? utiliteitsbouw? ?De jaarlijkse studiereis van het Dispuut Utiliteitsbouw TU Delft ging in 1.994 naar Frank-rijk. Het dispuut bezocht LUIe, Parijs, Besan?on en Lyon. In deze tweede en laatste bijdra-ge staat het 'Cit? Internationale de Lyon' centraal.STUDIEREISDISPUUUTUTILITEITSBOUWZakencentrumLyon heeft een internationaal vliegveld enverbindingen met de hoge snelheidslijn(TGV). De stad meent daarom recht te heb-ben op de positie van 'handelscentrum vanEuropa'. Enkele grote internationale instel-lingen hebben zich er al gevestigd, zoals hethoofdkwartier van INTERPOL en EURO-NEWS, het televisiestation voor Europeeseen bioscoop, verscheidene kantoren enachthonderd woningen. De totale oppervlak-te bedraagt 224 000 m2? Het terrein zal opmaaiveld zoveel mogelijk autovrij worden ge-houden. Een trambaan, die tussen het parken de gebouwen komt te liggen, zal voor deontsluiting zorgen. Voor de auto's wordenparkeerkelders gebouwd.nieuws. Om het 'handelscentrum van Euro- Diepwand@ Diepwand met geboorde ankerspa' gestalte te geven, heeft Lyon ambitieuze Langs de Rh?ne is de grond erg slap en wa-uitbreidingsplannen. Het is bezig een zaken- terdoorlatend. Daarom was het noodzakelijkcentrum aan de oever van de Rh?ne te ont- rond hettotale terrein een diepwand te reali-wikkelen: het 'Cit? Internationale de Lyon'.Dit centrum ligt in het noordelijk deel vanLyon, op een strategische plek tussen deRh?ne en het park 'T?te d'Or'. De locatie iseen dynamisch punt: het functioneert alseen toegangspoort voor verschillende delenvan de stad (fig.i). Voor de inrichting van dit'Cit? Internationale de Lyon' organiseerde destad in 1985 een prijsvraag voor architectenen projectontwikkelaars. Daarbij is gezochtnaareen nieuwe benaderingvoorde integra-tie van een zakencentrum in een stad.Het ontwerp@ Negen voorspankabels zorgen voor de Hetwinnende plan is afkomstig van de archi-benodigde sterkte tect Renzo Piano (bekend van 'Ie CentreGeorges Pompidou') en de landschapsarchi-tect Michel Corajaud.Hetvoorziet in een congrescentrum, een mu-G) Situering 'Cit? Internationale de Lyon' seum voor moderne kunst, een Hilton hotel,Interpol ,,;'-'------...,--24,"..,.-LE RHONE,.--------,..,.. .... -seren, die tot 25 m diepte reikt. Zo ontstaateen kuip met een oppervlaktevan 400 bij 80m2, die een behoorlijke waterdichte grond-laag als bodem heeft. Op zes meter dieptekomen 300 geboorde ankers die voor de sta-biliteit zorgen. Elkanker is 17 m langen heefteen trekkracht van 180 ton (fig.2).Tijdens het bezoek van het dispuut was heteerste gedeelte van de kuip klaar. Dit heefteen oppervlakte van 12 000 m2? Hiervoorwerd in zes weken 200 000 m3 grond metkeien ontgraven. Via continue bronbemalingwordt per uur200 m3waterweggepompt. Ditzal tijdens de gebruiksfase van het gebouwvoor de koeling dan wel de verwarming vanhet gebouw worden gebruikt.CongrescentrumMedio februari 1994 startte de bouw van deeerste twee gebouwen: het congrescentrumCEMENT1995/7/8'Palais des Congr?s' (fig.3). Dit centrummoet een totale vloeroppervlakte van15000 m2krijgen en ruimte bieden aan ver-schillende zalen voor manifestaties. Zo komter een 2400 m2grote multifunctionele ruim-te die in drie?n gedeeld kan worden. Dezeruimte kan bijvoorbeeld gebruikt wordenvoor een banket voor 1800, een congresvoor 1500 of een cocktailparty voor 3000personen. Het auditorium kan plaats biedenaan 900 bezoekers. Ook komt er een amfi-Salon VIP, barCommissionsCommissions~~~~--~~~~ISalie panoramique 300 placesAmphilh??tre 300 piacesF,,*=*==F~=*=!=1F1=i1~~ Grand forum1=+"""'!1=+==#=9I=9""**,,*,,,.!=I2000 piaces=4==1I=4==1I==It==t=#=H'=t==t Mai 1994 ?theater met 300 plaatsen, een panorami- ? Palais des Congressche zaal en veertien kleinere vergaderza-len. De vorm van het 'Palais des Congr?s' isge?nspireerd op de serres in Victoriaanse stijldie in het nabijgelegen park staan. De onder-ste vloer ligt op 18 m diepte en bovengrondsverrijzen nog eens achtverdiepingen. Aan deparkzijde van het gebouw komt een licht-straat, waardoor het daglicht de grote zaalrechtstreeks kan bereiken.Niet alleen de hoofdvorm van het 'Palais desCongr?s' is van de Victoriaanse serres afge-leid. Ook de glazen voorzetgevels, die hetge-bouw omhullen, zijn erop ge?nspireerd. Dezeglasgevel bestaat uit stalen stijlen, waartus-sen horizontale balken zitten. Tussen elketweede en derde stijl kunnen de balken,dankzij een groot scharnier aan de boven-kant, naar buiten openklappen. Deze voor-zetgevel dient alleen als wind- en regenke-ringvoorde galerijen. Erachter ligtde eigenlij-ke gevel. Ook deze bestaat uit verticale stij-er gaten in de vloer zijn gemaakt, kan hetgrondwater vrij naar binnen stromen. Hier-door wordt beschadiging van de vloer of hetopdrijven van het complex (zeker tijdens debouw is dit een re?le mogelijkheid) voorko-men. Bij andere delen van het gebouw zijntrekpalen toegepast.De balken overspannen 13 m en ze liggen 8mhart-op-hart. Hetzijn stalen I-profielen meteen betonnen drukflens, uiteraard aan debovenzijde, die dankzij de toegepaste deu-vels (hart-op-hart 10 cm) ??n geheel vormt.Deze balken zijn met behulp van een soortkraanbaan-rails ge?nstalleerd.Uitvoering bovengronds Kosten en uitvoeringVanaf de eerste verdieping rusten alle ver- Hettotale project moetin 2010 klaarzijn. Hetdiepingen op balken. Deze balken zijn even project wordt in 3 fasen uitgevoerd (zie ta-lang als het gebouw diep is, namelijk 18 m. bel). De eerste fase moet in de zomer vanZe steunen op twee kolommen en hebben 1996 zijn afgerond. Alleen met deze fase isaan weerskanten vail de kolommen een al een investering van 1,5 miljard francs ge-overstek van 5 m. Negen voorspankabels moeid. Daar staat tegenover dat via het pro-zorgen voor de benodigde sterkte (fig.4). Na ject ook 1000 banen zijn gecre?erd.het plaatsen van de balk worden de eerste Het werk wordt uitgevoerd door Spaicil (So-vijf kabels in de buizen gelegd en voorge- ci?t? Priv?ed'Am?nagementetd'lnvestisse-spannen. Bij het afronden van de bovenste ment de la Cit? Internationale de Lyon) in sa-verdiepingen volgen de andere vier. menwerkingmetde stad Lyon en de Commu-naut? Urbaine de Lyon.len, maar deze zijn van aluminium. Tussen Om de grote zaal te overspannen, zijn I-pro-deze stijlen is de borstwering geplaatst. De- fielen gebruikt, met een hoogte van 1,5 m.ze bestaat uit horizontale, holle, terra-cot-?ta-achtige stenen van 15 bij 75 cm. Deze Bouwfasen, onderdelen, oppervlakten en opleveringdubbele gevelconstructie heeft een pure ar-chitectonische functie: de terra-cotta geveI-bekleding komt ook in het interieurterug, zo-als in de grote zaal en in de gangen. De isole-rende werking is gering.Uitvoering ondergrondsTen tijde van het bezoek van het dispuut,wasmen met de tweede verdieping boven maai-veld bezig. Ondergronds waren echter al drieverdiepingen gerealiseerd: de parkeerkel-ders met ongeveer 1 000 parkeerplaatsen.De vloer van de onderste verdieping ligt op18 m diepte en is maar 0,2 m dik. Dit lijkt ophet eerste gezicht onvoldoende om, als depompen uitvallen, de waterdruk van 18 tonper m2te kunnen weerstaan. Maar doordatCEMENT1995j7j8onderdeelfase 1Congrescentrum4 kantoorgebouwenParkeerplaatsenMuseumBioscoopHotel4 kantoorgebouwenInfrastructuur en landschapNie.uw park, le faseCharles de Geuite-kadeTransportwegfase 2 en 3.WoningenKantorenoppervlakte80000m215000 m2 ????16 000 m21150plaatSen6.000rn27000rn220000m2160001n210 ha144 000 m250000m294 000 m2opleveringjuni .1995herfst 1995Juni. 1995herfst 1995winter 1995/1996lente 19961996zomer 1995/zomer 1996juni 1994december 19942010.. .:25