IUTILITEITSBOUW IUITVOERINGSTECHNIEK I ISTUBECO-EXCURSIE NAARSTADHUIS DEN HAAGG.P.M. Hendriks, Wilma Bouw BV, WeertOp 14 .april1993 brachten leden van de Stubeco (Studievereniging uitvoeringbetonconstructies) een bezoek aan de nieuwbouw van het stadhuis en de bibliotheekaan het Spui in Den Haag. In het vorige nummer van Cement is een artikel over hetontwerp gepubliceerd. Op deze pagina's wordt verslag gedaan van indrukken die deuitvoering op de bezoekers achterliet.Alle kranen hebben een vrije opstelling.De haakhoogte varieert tussen 43 m en65 m. Delaagste kraan stond op dat mo-mentbij het commercieelcentrum. De-zestaatoprails, omdathij inde nachtop-stelling vrij moet kunnen draaien, zon-der de hoogbouwvanhetMinisterievanBinnenlandse Zaken te raken.De twee kranen aan de Ka1vermarkt-zijdezijnvoorzienvan een aanrijdbevei~liging en moeten een klap van 350 kNkunnen opnemen. Dit heeft de nodigehoofdbrekens gekost. Rond de kraan-masten zijn stalen profielen aange-bracht, die in de kraanvoeten zijn inge-Voorafgaande aan de rondleidingwerd door de heren J.van denBerg en G.Hendriks (WilmaBouw) een toelichting gegeven op bouwen bouwmethodiek.Oorspronkelijk stond op de hoek vanhet Spui en de Kalvermarkt het pandvan meubelzaak Hu1shoff. Dit bedrijfzal zich gaan vestigen in de onderbouwvan de nieuwe bibliotheek. In termenvan het ontwerp: in blok A aan de Spui~zijde (fig. 1). Na de verhuizing van demeubelzaak maakt de oudbouw directplaats voor een deel van de nieuwbouwvan de bibliotheek.De bouwvan dit on-derdeel is daardoor maatgevend voor devoortgang van het project.Op het ogenblik van bezoek werktemen aan de bovenste verdiepingen vande bouwblokken aan Spui- en Turf-marktzijde (blok A-E-F), de vijfde ver-dieping aan de zijde van de Kalvermarkt(blok C-D) en aan de derde verdiepingvan het commercieel gebouw (blok G).KranenIn totaal gebruikt de aannemer zes to-renkranen, bij elk bouwdeel ??n. Driekranen staan met de onderwagen oprails, aan ??n zijde op de damwand enaan de andere zijde op betonplaten. Detwee ktanen aan de Ka1vermarktzijdezijn verankerd in een betonvoet.ln ver-band met het verkeer is de bovenzijdevan de betonvoeten gelijk gehoudenmet de (bouw)weg langs hetgebouw. Debetonvoeten zijn gefundeerd op palenen damwanden.De kraan tussen de oudbouw en denieuwbouw van de meubelzaak is in dekeldervloer ingestort. De kraan moet nade sloop van de oudbouw samen meteen ktaan aan de Kalvermarkt wordeningezet voor een deel van de nieuw-bouw voor de bibliotheek (blok B)(fig. 1).521 Situatie kranen fase 3stort. De kraanvoeten zelf zijn tijdelijkvanwege voornoemde aanrijdbeveili-ging afgeschoord naar de onderste kel-dervloer.RuwbouwDe ruwbouw wordt uitgevoerd met inhet werk gestort beton. Alleen bepaaldekolommen, balken, trappen en borst-weringen worden geprefabriceerd. Be-gonnen is aan Spui- en Turfmarktzijde(blok A-E-F). Aangezien men trapsge-wijs moet bouwen, worden bepaaldebouwdelen tijdelijk afgeschoord, totdathet aangrenzende deel gereed is.2 Inzet tafelbekistingCement 1993 nr. 125 Overzicht diverse kernenVeiligheidVoor de uitvoering is een veiligheids-plan gemaakt met daarin opgenomenalle regelmatig voorkomende situaties.Verder worden alle speciale hulpcon-structies vooraf uitgezocht en uitgete~kendo Ten tijde van de excursie waren er ~_~ ~~_~ ~--jin ditverband al meer dan vierhonderdtekeningen vervaardigd.twee ofmeerdere verdiepingen doorlo-pen, is een ondersteuningssteiger toege-past. Over deze steiger ligteen bekistingvan baddingen en betonplex. Bij de'normale' verdiepingen van blok E en F(Turfmarkt) worden de vloeren bekistmet houten tafelbekistingen die 6,60 mbreed en 8,50 m lang zijn (jig. 2). Bij deandere blokken wordt mede vanwegede grote variaties gebruik gemaakt vaneen vloerbekisting met randtafels. Dezeheeft een breedte van 6,60 m en eenlengte van 2,40 m. Tussen de randtafelszit een paneelbekisting.WandenDe verdiepingshoogten bedragen res-pectievelijk 2,75 m, 3,40 m, 4,25 m en5,10 m. Voor de eerstgenoemde driehoogten zijn mede vanwege de vereistenauwkeurigheid stalen wandkisten in~gezet. De stalen wandbekistingen voorde kern zijn uitgevoerd zonder in hetbeton zichtbare lasnaden.Voor de hoogte van 5,10 m is een houtenkernbekisting beschikbaar. Deze ver-diepingshoogte komt hoofdzakelijkvoor bij de bovenste lagen ten behoevevan de technische installaties. De bin-nenkernbekistingen worden waar mo-gelijk in ??n keer verplaatst.Alle binnenkisten staan op stalen stel-wielen. Kernendie te weinigwerkruim~te bieden om afWisselend vloeren enwanden te maken, worden voorgetrok-ken met een stalen klimbekisting. Ditbetreft de liftschachten in het Atrium,een leidingschacht bij de raadzaal en dekern van de bibliotheek (blok B).VloerenAlle vloeren worden in hetwerk gestort,behoudens hetdakvan eensportzaal. Deverdiepingsvloeren worden nagespan-nen met spankabels die over de kolom-men in twee richtingen lopen. Waar no-dig hebben de kolommen een padde-stoelkop 0 900 mmoDe vloer boven de parkeergarage, diela~ter wordt voorzien van houtwol-cementplaten, is bekist met een paneel-bekisting. Bij de begane-grondvloer iseen systeem met gekoppelde stempelstoegepast. Over deze stempels liggen in??n richting aluminium dragers en in deandere richting baddingen op de hoge ofop de lage kant. Dit is afhankelijkvan desprongen van 100 mm in de vloeren.Daar weer overheen zijn betonplexpla-ten van 0,60 m x 2,40 m aangebracht. Bijdeze betonplex is gekozen voor eenmaat van 0,60 m om Arbo-redenen.Onder de vloeren, in ruimten die overKolommen en balkenMede door de aanwezigheid van videsen hetplaatselijk terugvallen van de ge-vels tot achter de gevelkolommen, ko-men de kolommen met balken (flying-beams) aan de buitenkant in het zicht.De vloeren worden daarbij gedragendoor consoles die aan deze kolommenvast zitten. Alle kolommen zijn 0 600mmoIn overleg met de constructeur en archi-tect is bepaald dat al het beton waarinmoeilijke knooppunten van kolom-men, consoles en balkenzitten, geprefa-briceerd wordt. De resterende kolom~men en balken worden in het werk ge-stort, indien dit esthetisch verantwoordis. Doordat veel kolommen buiten hetgebouw staan, moet rekening wordengehouden met het uitzetten ervan doortemperatuurverschillen. Vandaar dat zewaar nodig met 'scharnierbare' balkenbevestigd zijn aan het gebouw.De onderverdeling van de prefab ele-menten is onder meer door de architectbepaald. Alle voegen bedragen 10 mmoDe dimensies van de kolommen en bal-ken zijn afgestemd op de capaciteit vande bouwkranen. Veel balken zijn van-wege het grote gewicht uitgevoerd inLytag~betonen!ofvoorzien van vullingvan polystyreen.Na bezichtiging van het bouwprojectwas men onder de indrukvan de uitvoe-ring. Vooral de stalen wandbekisting ende bevestigingsdetails van de prefab on-derdelen aan het skelet trokken de aan-dacht.De ruwbouw is inmiddels vrijwel vol-tooid.3 Vloerbekisting m.et schoorconstructie 4 KernbekistingCement 1993 nt. 12 53