C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b o u w k u n d ecement 2003 426Noordzee, de bouw van grote bui-tenlandse bruggen (foto 4) en hetmaterieel dat daar bij hoorde.De betonnen drempel van deMaeslandtkering en de huidigeplannen voor de containerkade inVlissingen, waar grote L-murenworden geprefabriceerd in ele-menten van 4000 tf (fig. 5) die meteen speciaal hefschip zullen wor-den neergezet.O n t w i k k e l i n g i n d e i n t e r -a c t i e m e t d e o m g e v i n gTot zover de techniek. Aanvanke-lijk had bij de Deltawerken detechniek ook het volledige pri-maat.Denoodzaakvandewerkenstond niet ter discussie. Maar alser??nontwikkelingisgeweestdiedaarna heeft doorgewerkt, is hetwel dat de maatschappij zichsteeds meer met de gevolgen vande werken is gaan bezighouden.Die invloed van de maatschappijheeft ervoor gezorgd dat de Oos-terscheldedam uiteindelijk is om-gezet in een pijlerdam als openstormvloedkering.Oorspronkelijk overwoog overi-gens de Deltacommissie de Oos-terscheldedam eerder aan te leg-gen dan de Brouwersdam. Als deGrevelingendam er eenmaal zouliggen zou de afsluiting van deOosterschelde een grotere bij-drage leveren aan de veiligheiddan de afsluiting van het Brou-wershavense Gat. Als die overwe-ging was overgenomen was waar-schijnlijk rond 1973 de Ooster-schelde dicht geweest, nog voor-dat milieugroepen van zich lietenhoren. Zo kan de uitvoering vaneen megaproject afhankelijk zijnvan het toeval.P o s i t i e v a n d e a a n n e m e r sVoor de aannemerij ligt hier eenuitdaging. Na de Oosterschelde-werken waren de bouwbedrijventoe aan een nieuwe status, die vanontwerpende aannemer. Aanne-mers en ingenieursbureaus kon-den zich meten met de ingeni-eursdiensten van de overheid.Thans dient een volgende stapzich aan, die van maatschappelijkbetrokken ontwerpende aanne-mer. Een organisatie die eencentrale plaats weet in te nemenbinnen de betrokken partijenOp 18 en 19 februari jl. was `opNeeltje Jans' nagenoeg de helewaterbouwwereld in het Tops-huis bijeen om de Watersnoodvan 1953 te herdenken en metelkaar het nieuwe waterbeleidvoor de toekomst te bediscussi?-ren. Twee geweldige dagen. Metenerzijds een gevoel van droef-heid over de vele slachtoffers vande watersnoodramp en ander-zijds trots over de Deltawerken.Trots ook op de enorme kennis enervaring die daarbij is opgebouwden op vele plaatsen in de wereldwordt ingezet: van Bangladeshmet de grote afsluiting van deFeni River en de brug over deYamuna River tot de brug-tun-nelverbinding ?resund Link tus-sen Denemarken en Zweden, vande uitbreiding van Hong KongInternational Airport Chep LapKoktotdeStormvloedkeringindeNieuwe Waterweg.Velen denken terug aan de inspi-rerende manier van samenwer-ken, met respect en waarderingvoor ieders inbreng: opdracht-gever, onderzoeker, adviseur, op-drachtnemer, actiegroep enz.Maar, zo bleek vooral op de twee-de dag, zeker geen reden om tedenkendatwehetallemaalnuwelweten. Er dienen zich grote kli-maatsveranderingen aan: de zeerijst, het land zakt, de stormenworden heviger, het gaat vakerregenen, de buien worden zwaar-der, de droogtes nemen toe en dedruk op behoud van natuurwaar-den is groeiend. De samenwer-king bij beleidsontwikkeling, be-sluitvorming en uitvoering ver-dient een andere aanpak.Daarvoor is nieuw beleid en zijnnieuwe initiatieven nodig.Dat kost natuurlijk (meer) geld endaar ging het ??k over. De direc-teur van het Centraal Planbureau,dr. F.J. Henk Don, hield een voor-dracht `Investeren in veiligheid',`de Watersnoodramp van 1953 ende kosten en baten van het Delta-plan'.DeDeltacommissiehadin1953aldit soort analyses en berekenin-gen gemaakt. Later rekenden weals `simpele' waterbouwers ooituit dat het goedkoper zou zijn omalle Zeeuwen naar de hoger ge-leden gebieden op de Veluwe teverhuizen, dan het Deltaplan uitte voeren.TochhebbenwehetDeltaplanuit-gevoerd. Het zijn moeilijke be-schouwingen, helemaal lastig alsje op de toekomst gerichte analy-ses maakt en rekening moet hou-* Overigens wordt op dat kasstelsel vaak veel kritiek uitgeoefend, maar het kan bijna niet anders. De overheid ontvangt (van de belas-tingbetaler) immers ook jaarlijks een inkomen. Wij krijgen als mens toch ook geen `budget' als we geboren worden om het project `leven'te realiseren. We doen dat met een kasstelsel, verdienen een jaarsalaris, waaruit wij onze jaarlijkse lasten betalen.foto: KLM AerocartoStormvloedkering Oosterschelde:C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b o u w k u n d ecement 2003 4 27den met geldontwaarding, veran-derende maatschappelijke en po-litieke opvattingen waardoor deplannen wijzigen en dus ook dekosten. Daar staat tegenover dathoogstwaarschijnlijk ook de `di-recte' baten ?n de toegevoegdewaarde aan het gebied, de regio,het land anders worden. Als jenog rekening moet houden methet kasstelsel van de overheid, datwil zeggen er wordt een jaarbud-get aan de werken toegekend engeenprojectbudget,rekeninghou-dend met al die onzekerheden,dan wordt het aardig ingewik-keld*.Als je dan 50 jaar later het verhaalweer gaat vertellen, blijkt het nogsteeds moeilijk. In de tekst van devoordracht van Henk Don (opge-nomen in CUR-Publicatie 212)staat in de conclusies dat `de groteoverschrijding van de kosten bijnauitsluitend te maken heeft met delatere keuze van de half open Oos-terscheldedam'. Dat is waar, maarin zijn mondelinge presentatieschetste Henk Don dat de Storm-vloedkering Oosterschelde bijna3 keer zo veel geld had gekost alsgeraamd. Dat beeld wordt nogaleens opgeroepen, tot grote spijtvan allen, die bij de bouw van destormvloedkering waren betrok-ken. Het is namelijk een verkeerdbeeld.Het getal dat de uiteindelijkekosten aangeeft, of beter de prijsvandeStormvloedkering,isinder-daad hoger. Bij het Regeringsbe-sluitvan23mei1976omdeStorm-vloedkering te bouwen, werd dekering begroot op 2,8 miljard gul-den. De kering is 10 jaar lateropgeleverd voor 3,2 miljard gul-den.Hetoorspronkelijkeontwerp(pijlers op putten) is het niet ge-worden, onder meer vanwege delater niet meer geaccepteerde risi-co's tijdens de uitvoering. Verderzijn er bij de voorbereiding van deuitvoering (op instigatie van depolitiek) duurdere uitvoerings-methoden gekozen, mede in ver-band met het voorkomen van eenmogelijke `ontwrichting van desociale structuur' in Zeeland.Teruggerekend naar het prijspeilvan 1976 hebben dit soort zakeneen kostenoverschrijding veroor-zaakt van circa 29% (gemiddeldover alle Oosterschelde werkenbleek dat achteraf 24%). De infla-tie is de grootste `boosdoener' bijhet oproepen van het beeld van`kostenverhoging': 65% (in 10jaar).Wat een nog vertekender beeldgeeft, eigenlijk een pertinentfoute weergave van de werkelijk-heid, is dat bij de presentatie vande kostenoverschrijding van deStormvloedkering in de mondvan de Oosterschelde ook dekosten van de werken achter in deOosterschelde (compartimente-ringdammen en sluiscomplexen)worden opgeteld. Tja, dan zie jesoms het getal van 8,5 miljardgulden voor alleen de Storm-vloedkering. Dat is meer dan eenverkeerde voorstelling van zaken,het is een misrekening!Jan Stuipalgemeen directeur van de CUR,destijds lid van de Projectgroep,het ontwerpteam Stormvloedke-ring Oosterschelde, met onder-zoek in portefeuille. s`kind van een misrekening'?(stakeholders) voor een werk.Bij de Oosterschelde vormdendeze stakeholders nog een stoor-factor, nu zijn ze niet meer weg tedenken en vormen een belang-rijke ontwerpvoorwaarde. Het iste hopen dat de technische oplei-dingen hierop inspelen en eenkadervanjongeingenieurszullenafleveren dat gevoel heeft voordeze materie en niet alleen zijntoevlucht zoekt in nog meergeavanceerde eindige elementen-berekeningen.H e t p e r s p e c t i e fDe Deltawerken hebben ons ge-leerd dat met de samenbundelingvan kennis van overheid, bedrijfs-leven, ingenieursbureaus en on-derzoeksinstituten veel kan wor-den bereikt. Basis daarvoor waseen contractuele omgeving diestimulerend werkte. Als zoalsvandaag de dag veelal het accentnog eenzijdig ligt op de laagsteprijs, is die stimulans onvol-doende. Rijkswaterstaat kent hetprogramma innovatief aanbeste-den en Professioneel Opdracht-geverschap. Daar wordt gelukkigruimte geboden voor creativiteiten innovatie. Het uitgangspuntzou moeten zijn waardecreatie,en niet alleen aandacht voor deprimaire investeringen maar voorde hele levensduur. Innovatie inde bedrijfstak krijgt zode ruimtedie alle partners voordeel biedt.Uitdagingen voor deze nieuwebenadering zijn er voldoende.De tweede Maasvlakte komt eraan en dan zijn er nog problemenwaar we nog lang niet uit zijn.Veelregenengroterivierafvoerenbezorgen ons natte voeten. Onzewaterbodems zijn vervuild en erzijn problemen met aanslibbing.Met een zeespiegelstijging moe-ten we rekening houden.Wat nieuwe ruimte voor ons over-vollelandbetreft,liggenerkanseninhetIJsselmeerofineenbeheer-ste uitbreiding in de Noordzee.De ultieme uitdaging is om allebelangengroeperingen rondomdit soort projecten te verenigen,door alle betrokkenen meerwaar-de te bieden.Gelukkig is Nederland nog steedsniet af, om over het buitenlandnog maar te zwijgen. s