WATERBOUWSTORMVLOEDKERINGOFFICIEEL INGEBRUIK GESTELDIn het kader van de offici?le ingebruiknemingvan de Stormvloedkering Oosterschelde, volgthier een korte beschrijving van de verschillendestadia die zo kenmerkend voor dit grootse werkzijn geweest. Er was een periode van 13 jaarmee gemoeid. Vooral de laatste tijd is het nutvan de stormvloedkering nogal eens terdiscussie gesteld, maar bereikt is dat het milieuin de Oosterschelde vrijwel onaangetast blijft,terwijl voor de mensen voldoende veiligheid isontstaan. Het motto van deze ingebruiknemingwas dan ook 'zee en land veilig'. En dat wastoch de bedoeling!Het plan voor de svk dat uiteindelijkverwezenlijkt zal worden, is er een metgeprefabriceerde pijlers met daartussenschuiven. De afmetingen zijn respecta-beLMedio 1976 wordt het werk begroot opf 2585 miljoen. Dat is f l,S miljardmeer dan was begrootvoor een volledi-ge afsluit?ng van de Oosterschelde. DeTweede Kamer gaat akkoord, waarbijhet doorstroomprofiel wordt vastge-steld op 14 000 m2netto. Extra kostenten opzichte vande doorstroomopeningf 1750miljoenplus 20%nietoverschrij-den;- een doorstroomprofiel van 11 500 m2?",:I;"::tt:':':::::"tit;'::i:;:' Ilandveilig~1l;lLogo voor de ingebruikstellingNaar een open OosterseheldeLandelijk bekend werd de CommissieOosterschelde, in de wandeling ge-noemd naar de voorzitter, mrJKlaasesz,die op IS augustus 1973 werd ingesteldRijkswaterstaat krijgt l lhjaar de tijd omdit programma uit te werken. Ook debijbehorende compart?menteringswer-ken worden onderzocht. Deze werkenwerden noodzakelijk geacht om:- het aan getijden onderhevige gedeeltevan de Oosterschelde te verkleinen(door aanleg Oesterdam in het oostelijkgedeelte en de Philipsdam in het noord-'----_~ ~~---~~~-,--Joostelijk gedeelte);Met deze ingebruikneming kwam een -deRijn-Scheldeverbindingnietlangereind aan zoals velen zeggen 'het werk onderhevig te laten zijn aan getijdewer-van de eeuw'. In kort bestek zullen we door de toenmalige minister van Ver- king (overeenkomst daterend uit 1963hier de hoogtepunten van dit werk nog keer en Waterstaat drs.T.Westerterp. tussen Belgi? en Nederland toen nogeenmaal de revu laten passeren. Na ongeveer 6 maandenbrachtde com- van een gesloten Oosterschelde werdIn het begin van de jaren '70 werd de missie het advies uit de Oosterschelde uitgegaan);wens om de Oosterschelde open te hou- open te laten, maar in de monding een - het cre?ren van extra zoetwatermerenden door verschillende act?es op grote zgn. stormstuwcaissondam te bouwen. als buffers tussen de zoute Oosterschel-schaal kenbaar gemaakt. Er werd in een De naam geeft de ingewikkeldheid van de en het aangrenzende land van West-steeds hechter verband samengewerkt de consrruct?e aardig weer. Brabant.en deze act?es werden een drukmiddel Op 9 november 1974 laat de minister deop de politieke besluitvorming. Vanaf Tweede Kamer weten dat 'het kabinet1973 heeft de regering uitvoerige on- na ampel beraad tenslotte heeft beslotenderzoekingen laten verrichten en zijn de Oosterschelde te doen afsluiten mettalrijke advieslichamen geraadpleegd een zgn. stormstuwcaissondam'. Erom te komen tot een open zeearm, ter- volgt een ge?motioneerd kamerdebatwijl toch aan de veiligheidseisen voor de waarin de motie Schakel (volledige af-bewoners kon worden voldaan. sluitingconform de regels van de Delta-wet) met 75 tegen 67 stemmen wordtverworpen. Het werk kan dan eigenlijkbeginnen, met als (ont)bindende voor-waarden:- gereed in 1985;- de kosten mogen een bedrag vanOp 4 oktober jL om 12.00 uurprecies stelde Koningin Bea-uix de "onnvio,dkcring(,.klin de Oosterschelde officieel in gebruikdoor schuif 1 van de stroomgeul Schaarin beweging te stellen. Vanuit de com-mandopost werden direct daarna de an-dereschuivenvandeze geulin beweginggebracht en na ??n uur was dit deel vande svk gesloten. De beide anderestroomgaten Roompot en Hammenbleven open. Er werd tenslotte geen ge-vaarlijk hoogwater verwacht.14 Cement 1986 nr. 11In november 1980 wordende totale kos-ten voor alle Oosterscheldewerken ge-raamd op f 6345 miljoen. Daarvankomt f 3679 miljoen ten laste van desvk.In de loop van het volgende jaar wordtduidelijk dat hetwerk meer tijd vergt enminister Tuijnman laat de provinciesZeeland, Noord-Brabant en Zuid-Hol-land in juni weten dat op een nieuwwerkschema wordt overgegaan: tussenGedeelte van het interieur van een pijlerDe bodembescherming die in de sluit-gaten al was aangebracht voor de ka-belbaansluiting wordt in 1979 wegge-baggerd. Maar er wordt ook gebouwd:door de aanleg van dijken ontstaan viercompartimenten in de grote bouwput,zodat met het plaatsen van pijlers al kanworden begonnen als de afbouw Van delaatste pijlers nog in gang zal zijn. Ookkomt het verdichtingsschip de Mytilusin de vaart.In mei 1980zijn 14 pijlers in aanbouwen2 maanden later is de eerste pijler ophoogte. Half november is meer dan dehelft van het aantal pijlers in aanbouw.Deze topproduktie zal voortduren totmedio 1982. In die tijd - en ook later-brengen velen een bezoek aan de svk enhet interieur van de pijlers met z'n forsedimensies imponeert velen. Voor hetpubliek is er een permanente tentoon-stellingruimte op het werkeiland meteen busverbinding naar de kop vanSchouwen.Per 1juni vandatjaarwordt ir.Spaarga-ren opgevolgd door ir.Tj.Visser die alshoofd Waterbouwkundige Werken-West van Rijkswaterstaat, projectleideren daarmee verantwoordelijk voor debouw van de svk wordt.In 1978 worden verschillende beslissin-gen genomen inzake de compartimen-teringswerken, zoals de verbetering vanhet kanaal door Zuid-Beveland, de slui-zen in de Philipsdanl e.d.In oktober van dat jaar is de bouwputvOor de pijlers gesloten en leeggepomptenookde 3km lange hulpbrugis gereed.In februari 1979 blijkt uit het voort-gangsrapport dat minister Tuijnmanaan hetparlementstuurt, dat hetdefini-tieve ontwerp voor de pijlerdam is afge-rond. De bovenbouw komt op 12 m +NAP te liggen (dat is lager dan was aan-genomen) en het aantal pijlers is terug-gebracht Van 72 naar 66.Op 29 september 1977 ondetekentir.HEngel als hoofd van de Deltadienstde raamovereenkomst met Dosbouw.Ongeveereenmaand latervaltde beslis-sing de pijlers in een bouwdok achterhet damvak Geul te bouwen, dat is vlakbij de sluitgaten en houdt de transport-afstanden klein. Op 23 novemberinstal-leert minister Westerterp in Middel-burg de Stuurgroep Oosterschelde, dieeen aantal scenario's voor de toekomsti-ge ontwikkeling van het gebied zal op-stellen. De stuurgroep staat onder lei-ding van de provincie Zeeland; verderzijn vertegenwoordigd gemeenten enwaterschappen.van 11 500 m2bedragen f too miljoen.De rapportage over de werken gebeurtmet half-jaarlijkse voortgangsrappor-ten die de minister aan het parlementmoet sturen.Het werk begintAls eerste onderdeel - intussen liggenhet werkeiland NeeltjeJans en de Rog-genplaat allang en breed boven water -wordt de hulpbrug tussen Schouwen-Duiveland en NeeltjeJansgebouwd. Opdat momentzijnde 12 kabeltorens uitdesluitgaten van de Oosterschelde alweerverwijderd. Deze torens waren geplaatstom met gondels en grote betonnenblokken plus ander stortsteen een defi-nitieve sluiting te bewerkstelligen. r--~-_~_-~ -~_.L....,_~_~ ~_---fVooral de sluitingen noordelijk Haring-vliet en Brouwershavense Gat waren opdeze wijze en succesvol uitgevoerd.Cement 1986 nr. 11 15sommige werken moeilijker blijken telopen danwas voorzien, wat onder meerhet gevolg is Van de krachtiger stromingin de sluitgaten dan op was gerekend.In mei 1984 plaatst de Taklift 4 de eersteverkeerskoker. Ook wordt de laatstefunderingsmat op de zeebodem afge-rold. En in augustus plaatst men de eer-ste schuif.De laatste pijler (nr. 65) wordt in demaand daarop in de stroomgeul Room-pot geplaatst. Dat gebeurt binnen dedaarvoor beschikbare termijn.Het werken in en om de svk blijktzwaarder dan was voorzien: er zijn extrasleepboten nodig om de steeds hogerwordende stroomsnelheden het hoofdte bieden.De kosten blijken in maart 1985 in dehand te zijn gehouden, er is geen finan-cieringstekort. De plaatsing van brug-delen op de pijIers enschuiven tussen depijlers verloopt naar wens.Hetjaar 1982 is nogjong als de Cardium,de mattenlegger klaar is. Injuni blijkende kosten wederom gestegen met I 83miljoen. Technisch gezien verlopen dewerken naar wens. Uit het voortgangs-rapport van oktober 1982 blijkt dat allewerkschepen aanwezig zijn en het werkvlot verloopt. De kostenstijging be~draagt I 128 miljoen.Met de pijlerbouw ligt men voor op hetschema. De totale kosten voor allewerken inde Oostersehelde worden ge-raamd op I 8,6 miljard ~ laterzal ditbe-drag lager uitkomen.De eerste funderingsmatten worden innovember op de zeebodem afgerold envoor 1983 begint (minister Smit-Kroestreedt dan aan) zijn alle pijlers in de L- ~~_---,-~~ --~----_~bouwput klaar.Volgens het Be voortgangsrapport vanjuni 1983 zijn er financi?le tegenvallerswaarmee I 238 miljoen is gemoeid. Op10 augustus wordt onder grote publiekebelangstelling de eerste pijler op de zee-bodem geplaatst. De procedure looptvoorbeeldig en later zal blijken dat allepijlers ruim binnen de toleranties ge-plaatst zullen worden. Corrigerende te~gelmatten zijn nauwelijks nodig.De laatste pijler in de Hammen wordtop 23 november 1983 geplaatst. Het be-sluit om ??n pijler minder te plaatsenhangt samen met het feit dat de weinigecorrectiemattende doorstroomopeninggroter maken. Het niet plaatsen van ??npijler levert een besparing op van ca.I 12:5 mHjoen en het bespoedigtde uit-voenng.Het 15e voortgangsrapport meldt te-genvallers van I 33 miljoen door prijs-stijgingenen I 44 miljoen door kosten-ontwikkelingen. Ookwordt gemeld datbegin 1986 en het stormseizoen van datjaar moeten de svk en de compartimen-teringsdammen gereed zijn.Op 24 augustus 1981 wordt bouwdok Ivan de bouwput Schaarwaarin 19 pijlersstaan onder water gezet. Dat duurt en-kele weken en daarna wordt de ringdijkweggebaggerd en vaart de Ostrea (hethefschip) naar binnen om de eersteproeven te gaan nemen met het heffenvan pijlers. Ongeveer tezelfder tijdwordt het afmeerponton te water gela-ten.Het lOevoortgangsrapportwordt uitge-bracht door minister Zeevalking (de-cember 1981). De geldbedragen die ex-tra nodig zijn mogen groot worden ge-noemd. Het tekort bedraagt I 729 mH-joen, waarin I 130 mHjoen zit door hetlater voltooien van de svk. Met techni-sche tegenvallers is I 243 miljoen ge-moeid.WATERBOUW16 Cement 1986 nr. 11BeheerHet beheer van de svk, uitmondend inhet gebruik ervan komt te liggen bij hethoofd van de directie Zeeland vanRijkswaterstaat. De Deltadienst is in-middels opgeheven.De kering zal worden gesloten als ver-wachtwordtdatenkele uren na het slui-ten van de kering een bepaald peil zalworden bereikt. Dat peil is vastgesteldop NAP +3,25 m enwordt'maatgeven-de peilverwachting' genoemd. De ke-ringwordt opeenzodanig tijdstipgeslo-ten dat het waterpeil in de Oosterschel-de ongeveer NAP + 1 m zal bedragen.Bij eventueel langdurige stormen vanmeer dan ??n hoogwater, zal de svk tus-sentijds bij laag water worden geopenden vervolgens gesloten, zodat het peil inde Oosterschelde wisselt. Dit is gewenstom de getijdewerking niet al te lang teonderbreken en bovendien om langdu~Op 17 februari jl. ontvangt de TweedeKamer het laatste voortgangsproject.Het eindbedrag voor het gehele Ooster-scheldeproject inclusief de comparti-menteringsdammen en bijkomendewerken ligt nu vast op f 7,8 miljard.Injuni wordt de laatste schuifingehan-gen en is het werk feitelijk klaar.gen. Het inspectievaartuig Portunus isovergedragen aan de directie Noordzee.De studie 'Afgeleide effecten van deOosterscheldewerken' is begin 1986klaar. Daaruit blijkt dat vergelijkbareconstructies alsdesvk metde nieuwver-worvenkennis 15 tot20%goedkoperge~bouwdkunnenworden. De leereffectenmonden echter niet uit in commercie1evoordelen, er is geen markt voor ditsoort constructies.Dat valt ook waar te nemen aan demoeilijke verkoopbaarheid van de bij~zondere vaartuigen. De Macoma, hetaf-meerponton is intussen verkocht en ookde DOS I (tegelmattenlegger) heeft inSpanje een nieuwe bestemming gekre-Op 23 oktober van dat jaar wordt delaatste verkeerskoker gelegd en hetwerkverkeer heeft nu de beschikkingOver een verbinding tussen Noord-Be-veland en Schouwen-Duiveland.De drijvende bok Taklift 4 plaatst op 2juli 1985 de eerste dorpelbalk. Eenmaand tevoren is het bouwdok waarindeze dorpelbalken zijn gefabriceerd,onder water gezet. Het plaatsen van diebalken let zeer nauW en naarmate hetwerk vordert en de doorstroomopeningkleiner wordt, lopen de stroomsnelhe~De drijvende bok Taklift 4 van Smit/Tak den steeds hoger op en b?moeiliikenhethad een belangrijk aandeel in drie fasen: :Jplaatsen van verkeerskokers en dorpel- werk.balken, en het inhangen van de stalen In september 1985 blijkt toch een tegen-schuiven 1 1 ' 1 .'-~ ....J va ervan f 132 ml~oen te z~n opgetre-den, samenhangend met het plaatsenvan de dorpelbalken en schuiven waar~voor meer personeel en materieel;rodigis dan was voorzien.De netto-overschrijding van de Ooster-scheldewerken in de afgelopen 10 jaar~excl. inflatie) bedraagt ca f 700 mil-Joen.Cement 1986 nr. 11 17433500 m J;4000 m J;34500 m J;29500 m J;9000 m 3;62000 m 3?WATERBOUWrige geconcentreerde golfaanval op dedijken te voorkomen.Overigens is in de afgelopen periode ge~bleken dat er meer water de Ooster-schelde instroomt nu de svk klaar is,danwasberekend. Hetnormale tijverschil inYerseke bedroeg voor de bouw van desvk ca 3,5 m. Berekend was en zo luiddeookde eisdat het tijverschil zouvermin-deren tot minimaal 2,70 m. Maar dewerkelijkheid is anders: 3,15 m. Dat iseen meevaller van de hydraulische om-standigheden. Gerekend is met een be-paalde contractieco?ffici?nt (l.I.), maarde vertaalslag van het model naar depraktijk is daarbij gunstig uitgevallen.Voor het beheer (onderhoud, functio-neren) van de svk zelfschat Rijkswater-staatjaarlijks f 20 miljoen nodig te heb-ben. HetTopshuis zal behalve als bedie-ninggebouw gaan fungeren als perma~nent voorlichtingscentrum.Beheer van de svk en de Oosterscheldezelf zullen hand in hand moeten gaan.De vrees bestaat dat door het transfor-meren van het werkeiland Neeltje Jansin een waarattractiepunt, met alle re-creatieve gevolgen van dien, het milieuin de Oosterschelde niet behouden kanblijven.Eris uiterstevoorzichtigheid ge-boden.Laatste werkenMomenteel is de zgn. Dammenweg inaanleg. Dit wordt de 85 km lange ver-binding tussen Rotterdam via Voorne-Putten, de kop van Goeree, Schouwen-Duiveland, de svk, Noord-Beveland enWalcheren, met Middelburg als eind-punt. In hoofdzaakwordt de weg uitge-voerd als enkelbaans autoweg met 2 rij-stroken.Hetweggedeelte overde svk is gedeelte-lijk gereed; de kokerliggers moeten ech~ter nogworden uitgebouwd metuitkra-gingen om de totale breedte van hetwegdek op 20 m te brengen. Daarmeeontstaatnaastde autoweg ookeenparal-lelweg voor onderhoudsvoertuigen.Verder wordt het wegennet op NeeltjeJans voltooid en zal in 1987 de hulpbrugworden afgebroken.BesluitDe vraag of de stormvloedkering hetwerk van de eeuw is geweest nog evenloslatend, kunnen we wel stellen dat heteen uniek project is geworden waarbijonder omstandigheden is gewerktwaarmee niemand ervaring had. Er is inde loopvan de tijd eenschataan ervaringen kennis opgedaan, waarvan hetwel devraag is ofdie behouden zal blijven nueen vergelijkbaar werk zich niet voor-doet.Als we de Nederlandse waterbouw alseen speerpuntindustrie willen blijvenbeschouwen, zal erveel energie in gesto-ken moeten worden om nieuwe projec-ten te vinden. Bij het afscheid van prof.Agema als hoogleraar van de TH-Delftin september 1984, heeft hij met nadrukgewezen op mogelijkheden om nieuweontwikkelingen op gang te brengen.Onder meer sprak hij overwaterkracht-centraleslangs degrote rivieren en op dekomende Betondag houdt ir.Boersmavan de PGEM hierover een lezing. Ver-der wees Agema op energie-opwek-kingssystemen als het Plan Lievense enondergrondse pompaccumulatiecen-trales.Maar, wat staat ons te wachten als dezeespiegel sneller gaat stijgen dan ver-Enkele getallenIn de drukste tijd hebben 5000 mensenaan de svk gewerkt.Verwerkt is ruim 550 000 mJbeton,resp. lll:65 pijlers:6 landhoofden:68 verkeerskokers:62 bovenbalken:130 hamerstukken:62 dorpelbalken:In hetbetonvoorde pijlersis 45 kgvoor-spanstaal en 65 kg support- en wape-ningsstaal per m3verwerkt.wacht? De Deltacommissie hield in1961 al rekening met een verhoging van15 tot 20 cm per eeuw. Door het hogerwordenvan de temperatuur op aarde bijeen hoger kooldioxyde-gehalte in de at-mosfeer, kan door verschillende bijko-mende effecten de zeespiegel snellergaan stijgen. Al weet niemand hoe ditprecies gaat verlopen, houdensommi-gen ernstig rekening met een stijgingvan ten minste 1 meter in de komende100jaar. Is Nederland dan nooit af?*P.L.Spits*'Nederland is nooit af' luidt de titel vaneen symposium dat de Vereniging voorWaterstaat en Landinrichting organi-seert ter gelegenheid van haar 40 jarigbestaan op 18 december 1986 in De Flintin Amersfoort.foto's: Aerocamera Bert Hofmeester enPeter Blok18 Cement 1986 nr. 11