Steigerwerken voorboogbruggen van gewapend betondoor H. B. BransDe constructie van de steigerwerken, benodigd voor het bouwenvan boogbruggen in gewapend beton voor de Rijkswaterstaat,heeft in de loop der jaren verschillende uitvoeringsmethodengekend, afhankelijk van het type brug en tevens van de omstan-digheid, of er al dan niet in het steigerwerk onder de rijvloereen opening moest worden vrijgelaten voor het verkeer, zowelte water als te land.Bij de aanleg van de Twenthekanalen werden de bruggen destijdsgebouwd, voordat het kanaal ter plaatse was gemaakt. Foto Igeeft hiervan een beeld. Het steigerwerk voor de bogen en hetwindverband werd door middel van schroefvijzels geplaatst oprijdende steunpunten, bestaande uit betonblokken rustend opingeheide houten palen. Foto 2 geeft een detail hiervan.Deze tijdelijke steunpunten dienden eveneens ter ondersteuningvan de stalen trekbanden, verankerd in de boogaanzetten. Voorhet maken van het windverband werd een doorgaande gebogenhouten vloer gemaakt, waarop de bekisting van de windverband-balken gesteld kon worden; zie foto 3.Na het ontcenteren van bogen en windverband (foto 4) werd derijvloer bekist, gestort en na verharding weer met behulp vanbovengenoemde schroefvijzels aan de bogen opgehangen.Bij vele uitvoeringen van de verschillende typen van gewapend-betonboogbruggen is op het gebied van de constructie van desteigerwerken veel ervaring opgedaan. Dit heeft de Rijkswater-staat aanleiding gegeven, hiervan te profiteren en aan de aan-nemers principetekeningen te verschaffen, waarop het gehelesteigerwerk reeds is uitgewerkt, met inbegrip van de ervoorbenodigde fundering. Dit zijn echter met opzet principeteke-ningen, waarbij uitdrukkelijk in de overeenkomst is vermeld, datde aannemer een eigen ontwerp voor het steigerwerk aan dedirectie ter goedkeuring kan overleggen, overeenkomstig degedachten verwerkt in de principetekeningen, zulks om zoveelmogelijk de aannemer vrij te laten, bijv. met de afstand van defoto 2. bok, vijzel en waaier (van foto 1) voor boog, wind-verband en stalen trekband P-foto I. brug over het nog droge Twenthekanaal Tfoto 3. bekisting van het windverband van Hengelerbrugfoto 4. bogen en'windverband ontcenterdpaaljukken in verband met beschikbare stalen hulpliggers ofkeuze van stempelhout voor het formeel. De eisen, waaraan eendergelijk steigerwerk moet voldoen, zijn tevens omschreven inde overeenkomst. Als voorbeeld voor beschrijving moge dieneneen steigerwerk ten behoeve van de Eefdese brug over hetTwenthekanaal, gebouwd in I955--1956. De hoofdoverspanningvan de brug is 68,00 m, de rijbaanbreedte 7,00 m, de totale breedte15,56 m. De rijvloer bestaat uit een balkrooster, de bogen zijn0,90 m dik met een hoogte gemeten loodrecht op de boogas ver-lopend van aanzet tot kruin van 2,00 m tot 1,60 m. De gemiddeldewaterstand is 3,80 + N.A.P., terwijl het peil van onderkant rij-vloer en bovenkant boog 13,44 + N.A.P. resp. 28,44 + N.A.P. is.Het steigerwerk is geheel uitgevoerd volgens de bij de aanbeste-ding uitgereikte principetekeningen van de Rijkswaterstaat.Voorzover niet op de pijlers kan worden gefundeerd, rust hetgehele steigerwerk op ingeheide houten palen, waarvan de punt-diepte overeenkomt met die van de betonpalen van de definitieveconstructie. De belasting op de houten palen is ca. 12 ton. Depalen zijn in bokvorm geplaatst en worden na het heien tot stijvejukken geformeerd; deze worden bovendien onderling weer ge-koppeld door een horizontaal vakwerk ter hoogte van de paal-koppen. Op de aldus geflxeerde paalkoppen wordt het steiger-werk opgetrokken tot ondersteuning van de stalen hulpliggers.In het algemeen worden de oplangers rechtstreeks op de paal-koppen geplaatst, behoudens bij de paaljukken evenwijdig aan dedoorvaartopening; hier is op de paalkoppen een betonsloof aan-gebracht om het zware stuthout 30 ? 30 cm te kunnen plaatsen.Het was redelijkerwijze niet mogelijk, door de concentratie vande palen, oplangers van rondhout knikvrij te plaatsen. Tek. 5geeft een aanzicht van een dergelijk paaljuk. Op de koppen vande stutten wordt een volledige stalen balklaag met onderslagengelegd ter ondersteuning van de bekisting van de rijvloer; zietek. 6. Als buigspanning in de stalen liggers is 1400 kg/cm2toe-gelaten met dien verstande, dat de maximum doorbuiging nietgroter dan 1/350 van de overspanning mag zijn. Door het belastenvan de stalen liggers ontstaat er een hoekverdraaiing, die terplaatse van de steunpunten maximum is. In het bizonder bij degrote overspanning in de doorvaartopening, nl. 16,50 m, isdestijf-heid van de stalen liggers en de snelheid van betonspecie stortenvan groot belang om te voorkomen, dat hier nabij de opleggingenvan de stalen liggers door de inmiddels intredende verharding vanhet beton ten gevolge van de hoekverdraaiing van de stalen liggersscheurvorming in het beton zou ontstaan. Teneinde verzekerd tezijn van centrische paal- en stutbelasting wordt er tussen destutten en palen en tussen de stutten en balken mortel aange-bracht na het definitief plaatsen en afschoren van de stutten enna het definitief plaatsen van de balken. Ter voorkoming van demogelijkheid, dat later, tijdens het storten van bogen en wind-verbanden ter plaatse van de jukken langs de doorvaartopening,zeer hoge spanningen zouden kunnen optreden in de wiggen,waarmee de rijvloerbekisting op de stalen liggers is afgesteld, zijnvoor het storten van de rijvloer reeds betonblokken op de stalenliggers geplaatst, reikend tot onderkant beton van de rijvloer.Het stellen van de zeer lange en slappe hangerstaven, die zowelin de rijvloer als in de bogen ingebetonneerd moeten worden,wordt het doeltreffendst met behulp van een stalen hulpsteigeruitgevoerd, dat vrij moet staan van de hoofdliggers van de rij-vloer, waarin de voorspanningskabels moeten worden aange-bracht en dat later het stellen van het boogsteiger niet mag be-moeilijken.Tevens moet aan de eis worden voldaan, dat de hangerstaven,tijdens het storten van de rijvloer, de doorbuiging van de stalenbekistingliggers kunnen meemaken; is dit niet mogelijk, dan zouer kans zijn op ponswerking in het beton boven de ankerplaat.De hangerstaven zijn derhalve glijdend in het stalen steigerfreemgeplaatst. Foto 7 geeft een beeld van het hangersteiger. Tek. 8 en9 geven een aanzicht en een doorsnede ter plaatse van een wind-verband van het boogsteiger weer.Het boogsteiger wordt ter plaatse van de doorvaartopening opstijve stalen liggers geplaatst, ter vermijding van het ontstaan vante grote momenten in de rijvloer tijdens het storten van de bogenboven de doorvaartopening. Buiten het kader van de beschrijvingvan het steigerwerk van de Eefdesebrug zij in dit verband evenverwezen naar foto 10, waarbij een steigerwerk van een vroeger16 Cement 9 (1957) Nr. 1-2tek. 5. aanzicht van een pascljuk met betonslooftek. 6. plattegrondCement 9 (1957) Nr. 1-2 17foto 4.voorbeeld van eenhangersteigerfoto:Zeijlemaker, Zutphen18 Cement 9 (1957) Nr. 1-2tek. 9doorsnedeter plaatse vaneen windverbandvan het boogsteigeruitgevoerde brug wordt getoond en de rijvloer ter plaatse van dedoorvaartopening tijdens het betonneren van bogen en wind-verband ook verder onbelast blijft.Bij de afschoring van de stutten van het boogsteiger in het be-trokken gedeelte is er zoveel mogelijk naar gestreefd, dit gedeeltevan het boogsteiger zo min mogelijk stijfheid te geven om destutten de doorbuiging van de stalen balken te laten volgen. Destutten kunnen nu met de overhoogte worden afgesteld, over-eenkomstig de te verwachten doorbuiging van de stalen liggers.Het steigerwerk van de boog draagt de schenkels, waarop deboogkransen zijn geplaatst. Tijdens het storten van de bogenworden de bovenkanten tot zekere hoogte en de benedenstewindverbanden geheel dichtgekist. De boogbekisting is berekendop een maximum druk van 3 ton/m2.Om tijdens het storten van bogen en windverbanden de zijpadenvan de brug niet in te schakelen voor de verdere paalbelasting,zujks ter vermijding van het optreden van ongunstige momenten,mieten de zijpaden ontcenterd worden, v??rdat de bogen enwind verbanden worden gestort. Met de krachtverplaatsing, diefoto 10. steigerwerk van vroeger uitgevoerde brug met onbelasterijvloer ter plaatse van de doorvaartopening tijdens hetbetonneren van bogen en windverbandCement 9 (1957) Nr. 1-2 19foto II en 12. voorbeelden van voltooid steigerwerk foto's: Zeijlemaker, Zutphenhiermee gepaard gaat, is bij het opmaken van het palenplan reke-ning gehouden, Foto 11 en 12 geven een beeld van het voltooidesteigerwerk.Met inbegrip van de palen werd gebruikt voor het gehele steiger-werk inclusief de palen en de bekisting van de rijvloer: 178 m3rondhout, 164 ton stalen liggers en 428 m3deel- en baddinghout.20 Cement 9 (1957) Nr. 1-2