? utiliteitsbouw ? algemeen ontwerp?ir.L.A. van Hengstumen ir.L.I.V?k?r, Holland RailconsultIn opdracht van NSRailinfrabeheer verzorgt Holland Railconsult in 's-Hertogenbosch hetontwerp en de directievoering van een compleet nieuw station, een voetgangersbrug eneen tweede eilandperron metoverkapping. Tevens wordt een derde spoortussen 's?Herto-genbosch en Vughtaangelegd. De belangrijkste reden voordeze nieuwbouwishetfeitdathetbestaandestation nietmeervoldoetaande huidige (gebruikers)eisen en dathetreizi-gersaantal van 36 000 per dag in het jaar 2005 zal zijn gestegen tot 50 000. Daarnaastwenst degemeente 's-Hertogenbosch een betere verbindingtussen hetstadscentrum enhet gebied aan de westzijde van het spoor. In dit plan, genaamd 'De Nieuwe Spoorzone',speelt het station een belangrijke rol.STATION '8-HERTOGENBOSCHDE VERVOERSKNOOP ALS SPILCD Voorgevel nieuwe station 's-Hertogen-bosch. Linksonder de buspassage, in hetmidden de stationshal, rechts van de torenhet haakvormige kantoorgebouw met win-kels (de S?maphore)Artist impression: Henk Woltjer, Holland Rail-consultCEMENT1997/7-8De eerste spoorlijn en het houten stations-gebouw (1868) zijn parallel aan de vesting-wallen ten westen van de stad gebouwd.Spoor en station moesten buiten de stadworden aangelegd om de verdedigingswer-ken niet aan te tasten. Dit station werd in1896 vervangen door een door E. Cuypersontworpen stationsgebouw met perronkap-pen naar ontwerp van G. van Heukelom.Hierop volgde een derde station, van S. vanRavenstein. In het ontwerp werd veel aan-dacht besteed aan de bereikbaarheid vanhetstation voor autobussen. Ook de aanlegvan de Chr. Huijgenstunnel, direct ten noor-den van het gebouw, werd meegenomen.Deze tunnel vormde een belangrijke verbin-ding tussen de oude stad en de inmiddelsontstane westelijke stadsuitbreiding. Des-ondanks vormt het spoor ook in de 20steeeuw een barri?re in de stad.Het nu in aanbouw zijnde station met zijnpasserelle moet de bereikbaarheid van degroeiende westelijke stadsuitbreiding voorvoetgangers verbeteren. Deze spil van 'DeNieuwe Spoorzone', waarin vele vervoers-stromen samenvloeien, is een ontwerp vanarchitect R. Steenhuis.StationsgebouwHet nieuwe stationsgebouw van 's-Herto-genbosch bestaat uit drie bouwmassa's:een evenwijdig aan de sporen geori?nteerdbouwblok, bestaande uit een begane gronden vier verdiepingen, een hier schuin door-heen gestoken paviljoenachtig gebouweneen ronde stationstoren (fig. 1 en 2).Het paviljoen bevat, naast de direct sta-tionsgebonden functies als stationshal,plaatskaartenkantoor en dergelijke, ookwinkels en horecabedrijven op de beganegrond, eerste en tweede verdieping. De rich-ting van de assen van dit gebouw is gerela-teerd aan de Stationsweg.Het bouwblok herbergt winkels op de bega-ne grond en op de tweede verdieping, con-gresruimten op de vierde verdieping en kan-toren voor verschillende NS-bedrijven op deoverige verdiepingen. De massa van hetbouwblok loopt door in een eraan vastge-bouwd haakvormig kantoorgebouw met win-kels op voorpleinniveau, de 'S?maphore'.Een blokvormig appartementengebouwsluit dit gebouw aan de zijde van de binnen?stad af.33? utiliteitsbouw ? algemeen ontwerp?doorsnede A-A=III'"cl?J~liIIIIIfIIIIIIb(Lkonin9innelaanbusbaan\ contour lUifel__~t---?busbaan===--_~_-------;or;an;jeje";;n;'as;;'sa~ $@ Toekomstige situatie@ Tweede perron (noordzijde) met aansluiting op passerelle door middel van twee roltrap-pen, een lift en een vaste trap achter de liftaanzicht westzijde?Bovenaanzicht en langsdoorsnede passerelle tusDe toren met stationsklok fungeert als ba-ken in de as van de Stationsweg en biedtplaats aan een winkelruimte op de beganegrond en een winkel/restaurant op de twee-de verdieping. Daarnaast zijn er installatiesin ondergebracht.? Stationstoegang west; deze kruist de Parallelweg. Links het Paleis van Justitie in aan-bouwStation 's-Hertogenbosch heeft binnenkortdrie perrons (fig. 3). Het bestaande eersteperron is een zijperron en vooral bestemdvoor de autoslaaptrein en evenementenver-voer. Het bestaande tweede perron is een ei-landperron. Met ingangvan de zomerdienst-regeling 1998 kent 's-Hertogenbosch boven-dien een derde perron, ook een eilandper-ron, waardoor het mogelijk wordt om cross-platform, en dus gemakkelijker en sneller,over te stappen. Een brede overdekte voet-brug, de zogenoemde passerelle, ontsluitde perrons.Station 's-Hertogenbosch heeft als enigestation van Nederland zijn stationshal enplaatskaartenkantoor op de tweede verdie-ping, direct aansluitend op de passerelle.34 CEMENT1997/7-8LeeghwaterlO?nOlOJ,.]i1'iaCLderde perron/'i\,.::Jo.D(JJOl