C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nd ergrond s bou wencement 2007 2 59De bouwputwand is uitgevoerd als41 m lange diepwand tot in de laagvan Kedichem. In het smalle deelvan de Statenweg (fig. 1) en aan detwee kopse zijden zijn diepwan-den met h = 1500 mm, en in detwee resterende delen van delangswanden zijn diepwandenmet h = 1200 mm toegepast.De werkende lengte van de pane-len heeft gevarieerd van 2900 mmtot 8000 mm. De kleine panelenzijn toegepast in de nabijheid vanbebouwing en hebben een wape-ningskorf die is opgebouwd uitdrie delen. De grote panelen zijnop minder kwetsbare locaties toe-gepast. Deze panelen hebben totdrie wapeningskorven die elk weerzijn opgebouwd uit drie delen.De koppelpunten van de verschil-lende korfdelen zijn zo gekozendat zij buiten de zones liggenbenodigd voor het verlijmen vanwapening ten behoeve van vloeren tussenvloer.Teneinde de wandverplaatsingentijdens de uitvoering te beperken,is gekozen voor het voorspannenvan de stempels over het gedeeltevan de bouwput nabij de bebou-wing. Tijdens het ontgraven, naaanbrengen van het betreffendestempelraam, is ter plaatse van destempels een plat vijzel op drukgezet en vervolgens vol gegrout.Het stempelraam heeft een aantaldwarsstempels en aan de kopzijdetwee schoorstempels. De maximalevijzelkracht is 60% van de bereken-de gebruiksgrenstoestand. Het vij-zelen van zowel de dwars- alsschoorstempels is uitgevoerd intwee stappen: 50% en 100% van deberekende vijzelkracht. Het laatstestempel ter plaatse van de overgangnaar het niet gevijzelde gedeeltevan de bouwput is tot maximaal50% van de berekende maximalevijzelkracht voorgespannen.De beperkte beschikbare breedteheeft geleid tot het integreren vande bouwputwanden in de definitie-ve stationsconstructie. De bouw-putwand is uitgevoerd als een vier-voudig gesteunde wand. Tijdens debouwfase functioneert de bouwputals ontvangst- en startschacht vande tunnelboormachine (TBM). Tenbehoeve hiervan wordt de vloer intwee delen gemaakt. Op NAP? 21,50 m is vloer fase 1 aange-bracht. Deze heeft een dikte van1,35 m en functioneert als stem-pel. Tevens worden door de vloerde krachten van de TBM in de ont-vangst- en startsituatie afgedragen.Hiertoe is de vloer aan noord- enzuidzijde ter plaatse van de afzet-constructie extra gewapend, circa410 kg/m3in plaats van circa110 kg/m3(fig. 2).Deze significante hoeveelheid extrawapening komt voort uit de doorde aannemer gekozen helling (1:1)van de schoorconstructie, in com-binatie met de opgegeven maxima-le kracht hierop van 32 MN, diegelijk is aan het maximaal ge?nstal-leerde vermogen van de TBM.Als alternatief ten opzichte van hetbestek heeft de aannemer de tweevoorzetwanden aan de beide kop-zijden van het station gebruikt alsbrilwand voor de ontvangst enstart van de TBM. Hiermee is hetmaken van de definitieve voorzet-wanden in de planning naar vorengehaald, wat een versnelling bete-kent in de planning.C o n s t r u c t i eVloerDe vloer wordt gefaseerd uitge-voerd. Tijdens de realisering vande bouwput wordt vloer fase 1(h = 1350 mm) gestort; deze vloerfunctioneert als stempel en maaktStadsregio RotterdamStation Blijdorp groeitondergronds1 | Bovenaanzicht bouwputtussen bestaande bebouwing2 |Dwarsdoorsnede, langsdoorsnede en bovenaanzicht van de vloerwapening fase 1 ter plaatsevan de afzetconstructievan de TBMir. R. Dalmeijer, Ingenieursbureau Gemeentewerken RotterdamIn Cement 2005 nr. 1 is in het artikel `Station Blijdorp, optimale integratie vanfunctie en constructie' ingegaan op het ruimtelijk ontwerp, de bouwwijze enin globale zin de constructie van het station. In dit artikel wordt nader inge-gaan op de constructie en de uitvoering ervan.abcC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO ndergronds bou wen60 cement 2007 2het transport van de TBM door hetstation mogelijk. Na voltooiing vande eerste geboorde tunnel wordtaan een kant van het station vloerfase 2 (h = 1700 mm) gestort; navoltooiing van de tweede geboordetunnel volgt het resterend deel vanvloer fase 2.Beide vloerdelen worden moment-vast verbonden aan de wanden. Debenodigde wapening wordt ver-lijmd in geboorde gaten in de diep-wanden. Voor een goede veranke-ring worden gaten tot op enkelecentimeters van het achternet vande diepwand geboord. De toegepas-te wapening ?32 en de afmetingenvan de diepwand (h = 1200 mm en1500 mm), leiden tot een beperkteverankeringslengte in de diepwand.Bij de bepaling van de benodigdewapening is de maximaal toelaat-bare staalspanning, gerelateerdaan de beschikbare verankerings-lengte, in rekening gebracht. Degereduceerde staalspanning incombinatie met grote buigendemomenten (ca. 10 000 kNm/m)ten gevolge van grond en grond-water heeft geleid tot forse vloeraf-metingen (h = 3050 mm) en daar-mee tot het gefaseerd uitvoerenvan de vloer.De dwarskrachtbeugels wordenuitgevoerd als haarspelden?20-150-1200 voorzien vanschroefkoppelingen in vloer fase1, schenkels voorzien van schroef-koppelingen en sluitkappen invloer fase 2.Met stekken ?25 worden schuif-krachten tussen vloer fase 1 en 2opgenomen. Tevens functionerendeze stekken als ophangwapening.Voorzetwanden (langswand)Na voltooiing van de bouwput isgestart met het realiseren van devoorzetwanden aan de oostzijdevan het station. Deze wanden zijn650 en 950 mm dik. Het verschilin afmetingen komt voort uit deverschillende dikte van de achter-liggende diepwanden (1500 en1200 mm). De voorzetwanden vor-men met de diepwanden een con-structieve wand met een dikte van2150 mm.De wapening in de voorzetwandenneemt moment, dwarskracht enschuifkracht tussen diepwand envoorzetwand op in dwarsrichtingvan het station en trekkracht tengevolge van temperatuur en krimpin langsrichting van het station.Voor het veldmoment worden tweelagen ?25-150 aangebracht. Desteunpuntmomenten bij dak envloer worden door de wapening inde diepwand opgenomen.De dwarskrachtwapening wordtgevormd door haarspelden ?25-175/350, voorzien van schroefkop-pelingen die zijn opgenomen in dewapeningskorf van de diepwanden;aansluitend worden schenkels,voorzien van schroefkoppelingen ensluitkappen, in de voorzetwandenaangebracht.In de diepwand worden gatengeboord voor verlijming van stek-ken ?25. Deze steken vanuit dediepwand in de voorzetwand en vor-men als constructieve deuvels eenschuifvaste verbinding tussen beidewanden. In het ontwerp is rekeninggehouden met een ongewenstemaar nooit geheel uit te sluiten lek-kage door de diepwanden, waardoorwater tussen diepwand en voorzet-wand kan komen. De resulterendewaterdruk die in dat geval alleen opde voorzetwand werkt, wordt doormiddel van de ingeboorde stekwa-pening ?25 overgebracht naar dediepwand. Met deze ophangwape-ning wordt het aangrijpingspuntvan de waterbelasting teruggebrachtnaar de oorspronkelijke positie enwordt bereikt dat beide wanddelende belasting blijven dragen.De voorzetwanden worden uitge-voerd als schoon beton. Ten eindede scheurvorming in langsrichtingvan het station te beperken, is eendubbel net ?20-175 toegepast. Metdeze wapening zal de optredendescheurvorming beperkt en vol-doende fijn verdeeld zijn. Tevenswordt met de scheurverdelendewapening de waterdichtheid vande voorzetwand gewaarborgd.Voorzetwanden (kopwand)De voorzetwanden aan de noord- enzuidzijde zijn afwijkend van de ove-rige voorzetwanden. In de normaledoorsneden worden momenten endwarskrachten in verticale richtingafgedragen naar dak en vloer. Terplaatse van de twee boortunnelsbevinden zich twee sparingen?6,5 m in de kopwanden, waardoorde verticale verbinding ontbreekt.De voorzetwand moet derhalve deoptredende krachten en momentenom de sparingen leiden naar de nogresterende middenstijl en de langs-wanden naast de sparingen.Deze voorzetwanden zijn uitge-voerd met een wanddikteh = 1500 mm. De verticalemomentwapening is uitgevoerdals drie lagen ?32-150 en tweelagen ?32-300; de horizontalemomentwapening is uitgevoerdals drie lagen ?32-150. Voor deopname van dwarskrachten enschuifkrachten is de wapeningconform de langswanden uitge-voerd.DakHet dak sluit het station aan debovenzijde af en functioneert als3 |Stekwapening voor aansluiting diepwand metvloer fase 14 |Inkijk in bouwput richting oostzijdeC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gO nd ergrond s bou wencement 2007 2 61-0.750-2.470n.a.p.m.v. +0.350b.s.stempel tussen de buitenwanden.In het dak worden twee grote spa-ringen gerealiseerd; aan de zuid-zijde ten behoeve van de stations-entree (27,2 x 10,6 m2) en een aande noordzijde ten behoeve van hetnoodtrappenhuis (8,9 x 6,2 m2). Inhet dak treden door de grond engrondwaterbelasting drukkrachtenop. Ter plaatse van de sparingenmoeten deze drukkrachten wor-den omgeleid. Het dak functio-neert in het dakvlak als balk rondde sparingen.In de standaard-dwarsdoorsnedeoverspant het dak tussen de tweebuitenwanden, ter plaatse van desparingen vormt het dak een over-stek.De constructieve verbinding tus-sen dak en buitenwanden wordtgevormd door drie lagen schen-kels ?32-175 die in de diepwandzijn verlijmd. De schenkels bren-gen de steunpuntmomenten uithet dak over naar het achternetvan de diepwand.Voor het realiseren van een goedeaansluiting tussen diepwand endak is v??r ontgraven van de bouw-put de bovenste 1 ? 2 m van dediepwand gesloopt. Op de reste-rende diepwand is een randbalkgestort. In de randbalk is de wape-ning voor het steunpuntmomentin de dwarsdoorsnede en in hetdakvlak opgenomen. Voor dedwarsdoorsnede zijn in de diep-wanden gaten geboord en drielagen schenkels ?32-175, voorzienvan schroefkoppelingen, verlijmd.Het steunpuntmoment in het dak-vlak wordt veroorzaakt door desparingen in het dak. Ter plaatsevan de sparing voor de stations-entree is ter vergroting van debeschikbare balkhoogte een deelvan de steunpuntwapening buitende buitenzijde van de diepwandgeplaatst. Hiervoor steekt de rand-balk 800 mm over de bouwputrandheen. In dit balkdeel is de trekwa-pening, circa 60 ?40, aangebracht.Tevens zijn schenkels aangebracht,voorzien van schroefkoppelingen.De schenkels zullen met de nogaan te brengen wapening in hetdak dwarskrachtbeugels vormen.U i t v o e r i n gStekken borenTijdens de realisering van vloer-fase 1 en 2 en de voorzetwandenworden relatief veel stekken in dediepwand geboord. De gaten voorte verlijmen staven in vloer fase 1en 2 worden tot op enkele cm vanhet achternet van de diepwandwa-pening geboord. De afmetingenvan de diepwandwapening, tweelagen ?40-175, een tussenruimtevan 40 mm en een beugel?32-350, met een toegepaste dek-king van 120 mm, leiden tot eenresterend stuk diepwand van circa300 mm. In het ontwerp is dezeresterende betonafmeting als vol-doende beoordeeld om lekkages tevoorkomen. Tijdens de uitvoeringis vastgesteld dat deze dikte vol-doende is om de kans op lekkagedoor de boorgaten in de diepwandvoldoende klein te houden.Tijdens het boren van de gaten iseen beperkt aantal lekkages opgetre-den. Op een totaal aantal boorgatenvoor vloer fase 1 (ca. 8500 stuks) envoor de voorzetwanden (ca. 15 000stuks) is het aantal lekkages minderdan tien. Deze lekkende boorgatenzijn met een packer afgesloten envervolgens ge?njecteerd.Het boren van de gaten voor de inte lijmen stekken mag alleen metlucht worden uitgevoerd om deaanwezige wapening in de diep-wand te sparen. Ter vereenvoudi-ging van het boorwerk is het deaannemer toegestaan lokaal dedekking van de wapening te ver-wijderen, zodat de exacte liggingvan de wapening bekend is endaarmee het aantal succesvolleboringen enorm stijgt.De wapening wordt verlijmd meteen cementgebonden mortel. Naverharding worden de ingelijmdestekken getest. Tijdens het testenwordt door middel van een vijzeleen trekkracht op de stek uitgeoe-fend. De testkracht is 105% van degebruiksbelasting. Van alle ver-lijmde stekken wordt 10%beproefd. Indien meer dan 10%van de beproefde stekken niet vol-doet, worden alle stekken getest.KoelingVoor elke betonconstructie geldt:voorkom het ontstaan van onge-wenste scheuren en beperk descheurwijdte. Tijdens het verhar-den van het beton komt hydrata-tiewarmte vrij. Bij toenemendebetonafmetingen wordt de verhou-ding tussen betonoppervlak en?inhoud ongunstiger. De normaleafvoer van hydratatiewarmte wordtrelatief minder en het beton wordtwarmer. De hogere betontempera-tuur tijdens het verharden leidt totgrotere opgelegde vervormingentijdens het afkoelen. Hierdoor zalongewenste scheurvorming ont-staan. Ter voorkoming van dezeongewenste scheurvorming is inhet bestek koeling voorgeschrevenvan het verhardende beton vooralle constructieonderdelen vanafh = 650 mm.De benodigde koeling is door deaannemer bepaald aan de handvan de betonsamenstelling, de toete passen bekisting en de te ver-wachten luchttemperatuur enwind. nProjectgegevensarchitect:ir. Maarten Struijs, IngenieursbureauGemeentewerken Rotterdamconstructeur:Ingenieursbureau GemeentewerkenRotterdamaannemer:Saturn (Z?blin en Dura-Vermeer)5 |Langsdoorsnede terplaatse van de stationsentree