STANDAARDBESTEKKENVERBETEREN COMMUNICATIEir.O.K. van Megchelen, De Boer Van Megchelen, Bouwinformatiemanagement, Edevoormalig secretaris STABU-werkgroep 'Betonwerk'De bouwen zeker de betonbouw in ons land kent een aantaloverlegstructuren via welke veel informatie wordt doorgegeven enverspreid. De landelijke standaardbestekken horen daar eveneens bij.Op initiatiefvan diverse betrokkenen zijn enkele jaren geleden tweestandaardbestekken uitgebracht: voor de woningbouw en de grond-,water- en wegenbouw.Onlangs verscheen het standaardbestek voor de utiliteitsbouw,uitgebracht door de Stichting STABU.Sinds enkele jaren hebben tweestandaardbestekken zich in debouwnijverheid bewezen:- Het Standaard Referentiebestek voorde Woningbouw (SRW), en- het Standaardbestek van de StichtingRationalisatie en Automatisering voorde Grond-, Water- en Wegenbouw(RAW).De utiliteitsbouw moest tot voor korteen algemeen standaardbestek ont~beren. Binnen ingenieurs- en architec-tenbureaus werd de behoefte aan eenstandaardbestek voor de utiliteitsbouwveelal gedekt door eigen bureaubestek-ken (knip- en plakbestekken). Ookwer-den hiertoe naar eigen inzicht de eerdergenoemde standaardbestekken omge-bouwd en aangepast.Sinds 26 maart 1986 iservoordeburger-en utiliteitsbouw eveneens een stan~daardbestek, het zgn. STABU-bestek.Dit STABU-bestek is in de loop vanenkelejaren binnende stichtingSTABUontwikkeld en draagt als belangrijkkenmerk dat het niet alleen voor, maarook door de bouw- en installatiesectoris vormgegeven en ingevuld.Zo wordt de ruggegraatvan de stichtingSTABU als afspiegeling van de bouw-praktijk gevormd door:- Ministerie van VolkshuisvestingRuimtelijke Ordening en Milieube-heer;- Algemeen Verbond Bouwbedrijf(AVBB);- Koninklijke Maatschappij tot bevor-dering der bouwkunst, Bond vanNederlandse Architecten (BNA);50- Orde Nederlandse Raadgevende In-genieurs (ONRI);- Unie van Elektrotechnische Onder-nemingen (UNETO);- AlgemeneVerenigingvoor de Centra~Ie verwarmings- en Luchtbehande-lingsindustrie (ACI);- Algemene Vereniging van Onder-nemers in het Loodgieters-, sanitair-en gasverwarmingsbedrijf(AVOL).Daarnaastwordt onder meer medewer-kingverleend door technische organisa-ties zoals de Betonvereniging, het Cen-trum Hout, het Staalbouwkuhdig Ge-nootschap, de Nederlandse Verenigingvan Luchtkanalenfabrikanten.Alvorens nader in te gaan op het STA-BU-bestek, als de jongste telg ih de fa-milie van standaardbestekken, eerst inalgemene zin iets over bestekkeh enstandaardbestekken.Het bestekEen bestek is een contractdocument envormt de weergave in woord en beeldvan wat de aannemer moet maken.Hierin wordt melding gemaakt van debouwstoffen die hij hiertoe moet ver-werken, en de bepalingendie in acht ge~nomen moeten worden. Voorts wordenin het bestek de rechten eh plichten vande contractpartners dus van opdracht-gever en opdrachtnemer vastgelegd. Inde keten van informatieverzorging inhet bouwproces neemt het bestek eehcentrale plaats in (fig. 1).Deze centrale plaats wordt gemarkeerddoor de overdracht van informatie, dievoor de uitvoering gedurende de ont-werpfase is opgebouwd. Behalve alsbasis voor het samenstellen van de aan-biedingsprijs vormt het na gunning eenbelangrijk deel vande aannemingsover-eenkomst.Een bestek heeft echter meer functies.Het kan zowel voor als na de aanbeste-ding een belangrijke rol spelenals infor-matiedocument:- voor de aanbesteding gedurende deontwerpfase kunnen op basis van hetbestek kostenramingen worden ge-maakt en kan het ontwerp op volle-digheid worden getoetst;- nade aanbesteding, dus tijdens de uit-voering, is het bestek leidraad voor deaannemer, de architectende adviseursvan de opdrachtgever.Bekijkt men de huidige bestekken, danblijken deze onderling nogal grote af-wijkingen te vertonen. Over de kwali-teit van de door de opdrachtgever ver~strekte gegevens en met name die vanbestekken, kan men in het rapport'Naareen ordening op de bouwmarkt',samengesteld onder auspici?n van hetministerie van Economische Zaken,lezen dat:- de voorbereiding van de aanbestedingte wensen overlaat;- de nodige helderheid omtrent hetdoor de opdrachtnemer te presterenwerk ontbreekt;- bestek en tekeningen veelal onvol-doende zijn om als basis voor een ver-antwoorde offerte te dienen;- de opdrachtnemer soms door inter-pretatie vah de verstrekte basisgege-Cement 1986 nr. 10Onderdelen van het STABU-bestekHetSTABU-bestekzal, inovereenstem-ming met het gestelde hieromtrent inhet eerder aangehaalde rapport vanEconomische Zaken de volgende on~derdelen omvatten:1. De handleidingIn de handleiding wordt omschrevenopwelke wijze gebruik wordt gemaaktvande onderdelen van het STABU-bestek.2. Het stelsel STABU-standaard admi-nistratieve en technische bepalingen,vervat in de STABU-standaard 1986.Deze technische bepalingenvoorde uit-voering van bouw- en installatiewer-ken, kunnen net als de UAV in het be-stek van toepassing worden verklaard(boekenplankdeel). Zij zullen voor deburger- en utiliteitsbouw de technischebepalingen van de ABB 1968 vervangen(vervangingvan de 2e, 3een4eafdeling).Voorts kent het STABU-bestek catalogimet keuzeteksten op basis waarvan - aldan niet geautomatiseerd - bestekkenkunnen worden samengesteld:1. Catalogusadministratieve bepalingenDeze catalogus omvat keuzetekstenvooraanvullende administratieve bepa-lingen in aansluiting op, dan wel ter in-vulling van, de UAV.2.Catalogusaanvullende technische be-palingenDeze omvat keuzeteksten voor aanvul-lende technische bepalingen die in aan-sluiting op dan wel ter invulling van deSTABU-standaard technische bepalin-gen in het bestek kunnen worden over-genomen.3. Catalogus werkbeschrijvingDeze catalogus omvat keuzeteksten metbehulp waarvan de beschrijving van hetwerkkan worden samengesteld.Omdat metbehulp van deze teksten elkonderdeel van eenwerk kan worden be-schreven, kunnen deze teksten wordenaangemerkt als het 'ABC' voor de ge~meenschappelijke taal voorde contract-partners.Tenslotte kenthetSTABU-be-stek ter ondersteuning Van de cataloguswerkbeschrijving nog twee catalogi teweten:mede voor de broodnodige innovatie inde bouw, wordt vrijgelaten in de keuzevan de uitvoeringswijze. De bepalingenen werkbeschrijvingsteksten zijn der-halve zoveel mogelijk gericht op hetge-rede resultaat (resultaatgericht). Werdin het verleden, ter verwezenlijking vaneen bepaald resultaat, de uitvoerings-wijze in het bestek veelvuldig voorge-schreven, STABU streefternaarde kwa-liteit voor het resultaatvan uitvoering teformuleren in objectieve controleer-bare eisen.Als uitvloeisel van met name het eerstepunt, is de opdrachtgever verantwoor-delijkvoor het ontwerp en de opdracht-nemer voor de uitvoering ervan.Dit impliceert dat de opdrachtnemer,Waarmee een bepaald werk kan wordenuitgevoerd.Een standaardbestek is een uit verschi1~lende onderdelen bestaand hulpmiddelvoor het schrijven van bestekken. In al-gemene zin geldt dat een standaardbe-stek een bestekschrijfsysteem biedt metdaaraan gekoppeld een gestructureerdeverzameling van teksten ten behoevevan het bestek. Het systeem is hierbijbepalend voor de bestekvorm, terwijl de'gecodeerde' teksten betrekking hebbenop de inhoud van hetbestek.Bij de opzetvan het besteksysteem wordt bij de ge-noemde standaardbestekken uitgege~gaan van de volgende driedeling voorhet bestek:- administratieve bepalingen: juridi-sche bepalingen gericht op dealgeme-ne verdeling van verantwoordelijk-heden tussen de contractpartners;- technische bepalingen: randvoor-waarden, gericht op de technische uit-voering van het werk;- werkbeschrijving: de beschrijving vanhet uit te voeren werk.bJSESTEKIntliatiefvoorlopIgontwerpU1tvoeflngvens de hoeveelheden moet bepalen;- door onjuiste interpretatie van dezegegevens onjuisthedenin de calculatiehet gevolg kunnen zijn;- verschillende meetmethoden tot ver-schillende hoeveelheden kunnen lei-den.Standaardbestek als hulpmiddelEen standaardbestek is een middel ombetere bestekgegevens te krijgen. Omelk misverstand te voorkomen moetworden vermeld dat een standaard-bestek niet een bestek van een soort su~perkwaliteit is.Een standaardbestek is helemaal geenbestek op basis waarvan de prijs van eenbepaald werk kan worden bepaald ofWie dit leest zal het niet verwonderendat deel A van genoemd rapport de titeldraagt: 'Verbetering van de gegevens'.Het betreft gegevens die bepalend zijnvoorde inhoudvande aannemingsover-eenkomst en die noodzakelijk zijn voorhet maken van een prijsaanbieding.Het gaat dus om betere bestekgegevens.Teneinde een daadwerkelijke verbete-ring te realiseren omvatdit rapportaan-bevelingen, die zich richten op de stan-daardbestekken.~---------------' Het STABU-bestekBij de opbouw van het STABU-bestekzijn de gehanteerde uitgangspunten be~palend voor de vorm en inhoud. Als be-langrijkste kunnen worden genoemd:- hetbestek,als onderdeelvande aanne-mingsovereenkomst, regelt de weder-zijdse verantwoordelijkheden en ver-plichtingen tussen de opdrachtgeveren opdrachtnemer op basis van gelijk-waardigheid van de contractpartners;- de bestekinformatie moet duidelijkenslechts voor ??n uitleg vatbaar zijn;- het bestek is de verbindende schakeltussen het ontwerp en de uitvoering(dit komt tot uiting in de systemati-sche structuur van de werkbeschrij~ving);- hetSTABU-bestek gaat uitvan de gel-dende Uniforme AdministratieveVoorwaarden voor de uitvoering vanwerken (UAV) en van het UniforfnAanbestedings Reglement (UAR), datis gebaseerd op het huidige aanbeste-dingsstelsel;- de Nederlandse normbladen.Gesteld kan worden dat de technischebepalingen de kwaliteitseisen vormenvoor de uitvoering, terwijl de werk-1- 0P_I_ev_e_r_in_g__~~~_____I beschrijving en de tekeningen de om-1 Centrale plaats van het bestek in vang van het uit te voe~en werk weer-de infonnatieketen van het geven.bouwprocesCement 1986 nr. 10 51. de catalogus Bouwstoffen, die specifi-caties omvat voor te verwerken bouw-materialen;. de catalogus bouwdelen, die beschrij-vingen omvat van af~ebakende onder-delen van het werk (de bouwdelen).Deze twee ondersteunende catalogi,zonder welke bestekken moeitelooskunnen worden samengesteld, zullen inde komende tijd verder worden uitge-werkt en gepubliceerd.De STABU systematiekBij de door STABU ontwikkelde syste-matiek voor het bestek zijn als belang-rijkste eisen en criteria gehanteerd:- de administratieve bepalingen in hetbestek moeten in volgorde overeen-stemmen met de UAV;- de technische bepalingen en de werk-beschrijving van het bestek moetenzoveel mogelijk volgens dezelfde in-deling zijn gerangschikt.(Beide punten staan borg voor de zoge-naamde 'horizontale doorverwijzing'tussen de genoemde onderdelenvan hetbestek).Voorts zijn, vanuit de gedachte dat dewerkbeschrijving van hetbestek de ver-bindende schakel vormt tussen het ont-werp en de uitvoering, aan de werkbe-schrijving van het uiteindelijke bestekde volgende eisen gesteld:- de werkbeschrijving moet optimaalaansluiten op hetprijsvormingsprocesvan de inschrijvende aannemer;- vanuit de werkbeschrijving moet eenduidelijke relatie kunnen worden ge-legd met de (kosten-)informatie-dragers van de ontwerpfase zoals ge-definieerd in het UGCB-rappoprt'Elementenmethode 1985'.Het onderling vergelijken van de in-schrijvingsbegroting en de algemeengerichte directiebegroting wordt hier-door mogelijk.Aan de eerste eisen betreffendedewerk-beschrijving wordt enerzijds tegemoetgekomen door middel van de werk-soortgerichte hoofdstukkenindelingvan de werkbeschrijving en anderzijdsdoor de structuur van de bestekpost (dewerkbeschrijving en anderzijds dool: destructuur van de bestekpost(de werkbe-schrijving vormt een systematische ver~zameling van bestekposten, die de be-schrijvingen zijn van afgebakende cal-culeerbare onderdelen van het werk).De structuur van deze bestekpost is zo~danigdat deze zowel in de volgorde vanhet bestek(werksoorten) als volgens ele-menten kunnen worden gesorteerd. Zokan enerzijds een inzicht worden ver-52kregen in de omvang het het uit te voe-ren werk, terwijl door de sortering vol-gens elementeninzichtkanwordenver-kregen in de onderlingesamenhang vanbouwdelen, zoals van vloeren, wandenen gevels.Het van STABU afgeleide hestekAls belangrijkste algemene kenmerkenvan het van STABU afgeleide bestekkunnen worden genoemd:- het bestek is een contract tussen tweegelijkwaardige contractpartners;- het bestek is een centraal documentdat primair geschikt is als calculatie-document voor de inschrijvende aan-nemer;- uitvloeisel van voorgaande is dat debestekken een vaste unforme indelingkennen; de technische en de werkbe-schrijving zijn ingedeeld volgenswerksoorten;- hersorteermogelijkheid van bestek-informatie i.c. debestekposten;- de STABU-standaard technische be-palingenzijn resultaatgericht, eendui~dig en risicobeperkend, of beter zijleggen de risico's daar waar ze be?n~vloedbaar zijn.Inhreng van de hetonwereldMede gelet op het belang dat de beton-wereld hecht aan juiste en recente be-stekinformatie, zal lietde lezer niet ver-bazendatdoorverschillende geledingenintensief is meegewerkt aan de inhoudvan het STABU-bestek. Zo werd doorvertegenwoordigers van de Beton-vereniging, Stutech, Stubeco, Stupr? ende Bond van Fabrikanten van Beton~waren in Nederland (BFBN) mee-gewerkt aan de opzet van:- hoofdstuk21 :Betonwerk (in hetwerkgestort beton, incl. voorspanning);- hoofdstuk 23: Vooraf vervaardigdesteenachtige elementen (ind. systeem-wanden en ~vloeren).Naast de wezenlijke betrokkenheid bijde bovengenoemde hoofdstukken,werd bovendien zijdelings meegewerktaan onder meer:- hoofdstuk 15: Terreinverhardingen,omvattende: betonstraatstenen, -tegelsen trottoirbanden;- hoofdstuk 20: Funderingspalen endamwanden, omvattend funderings-palen en opzetters van vooraf vervaar-digd beton;- hoofdstuk 22: Metselwerk, dat met-selwerk omvat van onder meer beton-stenen en gasbetonblokken.De medewerking betrof de standaardtechnische bepalingen, de catalogi metaanvullende technische bepalingen ende catalogi voor de werkbeschrijvingGelet op de hoge mate van paralleliteitin de teksten voor in hetwerk gestortenvooraf vervaardigd beton, werd metname aandacht besteed aaneen duide-lijke en hechte relatie tussen de desbe-treffende hoofdstukken (21, resp. 23).De inhoud van de catalogi is bovendiengebaseerd op recente gegevens omtrentmaterialen als puinbeton en schuimbe-tonMede om een duidelijke aansluiting opde normbladen te cre?ren, werden detekstvoorstellen van de catalogi voorhoofdstuk 21 opgesteld door de heeringJ. de Kok, secretaris van de norm-commissie die de ontwerpnorm 'Uit-voering' heeft opgesteld.Nieuwe zakenEen onderwerp dat wellicht binnen af-zienbare tijd binnen de stichtingSTABU aan de orde zal komen is:Betoureparatie. Niet alleen bij de opzetvan de genoemde onderdelen maar ookbij het beheer ervan zal de Betonwereldongetwijfeld een rol van betekenis blij-ven vervullen.Gedurende de beheerfase van het STA-BU-bestek zal niet alleen de technischeinhoud de aandacht vragen. Ook zal tenbehoeve van de uniformiteit in bestek-kenworden meegewerkt aan de harmo~nisatie en integratie van het SRW- enhet STABU-bestek.Zoals bij de meeste nieuwe ontwikke-lingengeldtookvoor hetSTABU bestekdat onbekend onbemind maakt.Vanuit een aantal bestekken voor zeeruiteenlopende projecten zijn door deauteur positieve praktische ervaringenmet dit standaardbestek opgedaan.Nu zo langzamerhand door een aantalsoftware-bedrijven bestekprogramma'sonder het STABU-merk op de marktwordt gebracht, zullen de vele moge-lijkheden van dit standaardbestek doorde gebruiker ten volle kunnen wordenbenut.Een nadere kennismaking met hetSTABU-bestek is de moeite waard,zeker nu een Algemene Maatregel vanBestuur van het ministerie van Econo-mische Zaken op handen is in het kadervan een herziene prijsregeling, waarineen relatiewordtgelegd tussen de hoog~te van de rekenvergoeding en bestekkendie op eenjuiste wijze zijn afgeleid vaneen standaardbestek. Bij de stichtingSTABU in Ede is algemene voorlichtingen informatie over de standaardbestek-ken verkrijgbaar; ook de bestekken zelfzijn daarverkrijgbaar.Cement 1986 nr. 10