C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2006 5 51Het gebouw bestaat uit twee bak-stenen volumes, gescheiden dooreen lichte centrale hal die eendoorkijk verschaft van de Wester-straat naar het Frederik Hendrik-plantsoen aan de overzijde van deSingelgracht (foto 1). In deze hal,die een halve verdieping bovenmaaiveld ligt, bevinden zich deentree en de horeca. In het grotebakstenen volume bevindt zich desportzaal; in het kleine de fitness-en kantoorruimte.Onder het gehele gebouw ligt eenkelder, met daarin half verdiepthet zwembad en de kleedruimten.Het water in het zwembad staatongeveer op dezelfde hoogte als deSingelgracht. De sportzaal bevindtzich boven het zwembad. De halen de `fitness' staan op de kleed-ruimten.De gevel van de sporthal aan dezijde van de Singelgracht is trans-lucent. De onderliggende gevelvan het zwembad is transparant.In een later stadium is naast hetsportcentrum een geheel verdieptefietsenkelder aangelegd. Dezeheeft een interne verbinding methet sportcentrum.R a n d v o o r w a a r d e no n t w e r pDe grootte van het kavel stond niettoe sporthal en zwembad beide opde begane grond te plaatsen. Destapeling van beide functies ishiervan dan ook een direct gevolg.De massa van het zwembad en devereiste kolomvrije overspanningin de sporthal leidden tot de keuzede sporthal op het zwembad teplaatsen. Deze keuze stelde echterwel randvoorwaarden aan de vloervan de sporthal in verband metdamptransport.Op de bouwlocatie waren nogpalen van het voormalige `Marnix-bad' aanwezig, die door de water-afsluitende kleilaag heengaan.Omdat voor de bouw van hetsportcentrum een waterdichtebouwput noodzakelijk was, leverdehet geen voordeel op deze palen teverwijderen. De palen zijnevenwel niet hergebruikt: het stra-mienraster van het oude gebouwkwam onvoldoende overeen methet nieuwe ontwerp. Daarnaasthadden de bestaande palen eenander last-zakkingsgedrag dan denieuwe palen, doordat ze al eerderzijn belast. Bij het gebruik vanzowel bestaande als nieuwe palenis het risico op scheurvorming enlekkage van de keldervloer daar-door te hoog. Na de sloop van hetbestaande gebouw en het uitgra-ven van de bouwput zijn debestaande palen ingemeten en ishet palenplan hierop aangepast.Naast de constructieve uitgangs-punten is in het ontwerp rekeninggehouden met een aantal andereaspecten. Vanuit het architecto-nisch ontwerp lag er enerzijds dewens een aantal wanden zo trans-parant mogelijk uit te voeren. Ditgold voor de centrale hal, de door-kijk van de centrale hal naar zowelzwembad als sporthal, en metname de gevels van zwembad ensporthal aan de grachtzijde. Ander-zijds lag er de vraag het volume vande sporthal zowel aan de voor- alsaan de achterzijde van het gebouween overstek te geven. Vanuit degemeente is daarnaast een strikterandvoorwaarde gegeven metbetrekking tot de bouwhoogte.Doordat het gebouw ligt inge-klemd tussen het Marnixplein ende Singelgracht was de bouwplaatszeer klein. Naast de wens debouwtijd minimaal te houden wasdit een extra reden om relatief veelprefab onderdelen toe te passen.Sportcentrum `Het Marnix'Sporten op het zwembadir. L.A.J. Fraza, Pieters Bouwtechniek Delft BVOp de locatie van het voormalige `Marnixbad' tussen het Marnixplein en deSingelgracht in Amsterdam is in opdracht van het Stadsdeel Centrum eennieuw sportcentrum gerealiseerd. Naast een zwembad is in het nieuwegebouw onder meer ruimte voor een sportzaal, een fitnessruimte en horeca.De beperkte kavelgrootte maakte dat zwembad en sporthal niet naast elkaar,maar boven elkaar zijn gebouwd. Dit had belangrijke consequenties voor defunctiescheidende sporthalvloer.1 |Twee bakstenen volumesdie gescheiden wordendoor een lichte centrale halfoto: Mecanoo ArchitectenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2006 552B o u w p u tOnder het bestaande `Marnixbad'was een kelder aanwezig. Om hetgebouw inclusief de kelder tekunnen slopen is rondom eendamwand aangebracht. Aan dezijde van de singelgracht was diteen vrijstaande damwand. Aan destraatzijde was de damwand doormiddel van groutankers eenmaalgesteund. De damwand is gehand-haafd tot na gereedkomen van debegane-grondvloer/sportvloer.Z w e m b a dDe eisen aangaande duurzaam-heid en waterdichtheid maaktende keuze om de kelder in beton uitte voeren voor de hand liggend(foto 2). Aansluitend daarop is erin verband met het agressievezwembadmilieu voor gekozen alleconstructieve onderdelen die incontact staan met het zwembad inbeton uit te voeren. Het zwembadis half verdiept aangelegd, zodatde perrons op circa 1,7 m ?mvliggen, wat ongeveer overeenkomtmet het waterniveau in de Singel-gracht en met de grondwater-stand. De bodem van het zwem-bad ligt op circa 4,7 m ?mv (fig. 3).Het (lege) zwembad wordt tegenopdrijven geborgd door trekpalenmet een capaciteit van 250 kN.Het oppervlak van deze diepekelder is circa 32 x 36 m2. Degrote leidingen van het zwembadzijn niet ingestort in de beton-vloer, maar in betonnen ribben diemet wapening zijn opgehangenaan de keldervloer.De kleedruimtes liggen opdezelfde diepte als het zwembad-perron. Dit gedeelte van de kelderligt net boven het grondwater.De sportvloer vormt het dak vanhet zwembad. De strenge eisenvoor de bijkomende doorbuigingwaaraan deze vloer moet voldoen,waren een extra reden deze inbeton uit te voeren. In verbandmet de bouwsnelheid is hiergekozen voor prefab-betonbalkenvan 600 x 800 mm2(b x h), endaarop een zelfdragende breed-plaatvloer. De vloer is 220 mm diken vormt constructief ??n geheelmet de balken, die 3,85 m h.o.h.liggen en circa 16 m overspannen(foto 4).In de betonvloer zijn inkassingenopgenomen voor het plaatsen vansporttoestellen. Deze inkassingenkonden niet worden gemaakt terplaatse van de prefab balken. Omdeze reden is in een vroeg stadiumeen indeling gemaakt voor desportvelden, om de locatie vandeze inkassingen af te stemmenop de balkenstructuur.De betonnen balken rusten aan devoorzijde van het gebouw op eenbetonnen wand van 300 mm dik,en aan de achterzijde op kolom-men van 250 x 600 mm2. Tussende beide zwembaden zijn als tus-sensteunpunten kolommengeplaatst van 250 x 800 mm2.S p o r t h a lDe constructiehoogte van het dakvan de sporthal is geminimali-seerd door walsprofielen als volle-wandliggers toe te passen in plaatsvan vakwerken. Dit om binnen de2 |Zwembad in de kelderC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2006 5 534000 3850 3850 3850 3850 3850 3850 3850 1600 3400 5750 5150 545020401700170033004000426096033004750 -P1750 -P (= G.W.S)50 -P (= M.V.)1650 +P4950 +P8950 +P13210 +Pstalendamwand3790 -Pstalendamwandrandvoorwaarden van maximaaltoegestane bouwhoogte en demaximale ontgravingsdiepte vande bouwput een zo hoog moge-lijke sporthal te cre?ren. Om denuttige hoogte verder te maximali-seren is ervoor gekozen de over-spanning van de dakliggers even-wijdig aan de separatiewand temaken. Hierdoor kan de separatie-wand tussen de dakliggers wordenopgehangen.De dakconstructie van de sporthalbestaat uit stalen HE800A-liggersmet een overspanning van circa32 m op stalen kolommen(foto 5). De stabiliteit wordt ver-zorgd door stabiliteitskruizen, enlokaal een stabiliteitsportaal. Inhet ontwerp van de architect is destaalconstructie een wezenlijkonderdeel van de architectuur.Om deze reden zijn geen kipsteu-nen aangebracht tussen de stalenHE800A-liggers. De kipstabiliteitwordt geleverd door de stalendakplaten. De schijfwerking vanhet dak wordt geleverd door stabi-liteitskruizen rondom langs dedakrand.De glazen reglitgevel aan de Sin-gelgracht is translucent. Om dezegevel zo strak mogelijk te houdenis ervoor gekozen hier geen stabi-liteitsverband aan te brengen. DeHE800A-liggers worden hieropgelegd op kolommen van 150 x250 mm2met een hoogte vancirca 7 m. Om de vervormingenvan de gevel te minimaliseren isde staalconstructie door een trek-/drukstaaf gekoppeld met de sta-biliteitswand van het kantoorge-bouw aan de andere kant van decentrale hal.S c h e i d i n g z w e m b a d e ns p o r t h a lDe vloer van de sporthal ligt opcirca 5 m boven het maaiveld.Naast de eisen die door hetgebruik als sportvloer wordengesteld, zijn er ook bouwfysischeeisen waaraan deze scheidings-vloer tussen zwembad en sporthalmoet voldoen. Door de permanenthoge temperatuur in het zwembad,en de relatief lage temperatuur diein de sporthal gewenst is, zijn erstrenge eisen gesteld aan de isolatietussen beide ruimten. Daarnaastdient de vloer als barri?re voor dechloordampen uit het zwembadnaar de sporthal.Om de condensvorming op deonderkant van de betonvloer teminimaliseren is ervoor gekozenhet isolatiepakket bovenop debetonvloer aan te brengen. Daar-naast is op de onderkant van debetonvloer en de prefab balkeneen drie-laagse epoxycoating aan-gebracht ter voorkoming vanbetoncorrosie door chemischechlorideaantasting van de wape-ning.De luchtbehandelingskasten vanhet zwembad staan in de techni-sche ruimte onder het dak aan devoorzijde van het gebouw. Omdamptransport via de leiding-schachten te voorkomen wordenalle leidingen doorgevoerd dooringestorte mantelbuizen. In de lei-dingschachten is de betonvloerdoorgestort.O v e r s t e k k e nHet volume met de sporthal steektaan de voorzijde van het gebouwcirca 3 m over boven de helling-baan naar de entree. Dit overstekis op het niveau van de vloer vande sporthal gerealiseerd door eenbreedplaatvloer uit te laten kragenaan de achterliggende betonbal-ken. Op het niveau van de tribunevan de sporthal bestaat dit over-stek uit HE500A-balken, met daar-overheen een breedplaatvloer. Aande achterzijde steekt de sporthalcirca 1,5 m uit boven de Singel-gracht. Dit overstek is mogelijkdoor de prefab-betonliggers van desportvloer door te laten stekenover de kolommen. De stalenkolommen van de sporthal staanop dit overstek.H a l e n k a n t o o r g e d e e l t eDe vloer van de centrale hal bovende kleedruimten bestaat uit breed-plaatelementen op verzwaardestroken en betonkolommen in dekelder. Het kantoorgedeelte dat opde kleedruimten rust, bestaat uiteen staalconstructie en kanaalpla-ten van 320 mm voorzien van eengewapende druklaag. De overspan-ning van deze kanaalplaten is circa10,6 m. De stalen kolommen\| 350 mm zijn gevuld met betonen staan direct achter de gevel.Om verdiepingshoge ramen indeze gevel mogelijk te maken3 |Doorsnede over hetsportcomplexC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2006 554liggen de kanaalplaten op PET-liggers, die brandwerend zijnbekleed.De dragende liftschacht in ditbouwdeel bestaat uit prefab-beton-elementen. De stabiliteit wordtverzorgd door drie betonwanden.Een stalen dak overspant de cen-trale hal van het kantoorblok naarde sporthal. De loopbrug door dehal boven de entree bestaat uit eenkanaalplaatvloer met druklaag.Hierdoor is de centrale hal eentransparante kolomvrije ruimte.F i e t s e n k e l d e rTijdens het ontwerp van het sport-centrum gaf de opdrachtgever aandat er voorzieningen moestenworden meegenomen om in detoekomst tussen het sportcentrumen de Zaagpoortbrug een onder-grondse fietsenkelder te kunnenbouwen die aansluit aan het sport-centrum. De rechthoekige fietsen-kelder zal bestaan uit een in hetwerk gestorte betonvloer op trek-palen, met aan drie zijden eenbetonwand. De vierde (lange) zijdevan de fietsenkelder bestaat uit dekelderwand van het sportcentrum.Hierin wordt na gereedkomen vande kelder een sparing gezaagd omeen verbinding te maken, waar-voor een extra trap in de kelder ismeegenomen.Aan de kelderwand van het sport-centrum zijn extra nokken gestortom in de toekomst de in het werkgestorte vloer en het dek vankanaalplaten van de fietsenkelderop te kunnen leggen. In deze kel-derwand is ook een slabbe opge-nomen om een waterdichte aan-sluiting tussen kelder en gebouwte garanderen. Naast deze directeaanpassingen aan het sportcen-trum zelf, zijn ook voorzieningenmeegenomen om in dat geval debouwput te kunnen realiseren. Ditbetreft het aanbrengen van eenonderloopscherm onder de keldervan de kleedruimte. Hierdoor ishet niet noodzakelijk om bij debouw van de fietsenkelder eendamwand rondom het helegebouw te plaatsen. De horizon-tale gronddruk op de fietsenkelderwordt afgevoerd naar de kelder-vloer van het sportcentrum.T e n s l o t t eDoor de bouw van het Sportcen-trum `Het Marnix' heeft hetcentrum van Amsterdam haarzwembad aan het Marnixpleinteruggekregen. Door de architectis een markant gebouw ontwor-pen, dat door het kleine bouwkavelen de verschillende functies eengrote complexiteit bezit. Combina-tie van sporthal en zwembadonder ??n dak stelde hoge eisenaan de verschillende ontwerpdisci-plines. Dankzij een goede samen-werking tussen opdrachtgever,architect en adviseurs is `HetMarnix' een prachtig en functio-neel sportcentrum geworden. nProjectgegevensopdrachtgever:Stadsdeel Amsterdam-Centrumarchitect:Mecanoo architecten/Wind Groeparchitecten en ontwikkelaarsdirectie:NV SRO Vastgoed en Groenadviseur constructies:Pieters Bouwtechniek Delft BVadviseur geotechniek:Fugro Ingenieursbureau BVadviseur installaties:Herman de Groot Projekt Techniekaannemer bouwkundig:Bot Bouw BVaannemer installaties:Hellebrekers Technieken5 |Staalconstructie sporthal4 |Plaatsen van prefab lig-gers sportvloer