? tunnelbouw ? algemeen ontwerp ? prefabricageir.M.w'A.M. van Ha/deren, Schokindustrie Strukton Segmenten vofOmhet verkeersknelpunt 'Heinenoordtunnel' op te lossen wordt naast de bestaande tun-nel een tweede tunnel gebouwd,voor lan~aamverkeer. Deze is doorde minister van Ver-keer en Waterstaat aangewezen als ??n vandetwee praktijkprojecten om in Nederlandsegrondslagervaringel1 op te doen met hetboren van tunnels metgrote diameter. Hetande-re praktijkproject is de nog uit te voeren Botlekspoortunnel. Het ontwerp van de tweedeHeinenoordtunnel is reeds belicht in Cement 1.996, m1.0 [1., 2].Achter de boormachine wordt de tunnelwand opgebouwd met geprefabriceerde beton-nen segmenten. De productie van deze segmenten komt in dit artikel aan de orde.SEGMENTENPRODUCTIETWEEDEHEINENOORDTUNNEL@ 'Linkse' en 'rechtse' ring bij montageDe tweede Heinenoordtunnel zal gaan be"staan uit twee buizen, elk met een lengtevan 950 m. De inwendige diameter van eentunnelbuis bedraagt 7600 mm en de wand-dikte 350 mmo De tunnelwand wordt opge-bouwd uit ringen, in totaal 1266 stuks. Elkering bestaat uit acht segmenten; er zijn dus10 128 segmenten benodigd.Het alignement van de tweede Heinenoord-tunnel is zowel in horizontale als in verticalerichtinggebogen. De bogen in detunnel kun-nen nietmetrechte ringen worden gemaakt.Hiervoor zijn zogenoemde 'conische ringen'nodig met een verlopende breedte. De ge-middelde breedte van een ring bedraagt1500 mm en het verloop is 50 mm (fig. 1).Hiermee kunnen bochten worden gemaaktmet een straal van 250 m.De Heinenoordtunnel wordt met twee typenringen gebouwd, 'linkse' en 'rechtse'. De rin-gen hebben een smalle en een brede zijde.Door achtereenvolgens de smalle zijden vanhetzelfde type ring tegen elkaarte plaatsen,wordt een bocht naarlinks of naar rechts ge-maakt. Door de ringen ten opzichte van el-kaar te draaien, kunnen ook in het verticalevlak bochten worden gemaakt. ?R6 180? R7 L7 180? L8. =:-----..'.:::S::::.0?=360?l6l590?~L[~oo.~lr----'--,--]j t[~900~lr----'~]Aj'W 7600 'n j35f 1 '1"1rechtse ring linkse ringCEMENT1997/10 47? tunnelbouw ? uitvoeringstechniek ? prefabricageTabel 1Typen segmenten In een ringDe segmenten van een linkse en een recht"se ring zijn onderling niet uitwisselbaar. Om-dat elke ring is opgebouwd uit acht segmen"ten en ertwee verschillende ringen zijn, zijner dus zestien geometrisch verschillendesegmenten.De segmenten in een ring kunnen worden in-gedeeld in drie typen (tabel 1).Detaillering segmentenEen segment is een gebogenbetonplaat.Debuitenzijde van de plaat is glad afgewerkt. Inde binnenzijde zijn inkassingen gemaaktvoor boutverbindingen, alsmede sparingenom de erector (vacuumapparaat) in deboormachine op het segment te kunnen po-sitioneren. In verband met montageverbin-dIngen,krachtsoverdracht en waterafdich-tingtussen de segmenten, zijn dele in de zij-kanten voorzien van detailleringen (fig. 2).? Tunnelsegment? Boutverbinding tussen elementenIII+---!!H-:-~~~-"",. t--'~-+-~~-IIII