SECO en de ontwikkeling vanhet voor.gespannenbeton inBelgi?Naar aanleiding van de 50e verjaardag van hetbureau 8ECOCement XXXVII (1985)nr. 8Belgi? is een bijzonder land. In velerlei op-zicht. In Nederland wel eens benijd om zijngulheid en goede smaak, maar ook om degrotere ruimte voor particulier initiatief. OnzeBelgische collega's kijken op hun beurt weleens jaloers naar de samenwerking in de Ne-derlandse betonwereld in de vorm van de Be-tonvereniging en de aangesloten organisa-ties. Waar de Belgische bouwwereld echtertrots op is en kan zijn, zijn de faciliteiten voortoezicht op de veiligheid en deugdelijkheidvan de uitvoering van bouwwerken. Hierwordtgedoeld op de activiteiten van het bureauSECO, dat onlangs op passende wijze zijn50e verjaardag heeft gevierd met een jubi-leumbijeenkomst in het Congrespaleis teBrussel. Reden om op deze plaats het werkvan SECO en speciaal de betekenis ervan inde ontwikkeling van de betontoepassing toete lichten.Bouwen gaat niet zonder risico's, vaak zelfsgrote risico's. Bouwen zonder enige verze-kering op eventuele schade door ongevallenis dan ook een hachelijke en vrijwel onverant-woorde zaak. Het verzekeren van risico's dieniet te overzien zijn, is echter uiterst kost-baar. Hier komt het bureau SECOin beeld.SECOis de roepnaam van het Controlebu-reau voorde Veiligheid van het Bouwwezen.SECO is als particuliere organisatie, onderde vorm van een zgn. samenwerkende ven-nootschap, op 21 december 1934 opgericht.Het bureau is voortgekomen uit de beroeps-vereniging van architecten, raadgevend in-genieurs en aannemers. Initiatiefnemers wa-ren de professoren Gustave Magnel en Eu-g?ne Franccis.Volgens de statuten heeft de vennootschaptot doel: 'de uitoefening van de technischecontrole van ontwerp, berekeningen en uit-voering van gebouwen en kunstwerken. De-ze controle streeft ernaar het ongevallenrisi-co te verminderen en toe te laten de aanspra-kelijkheid van de oprichters en van de bouw-heer in zo groot mogelijke mate en tegen eenzo laag mogelijke premie door verzekeringte dekken'.Bij de uitoefening van haartaak steunt SECOop het gezag van haar TechnischeHaad, be-staande uit professoren van de BelgischeUniversiteiten en de Koninklijke MilitaireSchool. Deze Technische Raad is de waar-borg voor het wetenschappelijke niveau, deonafhankelijkheid en de onpartijdigheid van602het werk. De verworven controle-opdrach-ten worden uitgevoerd door wat men in Bel-gi? noemt burgelijk ingenieurs, waarbij debouwwerken regelmatig worden bezochtdoor technisch ingenieurs, die controlerenof de goedgekeurde plannen nauwkeurigworden gevolgd en of de uitvoering volgensde voorschriften verloopt.Wie doen er een beroep op SECO voor detechnische controle? Dit zijn zowel over-heidsinstanties als particuliere bedrijven.Het gaat daarbij om projecten in de woning-en utiliteitsbouw, alsook werken in de weg-en waterbouw. Tot nu toe heeft SECO meerdan 10000 bouwwerken gecontroleerd, zo-wel in Belgi? als in het buitenland.Voor werken uitgevoerd in Belgi? biedt hetsysteem van de controleverzekering eenzeer volledige dekking van de risico's gedu-rende de uitvoeringsperiode alsmede eenperiode van tienjarige aansprakelijkheiddaarna, zowel voor wat het bouwwerk zelfbetreft, als .voor wat de schade aan derdenaangaat. Voor buitenlandse bouwwerkenwordt het dekken van deze risico's per gevalbestudeerd door de verzekering- en herver-zekeringsmaatschappijen die voor deze lan-den belangstelling hebben. Dat het bureauSECO het vertrouwen heeft gewonnen vande openbare besturen en opdrachtgevers enaannemers laat zich illustreren met de vol-gende cijfers:jaar bedrag van de personsels-gecontroleerde bezettingbouwwerken1950 1,6 miljard BF 421960 2,2 miljard BF 541970 8,2 miljard BF 1151983 28,9 miljard BF 137Naast de controle van bouwwerken is SECOactief op hetgebied van de kwaliteitsverkla-ring van materialen en elementen voor debouw. SECOvoert bij de fabricage controlesuit die leiden tot de toekenning van het kwa-liteitsmerk BENOR, de technische goedkeu-ring van BUtgb (Belgische Unie voor de tech-nische goedkeuring in de bouw) of van eenkwaliteitsbewijs SECO.Het voorzitterschap van de Technische Raadwordt thans bekleed door prof.ir.D.Vande-1Brug van voorgespannen beton bij Eeklo,gebouwd in 1945-19462Brug over de Maas te Sclayn, gebouwd in1949; twee overspanningen van 63 m metdoorgaande voorspanningpitte. dat van de Raad van Beheer doorR.Maes. Directeur-Generaal is ir.J.R.Richel-Ie.Tijdens het jubileumcongres, 24 april 1984,is de betekenis van SECO voor de bouwwe-reld in het algemeen benadrukt in toesprakendoor de ministers van Verkeerswezen (H. deCroo) en van Openbare Werken (L.Olivier) ende secretaris-generaal van het Ministerie vanOpenbare Werken (ir. R. de Paepe). De roldie SECO heeft gespeeld in de ontwikkelingvan de bouwtechniek is ge?llustreerd in voor-drachten van de professoren Massonnet enVandepitte over respectievelijk de metaal-constructies en betonconstructies.Prof.Vandepitte schetste een beeld van deintrede van de techniek van het voorgespan-nen beton. Daarvan volgt hierna een samen-vatting.Ontwikkeling van hetvoorgespannen betonUit de aard van haar werk was SECO bijzon-der betrokken bij de ontwikkeling en toepas-sing van nieuwe technieken in de bouw. DatBelgi? samen met Frankrijk een voortrekkerwas bij de toepassing van voorgespannenbeton, is te danken aan professor Magnel,die in de aanvangsjaren de drijvende krachtwas achter SECO.De eerste toepassing van het voorgespan-nen beton in Belgi? werd gedurende de oor-log gerealiseerd in Brussel. Voor de bouwvan een spoorbrug werd de Spiegelstraatoverbrugd met zes onafhankelijke betonnendekken. Bij wijze van proef enter vergelijkingwerden de dekken alle verschillend uitge-voerd. Twee ervan werden voorgespannen.De overspanning bedroeg 20 m. Het warende eerste voorgespannen spoorbruggen terwereld. In 1945-1946 werd bij Eekloeenbruggebouwd in voorgespannen beton (foto 1).Hoewel de brug in het niet valt bij de huidigeontwerpen, bezit het toch al de kenmerkendeslankheid van voorgespannen bruggen. Dehoofdliggers waren gemaakt achter het land-hoofd en gemonteerd met een bok en een'snavel'. Deze brug was de tweede wegbrugin voorgespannen beton.De brug over de Maas te Sclayn dateert van1949 (foto 2). De twee overspanningen van63 m vormden samen de eerste doorgaandevoorgespannen brug ter wereld.Behalve voor bruggen vond de voorspan-techniek ook toepassing in de utiliteitsbouw.Bijvoorbeeld voor de dakconstructie van eenspinnerij en weverij te Gent, gebouwd in1948. Dankzij de voorspantechniek kondende kolommen worden geplaatst op een stra-mien van 21 m x 14 m. De 100 moerbalkenen 600 kinderbalken werden op.de grond ver-vaardigd in slechts vier mallen, voorgespan-nen en op hun plaats gehesen. Destijds wasvoorgespannen beton nog nergens op grote-reschaal toegepast dan in dit dak, dat ruim3 ha overdekt (foto 3).3Fabriekshal van een spinnerij en weverij inGent, gebouwd in 1948Foto 4 toont een hangar te Meisbroek. Dedakconstructie is samengesteld uit voorqe-spannen doosliggers meteen trapeziumvor-mige doorsnede, een overspanning van 51 men een gewicht van 300 ton. Ook hier werdende liggers op de grond gemaakt. Met hydrau-lische vijzels zijn ze in het werk gebracht.4Hangar te Meisbroek; de dakconstructiebestaat uit voorgespannen doosliggersCement XXXVII(1985) nr. 8 6035Philips-paviljoen op deWereldtentoonstelling 195B7Olympisch Stadion Montr?alBa-bMaquette van de scheepslift te Str?py eneen beeld van de aanleg van de funderingin een enorme ontgravingCement XXXVII(1985) nr. 8In een vroeg stadium had SECO al zoveeltoepassingen van voorgespannen betonmeegemaakt, dat het reeds in 1954 in staatwas haar ervaringen vast te leggen in richtlij-nen, die wellichttot de allereerste op dit nieu-we gebied van de betontechniekbehoorden.De Wereldtentoonstelling in 1958 te Brusselbracht een bloeiperiode voor de construc-teurs. De paviljoens waren rijk aan origineleen gedurfde constructies, waarin staal enaluminium domineerden (Atomium). Vermel-ding verdient het Philips-paviljoen, waarvande wanden werden gevormd door zeven be-tonnen schalen, hyperbolische parabolo?-den. De schalen waren samengesteld uit bij-na 2000 dunne, geprefabriceerde, zadelvor-mige elementen, diena montage werden ver-enigd door middel van voorspandraden (to-to 5).In het vervolg van zijn voordracht weesprof.Vandepitte nog op andere ontwikkelin?gen in de betontechniek, die ook in Belgi?nieuwe mogelijkheden bood voor de uitvee-ring van gebouwen en kunstwerken, zoals:- diepwanden;- groutankers;van boven naar beneden bouwen van on-dergrondse bouwlagen;- geprefabriceerde, dragende geveIelemen-ten;- bevriezing van grond voor de uitvoeringvan ondergrondse werken;- schildmethode voor de bouw van tunnels.Vermelding verdient nog de preflex-Iigger,een Belgische vinding. Preflex-liggers wer-den o.a. toegepast voor de Zuidertoren inBrussel, een kantoorgebouw van 150 mhoogte (foto 6). Hierin fungeren de premflex-liggers als kraagliggers, die de belasting vande 37 bovengrondse verdiepingen overdra-gen naar de kern van het gebouw, zodat vangevelkolommenkon worden afgezien.Van de werken in het buitenland waarbij SE-CO is betrokken, mag worden genoemd hetOlyrnpisch Stadion te Montr?al. Dit betrofeen expertiseopdracht van de R?gie des In-stallations Olympiques in het kader van eenproces dat tegen de architect van het stadionwas aangegaan. De grote hellende toren vanvoorgespannen beton, die bestemd was omhet wegneembare dak boven het centraledeel van het stadion te dragen, bleek nietsterk genoeg om tot zijn volle hoogte te wor-604den opgetrokken. Het stadion heeft nu nogsteeds geen afsluitende kap (foto 7).Tot slot een groot civiel-technisch werk datthans in uitvoering is: de scheepslift te Str?-py- Thieu. (De Betonvereniging organiseerteen excursie naar o.a. dit werk op 19 en 20september a.s.) De lift zal schepen tot1350 ton in een keer 72 m hoger of lagerbrengen in twee onafhankelijke van elkaarop- en neergaande bakken (foto's Ba-b).6Toepassing van pref/ex-liggers voor deZuldertoren (150 m hoog) te BrusselDe bovengenoemde bouwwerken zijnslechts enkele van de duizenden die SECOheeft begeleid. Dit werd bewerkstelligd zon-der rampzalige of stelselmatige mislukkin-gen. Wat niet wil zeggen dat alles altijd vlek-keloos verloopt. Daarom zei prof.Vandepitteaan het slot van zijn voordracht:'Absolute veiligheid bestaat niet. Ondanksde medewerking van 8ECO hebben zich nuen dan toch schadegevallen voorgedaan,onder meer bij silo's. Maar ze zijn zeldzaamen van beperkt belang. Dat er toch nog scha-de optreedt bewijst dat het steeds wenselijkis aan de controle een verzekering te koppe-len, wat trouwens bij de stichting van SECOook de bedoeling was'.SECO mag na de eerste halve eeuw van haarbestaan met trots terugzien op haar bijdrageaan de veiligheid ?n vooruitgang van hetbouwen in Belgi?.ing.J.H.K?hne