C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMilieucement 2005 128Het SFD-terrein (foto 1) is een`verloren' driehoek ingeslotentussen de sporen van de lijn Rot-terdam ? Gouda, de Hofpleinlijnen de verbindingsboog RotterdamCS ? Kleiweg en derhalvegeschikt om als werkterrein in terichten. Het terrein ligt direct aanhet spoor en dichtbij de A20. Er isruimte om de startschacht en detoegang te bouwen zonder dat deNS-spoorverbindingen en deopenbare weg buiten gebruikworden gesteld. Er is voldoenderuimte om de TBM aan te voerenen op te bouwen en om de logis-tieke voorzieningen aan te bren-gen die het boorproces mogelijkmaken: segmentenhal, schei-dingsinstallatie en gronddepots.Hoewel het terrein in de stad ligtis er geen woningbouw directgrenzend aan het terrein.Het terrein heeft echter ook eenaantal beperkingen. Het grenstaan het Sint Franciscus Gasthuis,een ziekenhuis met regionalebetekenis. Het ligt laag tenopzichte van de omgeving, isdrassig en weinig draagkrachtig.Op het terrein zijn volkstuintjesaanwezig die voor een deel nog ingebruik zijn. Het bestaande spo-renplan is zodanig dat het terreinalleen toegankelijk is door ingebruik zijnde sporen over testeken. Op het terrein bevindenzich een gelijkrichterstation(onderstation) en transformator-huisjes van ProRail, met de bijbe-horende kabels en leidingen (foto2)De voordelen wogen zwaarderdan de nadelen. De opgave wasom de beperkingen weg te nemendan wel te minimaliseren.B o u w r i j p m a k e nOm een aanzienlijke vertragingvan het werk te voorkomen werdbesloten het terrein bouwrijp op televeren aan de toekomstige aanne-mer. Dit werd mogelijk gemaaktdoor een voorinvestering te doen:het bouwrijp maken werd apartaanbesteed en voorafgaande aande eigenlijke tunnelbouw uitge-voerd. Er is een aparte toegangs-weg aangelegd tussen het zieken-huis en de aangrenzende golf-baan, waarna ProRail een deel vande sporen heeft verwijderd enkabels heeft omgelegd. De volks-tuintjes en huisjes werden verwij-derd en gesloopt en de begroeiinggerooid. Het terrein is circa 2,7 mopgehoogd en met verticale drai-nage versneld geconsolideerd (foto3). De zetting aan het eind van debouwperiode (vijf jaar) is berekendop circa 2 m.C o m m u n i c a t i e , o v e r e e n -k o m s t e n e n v e r h u i z i n g e nDe maatregelen waren pas moge-lijk nadat er zaken waren gedaanmet alle belanghebbenden. Datwaren er nogal wat: de NS voorhet terreineigendom en het spo-renbedrijf, de eigenaren van devolkstuintjes, drie deelgemeentenen een waterschap als bevoegdgezag voor ontheffingen, bestem-mingsplannen, keurvergunningenen inritvergunningen, het zieken-huis en omwonenden vanwege dete verwachten hinder en overlast.Met alle partijen is na overleg enintensieve vergunningtrajecten totoplossingen gekomen. TwintigScharnierpunt Sint FranciscusDriehoekir. T. van Hille, Projectbureau RandstadRail RotterdamDe keuze voor een boortunnel had tot gevolg dat keuzes moesten wordengemaakt waar de aansluiting op het bestaande spoor zal plaatshebben enaan welke kant van de tunnel de TBM zal starten. Voor het TBM-startpuntwaren er in principe twee mogelijkheden: de Conradstraat nabij het CentraalStation en de Sint Franciscus Driehoek (SFD), een circa 5 ha groot terrein tennoorden van de A20. De Conradstraat is niet ideaal als startpunt vanwege deligging in het centrum en daardoor de beperkte ruimte, slechte bereikbaar-heid voor zwaar verkeer en hinder voor omwonenden en voor het bedrijfsle-ven. De keuze voor de Sint Franciscus Driehoek was om een aantal redenenvoor de hand liggend.1 |De Sint FranciscusDriehoek (naar het oos-ten)Links het Sint FranciscusGasthuis, rechts despoorbaan Rotterdam -Gouda en de rijkswegA20 (met afslag Schie-plein), bovenaan deHofpleinlijn. De contou-ren van de verwijderdesporen zijn nog vaagzichtbaar. De stippellijngeeft het trac? vanRandstadRail weer. (Foto:Aeroview Dick Sellenraad)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gMilieucement 2005 1 29procedures werden hiervoor door-lopen. Er is een gebruikersover-eenkomst met de NS-partijengesloten, waarin werd overeenge-komen dat geen treinen meertussen de Kleiweg en RotterdamCentraal/Rotterdam Alexanderzouden rijden. Complicerendefactor was dat ProRail haar oudeonderstation in het kader van hetinvesteringsprogramma TEV 2006(tractie-energievoorziening) gaatverplaatsen in de bouwperiode vande tunnel.De eigenaren van de volkstuintjeshebben elders een terrein gekre-gen en er is een nieuwe oprit naarde provinciale weg aangelegdzodat vrachtauto's niet langs oudehuizen hoeven te rijden.Dat de offici?le opdracht tot debouw van RandstadRail nog nietgegeven was, heeft het overleg metambtelijke partijen aanvankelijkgeen goed gedaan. De communi-catie met private partijen verliepook niet altijd in goede harmonie;de volkstuineigenaren riepen zelfsPieter Storms van het TV-pro-gramma `Breekijzer' te hulp omhun belangen te verdedigen.H i n d e r v o o r k o m e nHoewel voor een bouwmethode isgekozen die relatief weinig hinderveroorzaakt, hebben juist op deSint Franciscus Driehoek veel hin-derveroorzakende activiteitenplaats: er wordt een bouwput metdamwanden gemaakt over eenafstand van circa 300 m, alle gronduit de bouwput (170 000 ton) ?n uitde geboorde tunnel (280 000 ton)wordt vanaf hier afgevoerd, deTBM en de segmenten wordenhier aangevoerd, en last but notleast zal tijdens het boorprocesgedurende anderhalf jaar eenscheidingsinstallatie in gebruikzijn.In het bestek van de tunnel is eenaantal waarborgen opgenomenom hinder, schade en overlast voorde omgeving te voorkomen: voor-schriften voor materieel en rijrou-tes, normen voor geluid en trillin-gen, plannen, geluid- en trillings-prognoses en ?metingen.In voorgaande boortunnelprojec-ten in Nederland zijn zowelslechte als goede ervaringenopgedaan met de bijwerkingenvan scheidingsinstallaties. Eenoplossing voor het laagfrequentegeluid is hierbij cruciaal: als deinstallatie eenmaal in werking isen er treedt overlast op, dan zijnisolerende maatregelen, in tegen-stelling tot bij trillingen en hoor-baar geluid, moeilijk meer effec-tief te nemen. Gebleken is dateen grote afstand tot de installatieen afscherming door tussenlig-gende rijkswegen en spoorbanengeen garantie geven tegen over-last. Hoewel de aannemer in hetbestek wordt vrijgelaten in dekeuze van het type TBM, is in devoorbereiding speciaal aandachtgeschonken aan de hinder dieeen scheidingsinstallatie zoukunnen geven en zijn op basisvan berekeningen en ervaringennormen en voorschriften opgeno-men in het bestek.Z e s j a a r l a n gs c h a r n i e r p u n tIn de Sint Franciscus Driehoek isin 2003 het startsein voor deaanleg gegeven, zijn spoorbanenverwijderd, is het bouwterreinaangelegd, wordt het hoofdkwar-tier van de aannemer gevestigd, degrootste bouwput gemaakt, gaat deTBM de bodem in en de grond detunnel uit, heeft de afbouw plaatsen wordt ten slotte in 2008 defysieke koppeling met de Hof-pleinlijn gelegd. Eind 2008 rijdtRandstadRail dan haar definitieveroute tussen Den Haag en Rotter-dam waarna de Sint FranciscusDriehoek haar definitieve inrich-ting krijgt. 3 |Bouwrijp maken: aan-brengen van de verticaledrainage2 |Het kabeltrac? vanProRail wordt vrijgehou-den