A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5 11Casa da M?sica in PortoRUWE DIAMANTVAN SCHOON BETONHet concept voor het Casa da M?sica (Huis voor deMuziek)vindtzijnoorsprongineennietgerealiseerdontwerp voor een woonhuis in Rhoon. De opdracht-gever van dit woonhuis hield niet van rommel enwilde een volledig `cleane' woonkamer en idem ditoslaapkamers. Dit resulteerde in een stapeling vanzuivere rechthoeken binnen een diamantvormigvolumewaarvandevormwerdbepaalddoordehoek-punten van de rechthoeken met elkaar te verbinden.De `restruimte' tussen de buitenhuid en de recht-hoeken zou alle `dienende' verkeersruimte, service-ruimte, bergingen en installatietechniek bevatten.Het woonhuis ging uiteindelijk niet door maar hetontwerpconcept werd in 1999 door O.M.A. metsucces `gerecycled' in de ontwerpprijsvraag voor hetCasa da M?sica in Porto dat volgend jaar ? met driejaar vertraging ? wordt opgeleverd.Decleanerechthoekenvandeoorspronkelijkewoon-en slaapkamer werden hier uitvergroot tot een groteen een kleine concertzaal met 1200, respectievelijk350 stoelen. En alle in het prijsvraagprogrammagevraagde dienende ruimten als foyers, restaurant,repetitieruimten, garderobe en kleedkamers `boet-seerde' O.M.A. in de kolossale nissen tussen bui-tenhuid en concertzalen. Inwendig voldoet dezeopzet voorbeeldig aan de door akoestisch specialis-ten op het gebied van concertzalen uitgeoefendeDe reputatie van architectenbureau O.M.A. is gebaseerdop revolutionaire gebouwconcepten. Niet op bouwtech-nische pefectie en verfijnde details. Met het Casa daM?sica in Porto komt daar verandering in. De detailleringen uitvoering van de massieve betonnen schil van dezeruwe diamant steekt het befaamde `Zwitserse precisie-werk' in schoon beton naar de kroon.Gestapelde rechthoeken ineen diamantvormig volume`tirannie van de schoenendoos' (een zaal in de vormvan een schoenendoos biedt voor muziek de bestegarantie voor een perfecte akoestiek).Uitwendig maakt de merkwaardige diamantvormhet concertgebouw, aldus O.M.A., net zo `exciting'voor de talloze bewoners van Porto die het gebouwnooit van binnen zullen zien, als voor de concertbe-zoekers.De grote concertzaal steekt als een grote rechthoe-kige koker dwars door de ogenschijnlijk massievebouwmassa. Om dit rechthoekige `gat' zowel vanbuiten als van binnen ervaarbaar te maken, wordende twee kopgevels van de zaal volledig in glas uitge-voerd. De kleine zaal, die haaks op de grote zaal staat,krijgt aan ??n kant een glazen kopgevel.M a t i g z e l f v e r d i c h t e n dDe hele diamantvorm, inclusief het dak, wordt opge-trokken in schoon beton dat ook aan de binnenzijdein het zicht blijft. De hellende buitengevels zijn van400 mm dik massief wit beton. Het nog in uitvoe-ring te nemen dak krijgt een gelaagde opbouw methet oog op de waterdichtheid. In constructief opzichtwordt de `diamant' overeind gehouden door de tweebetonnen zijwanden van de grote zaal (1 m dik) dievanaf de fundering dwars door de ondergrondse par-keergarage en de onderste bouwlagen lopen.De hellende buitengevels zijn via de verdiepings-vloeren en de koker van de kleine zaal met dezedubbeleruggengraatverbonden.(Bijdebouwisvoorde sterk uitkragende kleine zaal gebruikgemaakt vanA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 512Diamantvorm in hetexterieurfoto's: Hans Werlemann (Hectic)Opvallend zijn de schuinewanden, uitgevoerd inschoon betonSterke detailleringeen tijdelijke ondersteuning.) Het dak staat als eensoort paraplu op de twee centrale binnenwanden.Om het gefacetteerde karakter van de `diamant' teaccentueren `vouwt' het patroon van de bekistings-platen zich als het ware om de schuine hoeklijnenin de buitengevels en zijn deze gevels over de volle-dige hoogte (circa 30 m) en omtrek (circa 50 x 50 m2)uitgevoerd zonder enige dilatatie. Doordat de nadenvan de bekistingsplaten nergens horizontaal lopen(ze beginnen al schuin op maaiveld) worden boven-dien de horizontale stortnaden op effectieve wijzeverdoezeld. Vanwege het ontbreken van dilatatieszijn de 400 mm dikke gevels in de kern voorzien vaneen zware wapening (geschilderd om roestwater inde bekisting te voorkomen) in combinatie met eenfijnmazig wapeningsnet van roestvaststaal vlakonder het geveloppervlak, ter voorkoming van haar-scheuren.De gevels zijn uitgevoerd in `matig zelfverdichtendbeton' dat ook `matig wit' van kleur is. Gezien debeperkte mogelijkheid tot mechanisch verdichten,wat samenhangt met de schuine stand van de bekis-ting en de hoge wapeningsdichtheid, was het toe-voegen van een plastificerende hulpstof onvermij-delijk. Maar de gebruikelijke hoeveelheid plasti-ficeerder vond O.M.A., aldus projectmanager Ellenvan Loon, niet wenselijk omdat het betonoppervlakdan de gewenste karakteristieke ruwheid verliest en`plastic-achtig' wordt. Hetzelfde geldt voor de kleurvan het beton die zo licht mogelijk moest wordenzonder in te boeten aan de kenmerkende grijsheid.In kleur aangemaakte afstandhouders en glad afge-werkte centerpengaten waarborgen de abstractie vande gefacetteerde bouwmassa. Om leksporen vanregenwateropde`diamant'tevermijden(Portoheefteen uitgesproken regenachtig klimaat) is in deschuine hoeklijnen van de buitengevels een water-hol opgenomen. Bovendien zullen de gevels, na rei-niging, worden voorzien van een transparante(onzichtbare) waterdichte coating. Rondom de kozij-nen verjongen de 400 mm dikke gevels zich (aan debinnenkant) tot een miniem randje van 40 mm.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5 13Grote zaal in aanbouwP a r a p l u - d a kDe constructie van het dak is een verhaal op zich. Integenstelling tot de gevels, die slechts op een paaronzichtbare plekken aan de binnenzijde worden ge?-soleerd om aan de Portugese isolatienorm tevoldoen, moet het dak in verband met de hoge zon-belasting wel degelijk over de hele oppervlakte vaneen isolatielaag worden voorzien. Om het dakvlakniettemin, zowel aan de boven- als de onderzijde inschoon beton uit te kunnen voeren, bedacht adviseurRob Nijsse van ABT* een soort sandwichconstruc-tie. Daarbij kan het waterdichte betonnen bovenbladmin of meer vrij bewegen over een drukvaste isola-tielaag die op een betonnen paraplu-constructie rust.De verholen goten langs de dakranden fungerenhierbij tevens als dilatatie of uitzet/krimpvoeg tus-sen gevels en dak.Debovenstedakhuidwordtuitgevoerdincirca10cmdik wit beton met een fijne wapening (rvs wape-ningsnet). De draagconstructie van de paraplu be-staat uit 250 mm dik beton met een conventionelezware wapening. De isolatielaag tussen beide beton-schalen bestaat uit hardgeperste polystyreenplatenen een waterkerende dakfolie met daar bovenop eenzwak geventileerde drainlaag direct onder de beton-laag.Hierdoorkanwaterdatop??nofanderemaniertoch onder de betonplaat is gekomen, zijn weg naarde goot vinden.In verband met uitdrogingskrimp zal de dunnedakhuid spiraalsgewijs, in segmenten van circa20 x 5 m2, worden aangebracht. Nijsse en O.M.A.gaan ervan uit dat de schuine dakvlakken in het werkzullen worden gestort en afgewerkt door middel vanvlinderen. De aannemer geeft volgens de laatsteberichten echter de voorkeur aan uitvoering van dedakhuid in prefab beton. Egbert Koster* Hoewel de complete engineering van het Casa da M?sica,zoals bij alle buitenlandse projecten van O.M.A., wordt ver-zorgd door Arup, is ABT ingeschakeld als adviseur voor de uit-voering van het schoon beton en de constructie van de groteglazen kopgevels van de concertzalen. ABT heeft veel ervaringmet schoon werk in zelfverdichtend beton (onder meer bij deuitbreidingvandeKoninklijkeSchouwburgDenHaag)encon-structies in glas.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 514Combinatie van het moder-ne gebouw met het beken-de tegelwerk uit Portugalin het nieuwe Huis van deMuziekOuderwets mooie kolom-koppen