thema`Rugzak'draagt overstekken1201350thema`Rugzak'draagtoverstekkenDe Rotterdam is een complex project dat bijnavolledig is uitgevoerd in ter plaatse gestort beton.Dit gegeven vroeg de nodige inventiviteit voor debekistingen. Dat gold vooral voor de onder-steuning van de overstekken ter plaatse van descheiding tussen low rise en high rise. Een speciaalontworpen vakwerkconstructie bood hieruitkomst.1Uitkragingen worden ondersteund door tijdelijke vakwerkconstructie`Rugzak'draagt overstekken 12013 51Door het grote bouwvolume zijn in De Rotterdam extreem veelbekistingselementen nodig. Mede om die reden zijn ze gehuurdbij een externe leverancier (PERI). Deze leverancier was intensief betrokken bij de werkvoorbereiding. Voor ieder bouwdeelis een bekistings en uitvoeringstekening gemaakt en een bijbehorende materiaallijst gegenereerd. Dit geldt bijvoorbeeld voorde kernwanden van iedere verdieping voor alle drie de torens,maar ook voor de vloerbekisting van iedere verdieping en vooralle buitenwanden. In samenhang met de tekeningen van deverdiepingen zijn de leveringen geoptimaliseerd. Dit wasbelangrijk enerzijds uit economisch oogpunt, en anderzijdsdoor de zeer beperkte opslagcapaciteit op de bouwplaats.Globaal gezien, zijn er drie verschillende bekistingssystementoegepast:? wandbekisting : raamwerkbekisting TRIO? vloerbekisting : Skydeck? bijzonderheden : rugzakWandbekistingDe wisselende verdiepingshoogten en de veranderende plattegronden (kelder, begane grond, parkeergarage, casco verdiepingen low rise en high rise) vereisten een flexibel bekistingssysteem. Hier biedt een raamwerkbekisting uitkomst, omdat dezedoor de verschillende elementgrootten optimaal kan wordenaangepast. Een ander voordeel is de demonteerbaarheid invlakke elementen die kunnen worden opgeslagen tegen hetwindschild. Dit proces maakt het niet langer nodig de completebekisting na het storten te verplaatsen naar het opslagterrein.In plaats daarvan kunnen ze dicht bij de plaats van montageworden bewaard. Dit vermindert de benodigde kraantijd enbovendien maakt het min of meer weeronafhankelijk werkenmogelijk: de complete be en ontkistingswerkzaamhedenkunnen worden uitgevoerd in de luwte van het windschild.Gekozen is voor het systeem `TRIO' (foto 2). De verschillendeverstel en combinatiemogelijkheden hebben geleid tot eenoptimalisatie van de totaal benodigde wandbekistingselementen en hiermee een vermindering van kosten.VloerbekistingAls vloerbekisting is voor het systeem `Skydeck' (foto 3)gekozen. Dit bestaat uit stempels, stempelhoofden, jukbalkenen kleine dekpanelen. Alle delen zijn zo licht, dat ze onafhankelijk van de kraan kunnen worden verplaatst. Alleen voor transport van de ene naar de andere verdieping is er hulp van eenDipl.-Ing. (FH). Elmar BaurZ?blin1 Rugzakconstructie toren west2 Wandbekisting opgeslagen achterwindschild2`Rugzak'draagt overstekken1201352themadoor de hoofdconstructeur. De goede samenwerking tussen dedrie betrokken partijen was een bepalende factor voor hetwelslagen van deze zeer ingewikkelde opgave.Als voorwaarde voor de rugzakconstructie golden voldoendedraagkracht voor twee bovenliggende uitkragende verdiepingen, een eenvoudige montage en demontage van de rugzakconstructie en een groot aandeel van standaard onderdelen envooraf gemonteerde eenheden.De constructie bestond uit 16 m lange en 2,40 m hoge vakwerkliggers (fig. 5). Deze worden gebruikt als onderconstructie voorhet daarboven liggende vloerbekistingssysteem. De onderconstructie in toren west bestaat uit totaal 37 individuele liggers.De uitkraging bedraagt hier een volledige as ? de voorkant van hetgebouw springt op circa 90 m hoogte 8,10 m naar buiten.De vakwerkconstructie draagt de krachten af over twee steunpunten naar de betonconstructie van het gebouw. In het midden vande vakwerkligger wordt de drukkracht overgedragen aan debetonnen kolommen van de onderliggende verdiepingen via eenbelasting distribuerende stalen balk (HEM1000). Aan het eindevan de vakwerkligger worden zowel de verticale als horizontaletrekkrachten over trekstaven en ingestorte ankers in de betonconstructie van de kernen geleid (fig. 5).De onderconstructie is in eerste instantie gemaakt voor hetdragen van twee verdiepingen. Nadat deze verdiepingenvoldoende zijn uitgehard, is door middel van voorspanstaveneen tijdelijk vakwerk gecre?erd om de volgende vloer te storten.hijswerktuig nodig. Door de kleine, lichtgewicht dekpanelenlaat elke verdieping zich optimaal bekisten. Ook kleine oppervlakten kunnen met grote effectiviteit worden bekist.Het stempelsysteem maakt een vroege ontkisting van dedekpanelen mogelijk met behoud van de onderstempeling. Zokunnen de dekpanelen kort na het storten van een vloerworden verwijderd en gebruikt voor het bekisten van devolgende verdieping. Bij snelle doorlooptijden kan de hoeveelheid dekpanelen worden gereduceerd.RugzakDe architectonische highlight van De Rotterdam zijn de drieoverstekken, voor elke toren ??n, op circa 90 m hoogte bij deovergang van de low rise naar de high rise (26e verdiepingsvloer). Hier kraagt de buitenkant van het gebouw tot 8 m uit.Om deze overstekken te kunnen maken, zijn hulpconstructiesnodig. De constructie moet de uitkragende verdiepingendragen, totdat de uiteindelijke betonconstructie voldoendeverhard en draagkrachtig is.Als alternatief voor een zeer hoge en zware draagconstructie isgebruikgemaakt van een uit vakwerkliggers bestaande onderconstructie, de zogenoemde `rugzakconstructie' (foto's 1 en 4).Het ontwerp van deze onderconstructie was voor alle betrokken partijen een grote uitdaging. Het principe van deze draagconstructie is ontwikkeld door de aannemer, de interne stabiliteit van de constructie is berekend door de leverancier en dekrachtsafdracht naar de betonconstructie werd onderzocht3`Rugzak'draagt overstekken 12013 53doorsnede toren midden8,10 8,10d = 28d = 28d = 28d = 28d = 28d = 28vloer 3vloer 2vloer 1C53/65 C53/6560/6060/6060/6060/6060/6070/7070/70vakwerkligger HEB700HEBca. 6,3 m 2x drukconsoleVoor toren west is het tijdelijke vakwerk bestaande uit voorspanstaven over meer verdiepingen aangebracht, omdat voordeze toren vier verdiepingen moesten worden gerealiseerdalvorens de permanente vakwerkconstructie kon wordengeactiveerd.De onderconstructie kon worden verwijderd zodra de uiteindelijke betonnen draagconstructie voldoende was verhard. Voortoren oost en toren midden was dit het geval toen de vloerenen kolommen van de 26e, 27e en 28e verdieping voldoendewaren uitgehard, alsmede de diagonalen van de 26e en 27everdieping. Voor toren west gold dat voor de vloeren en kolommen van de 26e t.m. de 30e verdieping, alsmede de diagonalenvan de 26e t.m. de 29e verdieping.Bij de demontage werd de bekisting, die op de vakwerkliggerswas geplaatst, met de hand gedemonteerd en naar achterengebracht. De demontage van de separate vakwerkliggersgebeurde met behulp van een kabelsysteem. Er was beslotenom de uitvoering hiervan over te laten aan een ervarentoezichthouder van de leverancier van het kabelsysteem.Na de demontage van de ondersteuningsconstructie kondenook de spanstaven worden ontspannen en gedemonteerd.Tot slotDe hele uitvoeringstijd van alle drie de uitkragingen, vanaf hetinbouwen van de eerste vakwerkligger tot de demontage vanhet laatste constructieve deel, duurde ongeveer zeven maanden.Ondanks de buitengewone opgave verliep de uitvoering zondernoemenswaardige complicaties. De goede samenwerkingtussen alle betrokkenen partijen ? vanaf ontwerp, uitwerkingtot uitvoering ? heeft hier zeker aan bijgedragen. Voor toren midden en toren oost bestond deze tijdelijkevakwerkconstructie uit de vloer van de 26e en 27e verdieping,de kolommen en (staal)betondiagonalen, alsmede de spanstaven (fig. 5). Die laatste moesten een voorspankracht perspanstaaf tot 1500 kN opnemen. De tijdelijke voorspanstavenkonden worden verwijderd nadat de permanente betonnenvakwerkconstructie voldoende was uitgehard om de uitkragingen op te kunnen vangen.453 Skydeck vloerbekistingmet stempelsfoto: Tom Wolbrink / Foto Topaas4 Rugzakconstructie torenoost5 Principedoorsnederugzakconstructie torenoost