Robuust en transparant1201310themathemaRobuust entransparantInpassing en ontwerp van De Rotterdam1) ir. Kees van Casteren isassociate bij OMA enprojectarchitect vanDe RotterdamRobuust en transparant 12013 11De Wilhelminapier in Rotterdam behoort tot de waterfrontontwikkeling Kop van Zuid. Vanaf begin jaren negentig is hierbijeen voormalig havengebied getransformeerd tot hoogstedelijkgebied aan de zuidzijde van de Nieuwe Maas, tegenover het stadscentrum. De verbinding tussen het stadscentrum en Kop van Zuidwordt sinds 1996 gevormd door de Erasmusbrug. Hoogbouw dievanuit het centrum wordt doorgezet op de Wilhelminapierversterkt op visuele wijze de verbinding tussen beide oevers.MasterplanHet masterplan voor de Wilhelminapier bestaat uit drie zonesbebouwing: hoogbouw aan de Nieuwe Maas (noordzijde) enaan de Rijnhaven (zuidzijde) en laagbouw in het midden.Omwille van transparantie en zichtlijnen is de hoogbouw aande noord en zuidzijde afgewisseld met lagere bebouwing enzijn de hoogbouwzones verschoven ten opzichte van elkaar(fig. 3). De laagbouw in het midden van de pier bestaat voornamelijk uit herbestemming van de bestaande gebouwen: hethoofdkantoor van de HollandAmerikaLijn (nu Hotel NewYork) en de pakhuizen Las Palmas, Pakhuismeesteren en't Leidsche Veem. Tussen de hoogbouw aan de noordzijde blijftde aankomst en vertrekhal van de HollandAmerikaLijn (nuCruise Terminal) gehandhaafd.De RotterdamDe Rotterdam is onderdeel van de hoogbouw aan de noordzijde van de pier en vult de ruimte tussen de KPN toren en deCruise Terminal. Het programma van De Rotterdam is net zogroot als dat van de inmiddels gerealiseerde gebouwen Montevideo, World Port Center en New Orleans samen.De Rotterdam aan de Wilhelminapier inRotterdam is een omvangrijk gebouwmet een verscheidenheid aan functies.Het was voor de architect (OMA) eenuitdaging om de grootte en dedynamiek van het programma uit tebuiten in een transparant ontwerp dataansluit bij de verscheidenheid aanfuncties in de omgeving.11 De verbinding tussen Kop van Zuid en het stadscentrumwordt sinds 1996 gevormd door de Erasmusbrug en wordtvisueel versterkt door het doorzetten van hoogbouw, met alshoogtepunt De Rotterdamfoto: Tom Wolbrink / Foto Topaasir. Kees van Casteren 1)OMAthemaRobuust en transparant1201312Nieuwe MaasErasmusbrugcruise terminal torenop zuidLas Palmas `t Leidsche VeemPakhuismeesterenNew OrleansHavanaLuxorTheaterSan FranciscoBostonPhiladelphiaNieuwe MaasRijnhavenWilhelminapierErasmusbrugWPCMontevideoHotelNewYorkNewOrleansNieuweLuxorBaltimoreCruiseTerminalDeRotterdamKPNtoren2 Situatiefiguren, tenzij anders vermeld: OMA3 Schets transparantie Wilhelminapierbron: gemeente Rotterdam, afdeling Stedenbouwtransparantie. Resultaat is een volume dat vanuit verschillendegezichtspunten in de omgeving een andere gedaante aanneemt.Door het in hoogte en in plattegrond verspringen van deblokken wordt tevens aansluiting gezocht met de gebouwen inde omgeving.PlintgebouwHet plintgebouw is zeven verdiepingen hoog: een 8,5 m hogebegane grond met entresols op de eerste verdieping, driebovengrondse parkeerlagen en twee verdiepingen met publiekprogramma. Onder maaiveld bevindt zich een tweelaagseparkeerkelder.De begane grond is open gehouden door expeditie zo veelmogelijk op andere verdiepingen te projecteren. Een relatiefkleine, gesloten kern scheidt de zone met entreelobby's aan destraatzijde van het horecagebied aan de waterkant (fig. 5). Dezekern wordt onderbroken door een centrale hal die een visueleverbinding vormt tussen de straat en de kade. Deze halfungeert als de hoofdentree van het gebouw. De meeste gebruikers komen vanaf de straat of vanuit de parkeergarage, via eenatrium, in de hal om van daaruit hun weg te vervolgen naar deverschillende functies. De centrale hal is ontworpen als multifunctionele ruimte die plaats biedt aan terrassen, tentoonstellingen en evenementen.Door middel van een panoramalift en roltrappen verbindt hetatrium de publieke functies op de verdiepingen van de plintmet de begane grond (fig. 9). Door de hoge en transparantebegane grond en het grote atrium vindt een sterke koppelingplaats van het publiek programma in De Rotterdam met deomgeving.De begane grond wordt afgewerkt met een donkere basaltsteen op de vloer, travertin op de wanden buiten de kern enmessing panelen op de wanden van de liftlobby's. Deverschillende functies op begane grond worden van elkaargescheiden door (brandwerende) glaspuien. Het plafondwordt uitgevoerd in aluminium bandrasters met roostersdaartussen, voorzien van spots en indirecte verlichting.Glaspuien scheiden het atrium van de parkeergarage en hetpubliek programma op de verdiepingen. De vloeren in hetatrium zijn uitgevoerd als roostervloer met gematteerd glas.Door de schaal van het gebouw en de verscheidenheid aanfuncties is De Rotterdam ontworpen als een verticale stadwaarin wordt gewoond, gewerkt en ontspannen. Het ontwerpbestaat uit een plintgebouw met daarin entrees en publiekprogramma (horeca, parkeren, congres, commercieel) en drietorens daarboven met kantoren, appartementen en een hotel(fig. 4). De functies in de torens zijn niet naast elkaar geplaatstmaar gemengd, zodat een mix ontstaat van programma's metverschillende dagcycli. Door gemeenschappelijke functies vindtinteractie plaats tussen de programma's en is het gebouw hetgrootste deel van de dag `in beweging'.De torens staan als blokken verschoven ten opzichte van elkaaren verspringen halverwege, waardoor een low rise en een highrise deel ontstaat. Ruimten tussen de blokken zorgen voor23Robuust en transparant 12013 134 Programma De Rotterdam5 Axonometrie van de begane grond: een door de centrale hal onderbroken,gesloten kern scheidt het entreegebied aan straatzijde van het horecagebiedaan de zijde van de Nieuwe MaasTorensDe programma's in de torens zijn op de begane grond prominent aanwezig door de ruime entreelobby's met lifthallen.Vanaf de centrale hal zijn de torens zichtbaar doordat hetatrium in de plint via een glazen dak visueel doorloopt in debuitenruimte tussen de hotel en kantoortoren, tot eenhoogte van 85 m.De blokken van de torens zijn zodanig gepositioneerd datplattegronden en doorsneden optimaal functioneren.De plattegronden van de appartementen zijn naar buiten toegeori?nteerd, de balkons op het zuidwesten.In de kantoren zijn gebieden gedefinieerd die zich meerlenen voor kantoorcellen, landschappen, vergaderruimten,dan wel archief.45themaRobuust en transparant12013146 Low rise verdieping met vlnr appartementen (toren west),kantoren (toren midden), hotel (toren oost)7 High rise verdieping met vlnr appartementen (toren west),kantoren (toren midden), kantoren (toren oost)GevelsDe gevels van De Rotterdam zijn neutraal en zo transparantmogelijk gehouden. Hierdoor wordt het gevelbeeld bepaalddoor de dagelijkse dynamiek van de verschillende functies.Globaal komen drie typen gevels voor: een glazen vliesgevel opbegane grond, een gevel van gematteerd glazen en betonnenstroken op de bovengrondse parkeerverdiepingen en eenelementengevel van glas en aluminium stijlen op de bovenstetwee lagen van de plint en de torens. In tegenstelling tot dehorizontale geleding van de onderste verdiepingen is in deelementengevel de verticaliteit benadrukt. Dit wordt bereiktdoor de breedte, diepte en geringe onderlinge afstand van destijlen. Hierdoor openen en sluiten de gevelvlakken onderverschillende zichthoeken, wat het effect van gedaanteverandering van het gebouw versterkt.Variaties in de elementengevel worden bepaald door de diversefuncties: kantoren, appartementen, hotel, commercieel. Opbasis van temperatuuroverschrijdingsberekeningen is perprogramma de maximale hoeveelheid glas bepaald. ZoIn het hotel is de liftlobby op de verdiepingen gesitueerd aan??n van de buitenruimten tussen de blokken en zijn de hotelkamers net als de appartementen naar buiten toe geprojecteerd.In verticale zin zijn de blokken zo geplaatst dat kernen enschachten op een effici?nte wijze werken. De techniekruimten in de kantoor en hoteltorens bevinden zich halverwegede torens, net onder de scheiding tussen de low rise en highrise volumes.Door de verschoven positionering van de blokken zijn uitzichten vanuit de torens gemaximaliseerd en ontstaan zichtlijnentussen de verschillende torens. Diepe stijlen in de gevel zorgenervoor dat zichthoeken naar andere torens beperkt zijn enprivacy is gewaarborgd.Hoewel de torens even hoog zijn, varieert het aantal verdiepingen per toren, als gevolg van de verschillende verdiepingshoogten per functie. Vanaf de plint telt de westtoren (woningen)38 verdiepingen, de middentoren (kantoren) 34 verdiepingenen de oosttoren (hotel / kantoren) 36 verdiepingen.6a7a6b7bRobuust en transparant 12013 158 In de avond zullen de bedrijvigheid en levendigheid van het gebouw dankzijhet transparante karakter duidelijk zichtbaar zijn9 Via het atrium komen de meeste gebruikers, vanaf de straat of vanuit de par-keergarage, in de centrale hal van het gebouw om van daaruit hun weg te ver-volgen naar de verschillende functiesverschillen in de gevel de verdiepingshoogte, vloerhoogte,breedte van de stijlen en het type glas. Daarnaast heeft de gevelin de woontoren schuifdeuren en (verdiepingshoge) schaarramen en is in de low rise kantoren en hotelkamers sprake van teopenen kleppen in de aluminium stijlen.Uitzondering in de torens is de westgevel van het woongebouw.Hier bevinden zich over de gehele breedte van de blokken debalkons van de appartementen. De gevel bestaat hier uit glazenbalustrades en stijlen die op grotere afstand van elkaar zijngehouden dan in de overige gevels.Tot slotIn november 2012 heeft De Rotterdam zijn hoogste puntbereikt, drie jaar na de start van de bouw en ??n jaar voor deoplevering. Een belangrijke mijlpaal waarbij de uiteindelijkecontouren zich duidelijk beginnen af te tekenen van een verticale stad waarin straks dagelijks enkele duizenden mensenwonen, werken en ontspannen. 98