PREFABRICAGERESEARCH EN PRODUCT-ONTWIKKELING IN FINLANDDe prefab-betonsector wordt in de West-Europese landen door automatisering enflexibele produktiemethoden op een moderne industri?le leest geschoeid. Drijvendekrachten zijn de toenemende vraag naar snelle bouwsystemen en nijpend tekort aanvakbekwame bouwvakkers. De Scandinavische landen zijn ons in deprefabricage-technologie enkele stappen voor, vooral omdat het daar heersendeklimaat belangrijke randvoorwaarden oplegt aan de bouwmethoden.inland toont aan dat investeringin research en ontwikkeling debouwwereld in staat stelt zich teontwikkelen tot een echte industri?lesector. De ontwikkeling van geschiktebouwsystemen heeft daar tot een grootmarktaandeel voor beton geleid in wo-ningbouw en utiliteitsbouw, groter danin de West-Europese landen. Tijdenseen Stupr?-ledenvergadering in 1990zijn de Finse ontwikkelingen toegelichtdoor Antero Kajava, een vertegen-woordiger van Partek. (Partek is in Fin-land en door vele acquisities thans ookin West-Europa marktleider op het ge-bied van prefab beton; in Nederland isPartek meerderheidsaandeelhoudervan Schokbeton en VBI.)De Finse overheid stimuleert de bouwdoor programma's voor technologischevernieuwing.Voorname onderdelen van het onder-zoekprogramma zijn RATA 2000 (pro-jectco?rdinatie), TAT (bouwen metcomponenten) en RATAS (informatica)(fig-i-RATA behelst projectco?rdinatie. Er iseen bouwfilosofie uitgewerkt waarin inde ontwerpfase zoveel mogelijk ruimtewordt opengelaten voor (alternatieve)voorstellen van de gegadigde aannemersin de aanbestedingsfase. Modulaire co-?rdinatie is hierin een onmisbare peiler.Het ontwerp functioneert als een ma-sterplan waarin verschillende oplossin-gen zullen passen. Dit werkt stimule-rend op de ontwikkeling van nieuwetechnieken en produkten.Het TAT-project betreft een modulairbouwsysteem voor woningen en kanto-ren, op basis van prefab beton. Eind 1990waren de studieresultaten gereed voorpublikatie. Inmiddels worden de TAT-principes op beperkte praktijkschaaluitgetest.Met RATAS wil men de bouwinforma-tiestroom systematisch vasdeggen voorde ontwikkeling van Computer AidedBuilding Design and Management Sys-tems.PartekPartek investeert veel in research en ont-wikkeHng omdat technologische ont-wikkeling een instrument is voormarktstrategie. Aan de hand van enkelevoorbeelden is dat te illustreren.1. TempoTempo is een bouwsysteem voor draag-constructies en wordt gekenmerkt doorslanke kolommen van hoogwaardig be-ton en een hoge esthetische kwaliteitvan de zichtvlakken van kolommen enbalken. De vloeren worden samenge-steld uit holle-kanaalplaten (fig. 2). In1990 zijn diverse projecten gerealiseerd,die opvallend genoeg aanvankelijk wa-ren ontworpen als staalconstructies.2. PalazzoEen ander succesvol resultaat van Par-teks produktontwikkeling is Palazzo,een plaatmateriaal voor gevelbekle-dingen. De plaatdikte bedraagt slechts20 mm! Dankzij deze geringe dikte be-draagt het gewicht van de plaat 50kg/m2; de maximale plaatafmeting is1,2 3,0 m. Het nodige incasseringsver-mogen voor bijzondere belastingen tij-dens transport en montage wordt gele-verd door een twee-dimensionale, dia-gonale voorspanning. De voorspanningwordt gerealiseerd door voorgerektedraden van roestvast staal.De zichtzijde is gepolijst. Door selectievan toeslagmateriaal op kleur en korrel-grootte/vorm zijn uiteenlopende typente vervaardigen.Overeenkomstig de TAT-principes isPalazzo ontwikkeld als een architecto-nische gevelbekleding, die op uiteenlo-pende gevelconstructies kan wordenaangebracht (foto 3).Kort na de introductie eind 1988 over-trof de vraag naar dit produkt reeds deproduktiecapaciteit. Het is te verwach-ten dat op enige termijn ook in deBene-lux de produktie van Palazzo zal wordengestart.3. Concept voor geautomatiseerde produktieHet totale produktieproces wordt be-stuurd vanuit een Computer IntegratedManufactoring systeem (CIM). In hetconcept voor geautomatiseerde pro-duktie worden deelgebieden onder-scheiden die een eigen aanpak vergen.22 Cement 1991 nr. 3FMallenbouwHet meest arbeidsintensieve onderdeelvan de prefabricage van gevelelementenis het maken van de mallen. Er wordt ge-werkt aan zogenaamde Digital MouldTechnologies met behulp van CAD/CAM- en robottechnieken. Met de geo-metrische gegevens uit het CAD-sys-teem kan een robot de elementvormuitfrezen in hars of was. Hierdoor ver-krijgt men een contramal voor de ver-vaardiging van de uiteindelijke mal. Dewas kan naderhand opnieuw wordengebruikt voor een volgend model.Vezels als secundaire wapeningNa de mallenbouw is de vervaardigingvan de wapening het meest arbeidsin-tensieve onderdeel voor gevelelemen-ten. Door gebruik van vezels ter gedeel-telijke vervanging van zachtstaalwa-pening kan op deze post arbeid wordenbespaard.BetoncentraleDe betoncentrale kan volledig wordengeautomatiseerd. Koppeling met eendoseerinstallatie voor pigmenten moettoevoeging van kleine hoeveelhedenmogelijk maken.StortrobotVoor de vervaardiging van architecto-nisch beton geldt als randvoorwaardehet storten van elementen in twee lagenvan verschillende betonsamenstelling.De eerste laag is afgestemd op de estheti-sche, de tweede op de constructievefuncties.De resultaten van de intensieve researchen ontwikkeling zullen succesievelijk inde diverse Partek-bedrijven in de prak-tijk worden gebracht.J.H.K?hneCement 1991 nr. 323