? ? uitvoeringstechniek ? voorschriftening.J.P.C.Wagemaker, CIWACON bv, RosmalenEr zijn vele Europese technische commissies actief op het gebied van normalisatie,zobleek uit de voordracht die de auteur in april hield op de studiemiddag over regelgevingvan de Betonvereniging. In dit artikel gaat de auteur in op de technische commissies diezich onderandere metdeuitvoeringvanbetonwerken bezighouden: CEN/TC 104'Concre-te' is de commissie die belast ismet normalisatie op gebied van beton; andere commis-sies zijn TC 229 'Precast concrete', TC 250 'Eurocode 2' en TC 53 'Temporary works equip-ment'. Deze laatste richt zich vooral op hulpmaterieel, zoals schroefstempels, steigers,bekisting, valnetten enz. en wordt hier niet verder behandeld. Tussen TC 104/SC2, TC229 en TC 250/SC2 bestaateen zogenoemde liaison. MetTC53 isformeel geen overleg.REGELGEVING OP GEBIEDVAN UITVOERINGGEEN 'VER VAN JE BED' SHOWUitvoering krijgt gestalte door een combina-tie van deskundigheid, projectomstandighe-den en mensen. Het is dus zaak een uitvoe-ringsvoorschrift hierop af te stemmenCEMENT1996/7/8Op initiatief van enige leden van TC 104,waaronder de Nederlandse afvaardiging, isdest?ds besloten om, evenals b? de VBU hetgeval is, alle regelgeving op het gebied vande uitvoering in ??n voorschrift op te nemen.Hiertoe is in 1992 doorTC 104/SC2, TC 229en TC 250/SC2 een Joint Working Group(JWG) samengesteld, een werkgroep meteen inbreng uit diverse landen en diversedisciplines. Frankrijk, Noorwegen en Duits-land waren in hetbegin landen die zwaarver"tegenwoordigd waren. Enerz?ds door dekeuze van voorzitter en secretaris, ander-z?ds door de vertegenwoordiging vanuit TC229 'prefab beton'. Na enige vergaderingenondervond men als JWG gebrek aan invloeden is voorgesteld om de JWG om te zetten ineen subcommittee (SC). Na drie jaar actiefbezig z?n, bestaat de commissie uit 16 Iid-landen met in totaal 46 deelnemers, waar-onder alle West-Europese en Scandinavi-schelanden en Polen. Ruim 20 deelnemersz?n actief. Oostenr?k is niet vertegenwoor-digd.Het is een praktische, soms pragmatischwerkende club deskundigen die, elk vanuithun eigen interessegebied, b?dragenleve-ren. Veel van de afgevaardigden ondervin-den het gebrek aan financi?le middelen omzaken grondig aan te pakken, als een grootprobleem. Hetresultaatis dat landen die welbudgetten beschikbaar stellen, richtingbe-palend z?n geweest voor de vorm, het toe-passingsgebied en de inhoud van de voor-schriften.Juist op het gebied van uitvoering is dit eenvervelende ontwikkeling: uitvoering kr?gt ge-stalte door een combinatie van deskundig-heid, projectomstandigheden en mensen.Het is dus zaak een uitvoeringsvoorschrifthierop af te stemmen. Als het bouwen inNoord-Zweden anders is dan in Zuid-Itali?,onder meer door klimatologische omstan-digheden en de algemene mening over bou-wen, dan dient een uitvoeringsvoorschrifthierin te voorzien of ruimte te laten voor na-dere invulling.De kans bestaat nog steeds dat er door ge-brek aan t?d en geld, te weinig terugkoppe-ling is en er een voorschrift ontstaat datenerz?ds nietszeggend is en anderz?ds alseen dwangbuis wordt ervaren.Gelukkig is er hoop. Het werk komt steedsmeer in de belangstelling en, gezien devoortdurende uitbreiding van de commissie,het onderwerp wordt serieus genomen.59_.-....,~~~~~~~~_. uitvoeringstechniek ? voorschriftenStand van zaken in het algemeenDe Europese trein is duidelijk op gang geko"men. Er wordt veel werk verricht en eris eenconstante stroom van deelresultaten eneen niet te vermijden papierstroom.Communicatie in Euro"Engels en voor niet"insiders ogenschijnlijk in geheime codes enverwijzingen geschreven.Met bergen papier en vele numbered docu-ments, proposals, working drafts, com"ments, revisions, reports, resolutions, CENinquiry en formal vote. Veel kans op bureau"cratie, met documenten zoals EN, ENV,prEN, NEN"EN, EN/ISO en ISO.Het is een vak apart om in Europees voor"schriftenland kennis uit te wisselen ener iseen niet te onderschatten kans dat de op"stellers van normen en gebruikers elkaarniet meer begrijpen. Zeker als deelnemersdoor de vele vergaderingen nauwelijks meeraan hun vakspecialisme toekomen. Eentaak voor Nederland om apart daarvoorvak"mensen vrij te maken en dit te financieren.De stand van zaken bij TC 104jSC2De eerste vergadering als JWG was in 1992,inmiddels had in juni j.1. de zesde plenairecommissievergadering plaats.Actief deelnemende landen zijn: Belgi?, De"nemarken, Duitsland, Engeland, Finland,Frankrijk, Ierland, Itali?, Nederland, Noorwe"gen, Portugal, Spanje en Zweden.Voor Nederland is de voorzitter van VC 18 af"gevaardigd. Door gebrek aan tijd zijn wij nietbetrokken bij het werk van ??n van de Task"groups. We hebben dus weinig invloed. Welbeschikken we over verschillende klank"bordgroepen, zoals VC 18, die tevens de VBUherziet, leden van Stubeco die vanuit hun ei"gen praktijk de regels beoordelen en diversepersonen op persoonlijke titel.Om alle resultaten van de Taskgroups teco?rdineren, iser een co?rdinatiegroep sa"mengesteld bestaande uit de voorzittersvan de vier taakgroepen:? algemeen en toleranties;? bekisting, wapening en voorspanning;? betonstorten;? prefab beton.De Taskgroups hebben tot taak om voorstel"len voor normteksten aan te leveren, die inde plenaire vergadering worden bediscussi"eerd.DoelstellingGestreefd wordt naar een resultaat zoals wijin Nederland metde VBU bereikt hebben:Een hulpmiddel voor de mensen op debouwplaats; een kort en bondig technischvoorschrift, duidelijk maar met een mini"mum aan eisen. Er moetvoor de aannemervoldoende ruimte blijven om de uitvoeringnaar beste inzicht te laten plaatshebben:De regels behoren zodanig te worden opge-steld dat de opdrachtgever tot op zekerehoogte garantie heeftvoor een zodanige uit-voering dat het product zoals door hem be"schreven, wordt gerealiseerd. Het moet eenbijdrage leveren aan het vermijden van dis"cussies op de bouwplaats. Het moet leidentot gezamenlijke standpunten over de aan"pak, waardoor vergelijkbare producten ont"staan. Hierdoor is prijsvorming ondubbelzin"nig,hetproduct is betertebeschrijven en hetproces is van beide zijden beheersbaar.Het Europese voorschrift zoals het nu be"schikbaar gaat komen, is veel algemenerdan de VBU. Enerzijds betekent dit dat onzenationale norm als applicatie kan wordengebruikt, anderzijds rijst de vraag of het Eu"ropese voorschrift in deze uitvoering tege"moet komt aan de doelstelling zoals hier"voor beschreven.Er is meermalen discussie geweest over destatus van de norm, EN of ENV.EN (European Standard of Europese Norm)laat niet toe dat er een nationaal documentbestaat.ENV (European PreStandard of EuropeseVoornorm) geeft de mogelijkheid een natio-nale norm toe te blijven passen.Besloten is dat er naar een EN wordt ge-streefd. Indien dit door gebrek aan consen"sus niet mogelijk is, dan een ENV, waarmeede beslissing over een EN driejaar wordt uit"gesteld.Toepassingsgebied van het voorschrift? Het gehele voorschrift geeft algemene re-gelsvoor de uitvoering van betonconstruc-ties.? Deel 1 (het huidige concept) geeftalgeme"ne regels en regels voor gebouwen.? Het voorschrift geeft de mogelijkheid ineen projectspecificatie afwijkende bepa"Iingen op te nemen.? Het is van toepassing op prefab en in situbeton.? Het is van toepassing op permanente entijdelijke betonconstructies.? Het is niet van toepassing op betondelendie onderdeel vanbouwmaterieel vormen.? Er mag van de regels worden afgewekenals sprake is van eenvoudige en minderbelangrijke betonwerken, waar algemeneregels voldoende zijn en gewerkt kan wor-den OP basis van ervaring.Als noot staat vermeld dat dit constructieszijn waar in geval van fouten, een verwaar-loosbare kans bestaat op lichamelijk let"sel, er geen gevaar voor het milieu bestaaten er geen sprake is van grote economi"sche consequenties voor de gemeen"schap.60Er zijn veel Europese commissies actief op het gebied van normalisatieCEMENT1996/7/8Inhoud van het voorschrift? Algemeen gedeelte.? Bekistingen ondersteuning.? Wapening.? Voor- en naspanning.? Betonstorten.? Prefab elementen.? Toleranties.? Inspectie.? Normatieve en informatieve annexen.UitgangspuntenStandpunten die in de Taskgroups in detailen in de plenaire vergadering summier zijnbesproken en in de teksten zijn verwerkt:? Geen regels voor kwaliteitsborgingofregel-geving op gebied vanarbeidsomstandig-heden en milieu (Bouwprocesbesluit).? Geen regels voor hettijdstip van ontkisten.? Uitgebreidetabellen voor maattoleranties.? Classificatie van de uitvoering van projec-ten op basis van Inspection classes.? Nabehandeling in een normative annex.? Uitde normteksten en in de Informative an-nex:? eisen aan bekisting en ondersteuning;? eisen aan betonoppervlak;? buigstralen;? aanvullende regels voor voorspanning,betonstorten, nabehandeling en be-scherming van beton, maattolerantiesen inspectie.VoortgangDe voortgang verloopt volgens plan. Het do-cument begint zijn definitievevorm te krijgenen zal eind van dit jaar gereed zijn om als'groene' versie nationaal beoordeeld tegaan worden tijdens de zogenoemde CENenquiry. Deze nationale commentaarperio-de loopt van januari tot half april 1997. Naverwerking van het commentaar zal de for-mele stemming in december 1997 plaats-hebben.Ten slotteBij het opstellen van de VBU konden we .onsgeheel laten leiden door de gangbare werk-wijze in Nederland en de geschreven en on-geschreven regels over kwaliteit. Het heeftdestijdsten opzichte van de Europese regelseen redelijk gedetailleerd voorschrift opge-leverd, dat regels stelt aan de uitvoeringzon-derdat hetde noodzakelijke vrijheid en crea-tiviteit van het aannemingsbedrijf belem-mert.Bouwen is steeds aan veranderingen onder"hevig. Zowel door nieuwe technieken alsdoor gewijzigde uitgangspunten van inves-teerders. Kreten als:? hetkantoor beschouwen als productiemid-del;? investeringen in de infrastructuur afstem-men op de gewenste mobiliteit;? de samenstelling en verwerking van betonafstemmen op gebruikerswensen;maken dat er andere eisen worden gesteldaan het bouwen en dus aan de uitvoering.Bouwsnelheid, logistiek, communicatie, te-gemoet kunnen komen aan 'last minute' ver-anderingen, economische levensduur enduurzaamheid zijn tegenwoordig onlosma-kelijk verbonden met het uitvoeringsproces.En dus is het niet de techniek alleen, die dewijze van uitvoering bepaalt.De eisen zijn bovendien sterk gebonden aan'lokale' behoeften.De vraag is of opdrachtgevers zich in de toe-komst zullen beperken tot functionele eisenen eisen met betrekking tot gewenste cou-rantheid en dan de technische uitwerkingzullen overlaten aan anderen. In de woning-,utiliteits- en industriebouw zien we deze ont-wikkeling al. Facility-managementis er eenuitvloeisel van.In de civiele bouw gebeurt dit echter nauwe"lijks.ln alle landen van Europa is de overheidde grootste opdrachtgever op het gebied'van de infrastructuur. Over investeringenwordt doordepolitiek beslist.De levensduurvan deze werken wordt eerdertechnisch daneconomisch bepaald. Een garantie van 10jaar betekent niets. Een termijn van 50 jaarvinden we normaal.De ontwikkelingen op gebied van kwaliteit,de wijze waarop aannemingsbedrijven hunproduct zullen aanbieden en de program-ma's van eisen die opdrachtgevers zullenhanteren, zullen zeker hun stempel drukkenop de behoefte aan normen en voorschrif-ten.Het voorschrift waar we het nu over hebben,is een technisch voorschrift. Het Europesevoorschrift is echter zo algemeen, datbij pro-jecten waar technische eisen aan de uitvoe-ring moeten worden gesteld, deze altijd aan-vullend in een nationaal document.of in eenprojectspecificatie moeten worden opgeno-men.Vanuit de reputatie die we als Nederland inEuropa hebben, namelijk zeer deskundig enzorgvuldigalshet om beton gaat, is naar mijnmening het Europese voorschrift een aardi-ge kapstok en de VBU hetaanvullende docu-ment waar we vooral bij civiele projecten opterug zullen vallen.We blijven bij ons standpunt: Niet de voor-schriften zijn basis voor de praktijk, maar depraktijk is basis voor de voorschriften. ?Horizontat.?secfillldescriptionpermittedSupport centre lire deviation/ Center pf supporllocation inf------; plan of abase supportJSupport eertre linerelative toPosition line~Position pointits positionpoint(local position) ? 10mmPosition lineVel'licalseclioh location in