I ICONSTRUCTIEFONTWERP IRECONSTRUCTIERECONSTRUCTm VAN EENMONUMENT IN LEIDENir.L.Barendregt, Directie Civiele Werken, gemeente LeidenDe noodzakelijke reconstructie van een aantalhistorische gewelven onder de Hoogstraat, tussen Oudeen Nieuwe Rijn in het centrum van Leiden, was alleenmogelijk door de gewelven hun constructieve functie teontnemen en een nieuwe draagconstructie, gedeeltelijkin voorgespannen beton, te maken. De argumentenvoor deze keuze en de uitwerking daarvan wordenbeschreven. .I.nhetcentrum van Leiden verbindt? de Hoogstraat aan de westzijde vanhet Rijneiland de Visbrug en deStJansbrug, waardoor een zeer drukge-bruikte weg tussen twee hoofdstratenwordt gevormd (fig. 1).Hetwegdekvan de Hoogstraatwerd ge-dragen door een aantal gemetselde ton-gewelven die aljareninzeer deplorabeletoestand verkeerden. De gewelven zijnniet in ??n keer gebouwd. Naar uit ar-chiefonderzoek voor en archeologischbodemonderzoek tijdens de restauratievan de gewelven is gebleken, dateren deoudste gewelven uit de 14de eeuw, ter~wijl van de jongste bekend is dat zij in1637 zijn gebouwd.De ruimten onder de oudste gewelvenwerden oorspronkelijk gebruikt als uit~wegen van de kelders onder de bebou-wing langs de Hoogstraat naar de werfdie aan de waterzijde van de gewelvenlag. Later werden ze ook als kelders ge-bruikt. Dit was mogelijk doordat detongewelven aandeene zijdewerden af-gesloten door de kelderverdieping vande aanliggende bebouwing en aan deandere zijde waren gesloten door dewalmuur langs het water. Na de bouwvan de gewelven in 1637 was geen werfmeer aanwezig envond de uitweg directop het water plaats.De Hoogstraat was dus een gemetseldviaduct ofschoon dat door de walmuurvoor de buitenwacht verborgen was(foto 2).Vanwege de slechte constructieve toe-stand werd al geruime tijd geen rijdendverkeer meer op de Hoogstraat toegela-ten hetgeen in veel opzichten zeer be-lemmerend werkte. Renovatie of res-tauratie van de gewelven was dringendnoodzakelijk teneinde weer te komentot eenonbeperktgebruikvan de Hoog-straat.De gewelfconstructies zijn uit monu-mentaal en bouwkundig-historisch op-zichtuniekinhetwestenvan onsland enkomen voor op de lijst van beschermdemonumenten. De Rijksdienst voor deMonumentenzorg stond een herstel-Situatie van de Hoogstraat tussende Oude en Nieuwe Rijn in hetcentrum van Leiden2 Opname van de Hoogstraat, voorde reconstructieCement 1987 nr. 12 25I ICONSTRUCTIEFONTWERP IRECONSTRUCTIERECONSTRUCTm VAN EENMONUMENT IN LEIDENir.L.Barendregt, Directie Civiele Werken, gemeente LeidenDe noodzakelijke reconstructie van een aantalhistorische gewelven onder de Hoogstraat, tussen Oudeen Nieuwe Rijn in het centrum van Leiden, was alleenmogelijk door de gewelven hun constructieve functie teontnemen en een nieuwe draagconstructie, gedeeltelijkin voorgespannen beton, te maken. De argumentenvoor deze keuze en de uitwerking daarvan wordenbeschreven. .I.nhetcentrum van Leiden verbindt? de Hoogstraat aan de westzijde vanhet Rijneiland de Visbrug en deStJansbrug, waardoor een zeer drukge-bruikte weg tussen twee hoofdstratenwordt gevormd (fig. 1).Hetwegdekvan de Hoogstraatwerd ge-dragen door een aantal gemetselde ton-gewelven die aljareninzeer deplorabeletoestand verkeerden. De gewelven zijnniet in ??n keer gebouwd. Naar uit ar-chiefonderzoek voor en archeologischbodemonderzoek tijdens de restauratievan de gewelven is gebleken, dateren deoudste gewelven uit de 14de eeuw, ter~wijl van de jongste bekend is dat zij in1637 zijn gebouwd.De ruimten onder de oudste gewelvenwerden oorspronkelijk gebruikt als uit~wegen van de kelders onder de bebou-wing langs de Hoogstraat naar de werfdie aan de waterzijde van de gewelvenlag. Later werden ze ook als kelders ge-bruikt. Dit was mogelijk doordat detongewelven aandeene zijdewerden af-gesloten door de kelderverdieping vande aanliggende bebouwing en aan deandere zijde waren gesloten door dewalmuur langs het water. Na de bouwvan de gewelven in 1637 was geen werfmeer aanwezig envond de uitweg directop het water plaats.De Hoogstraat was dus een gemetseldviaduct ofschoon dat door de walmuurvoor de buitenwacht verborgen was(foto 2).Vanwege de slechte constructieve toe-stand werd al geruime tijd geen rijdendverkeer meer op de Hoogstraat toegela-ten hetgeen in veel opzichten zeer be-lemmerend werkte. Renovatie of res-tauratie van de gewelven was dringendnoodzakelijk teneinde weer te komentot eenonbeperktgebruikvan de Hoog-straat.De gewelfconstructies zijn uit monu-mentaal en bouwkundig-historisch op-zichtuniekinhetwestenvan onsland enkomen voor op de lijst van beschermdemonumenten. De Rijksdienst voor deMonumentenzorg stond een herstel-Situatie van de Hoogstraat tussende Oude en Nieuwe Rijn in hetcentrum van Leiden2 Opname van de Hoogstraat, voorde reconstructieCement 1987 nr. 12 25wijze voor waarbij nadrukkelijk het be-houd van het authentieke bouwmateri-aal zoveel als maar enigszins mogelijkzou zijn zou worden nagestreefd ?n omhet materiaal als zodanig ?n om bouw-sporen en het handschrift van het am-bacht te bewaren.6 Kespen van gewapend beton op destalen palenbebouwinghoogstraatkelder Azand +klei + puinklei lokaal",-..:.:m;.:e:.:..tv,-,e",e""n_.....:::'------' -=.1.lQ..werftnuuropenstaande scheurI,I/ 11I J laL_ .__ --dennehouten paalfundering metselwerkbekleding(echtsta dsmuurkelderSwal uurstalen damwando ~ 3 4 5~.w,S. - 060Constrnctiewijze zoals vele malen toegepast voor herstel vanhistorische bruggengewapen