O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eUit voer ings techniekcement 2006 8 79Ondanks de vele zorg die wordtbesteed aan het uitvoeren vanschoon beton, ontstaan er tochnog vaak onvolkomenheden in hetuiteindelijke resultaat. Volgens di-verse bronnen in de vakliteratuurkomt dit door een gebrek aan ken-nis en deskundigheid bij de beton-samenstelling, het voorzien in eendeugdelijke bekisting ?n door eengebrek aan co?rdinatie in het uit-voeringsproces. Schoon beton ver-mindert in (visuele) kwaliteit in-dien men in ??n van deze factorentekort schiet. Voor de goede orde:we hebben het hier over `normaal'beton en niet over zelfverdichtendbeton.De haakse uitwendige hoeken(zonder vellingkantje) bij sparin-gen in schoon beton vertonen inveel gevallen een zekere `rafelig-heid', die in de meeste gevallenmoet worden gerepareerd. Tech-nisch is dan het probleem wel op-gelost; de reparatie blijft echter na-genoeg altijd hinderlijk zichtbaar.Uit een recent afgerond afstudeer-onderzoek [1] blijkt dat deze pro-blemen bij vooral deursparingenin schoon beton veel voorkomen.Ongeveer 75% van de onderzochtedeursparingen vertoonde eenvorm van rafeligheid die op 5 mafstand zichtbaar was (foto 1).Het afstudeeronderzoek was eropgericht een oplossing te vindenvoor de rafeligheid in deze hoekenbij deursparingen bij in het werkgestort schoon beton. Hierbij isnog een extra visuele eis opgesteldgebaseerd op CUR-Aanbeveling100 `Schoon beton' (klasse B1). Dete ontwikkelen oplossing zou ooknog een hoekvulling van 100%moeten realiseren en een eventue-le rafeligheid mocht niet zichtbaarzijn op een afstand van 5 m.O o r z a k e nIn hoofdzaak zijn er tijdens hetonderzoek op bouwlocaties vijfverschillende oorzaken van de ra-felige hoeken naar voren geko-men:? ruw ontkisten;? te vroeg ontkisten;? lekken van specie door hetopenstaan van de bekisting;? aftekening van de contactbekis-ting en? ontmenging van de specie.We kunnen stellen dat te vroegen/of te ruw ontkisten, ontmen-gen van de betonspecie en afteke-ning van de contactbekisting oor-zaken zijn die in de onderzochtesituaties relatief weinig voorko-men. Door eenvoudigweg vol-doende aandacht te besteden aanhet uitvoeringsproces bij het ma-ken en aanbrengen van de deur-sparingen, zijn ze vaak ook al teondervangen.Het lekken van specie door hetopenstaan van de bekisting komtvaker voor en is daarom in dit af-studeerproject als hoofdoorzaakbeschouwd. De oplossing om deRafelige hoeken bij sparingenniet meer nodigir. M.M.J. Vissers, TU Eindhoven, fac. Bouwkunde, Uitvoeringstechniek*)Bij het uitvoeren van schoon beton treden verschillende problemen op, waar-van de meeste van esthetische aard. Een groot nadeel van schoon beton is datdeze esthetische onvolkomenheden altijd zichtbaar blijven in het eindresul-taat. Het repareren van deze onvolkomenheden moet worden vermeden,omdat het zeer moeilijk is dezelfde uitstraling (zoals de kleur van het beton)te realiseren. Rafeligheid aan scherpe hoeken is zo'n onvolkomenheid. Eenafstudeerproject aan de TU Eindhoven [1] heeft een mogelijke en betaalbareoplossing voor dit probleem opgeleverd.*) Dit artikel is gebaseerd op het afstudeerwerk `Schoon beton; scherpe uitwendige hoeken'.De afstudeercommissie bestond uit ir. E.R. Poortman en ir. M.M.J. Vissers (TUe), ir. H. Ou-werkerk (VOBN) en J. Cederhout (BAM). De genoemde experimenten zijn uitgevoerd opbouwprojecten van BAM.1 |Rafeligheid bij deursparingenO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eUit voer ings techniek80 cement 2006 8betonspeciecontactplaat sparing, betonplex 18 mmdeursparing, achterconstructiecontactplaat wandbekisting,betonplex 18 mmwandbekisting, achterconstructierafeligheid te voorkomen ligt danook in het wegnemen van dezeoorzaak.In een groot aantal gevallen is ge-meten hoeveel de desbetreffendebekisting open stond. Hieruit is ge-concludeerd dat de wandbekistingdoorbuigt en een opening tussencontactplaat en sparingsbekistinghet gevolg is. Het openstaan vari-eerde in de onderzochte praktijksi-tuaties van 0 tot 10 mm (fig. 2).O p l o s s i n gMet behulp van het programmavan eisen (voor een oplossing) ende opgedane kennis uit het voor-onderzoek zijn drie functies ver-der uitgewerkt. Deze zijn: een mi-nimale wanddikte ter plaatse vande sparing kunnen behouden, ca-paciteit tot uitzetten (+ of ?5 mm)en een waterdichte aansluitingmet de contactplaat van de wand-bekisting. Uit de talloze principi-eel mogelijke oplossingen zijntwee varianten gekozen. Hiermeezijn proefstorts uitgevoerd in hetlaboratorium onder optimale om-standigheden. Daaruit kwam naarsparingnummer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12grootst gemeten afwijking in dikte van de wand (mm) 3 5 2 0 3 0 0 10 5 0 10 10rafelige hoek? ja/nee j j j j j j j j j j j jsparingnummer 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24grootst gemeten afwijking in dikte van de wand (mm) 0 3 2 0 1 0 0 1 0 2 2 1rafelige hoek? ja/nee j j j j n n n n n n n j2 |Het openstaan van debekistingen in schets encijfers3 |Schets van de principeoplossing om rafeligehoeken te voorkomen4 |Het aanbrengen van destrook celrubber op desparingsmalO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eUit voer ings techniekcement 2006 8 81voren dat een traditionele spa-ringsbekisting met een flexibelecontactplaat naar verwachting hetmeest kansrijk is om de proble-men van de eerder genoemde rafe-ligheid te voorkomen. Deze oplos-sing is daarom verder uitgewerkten uitgetest onder praktijkomstan-digheden.De uiteindelijk eenvoudigste op-lossing bestaat uit een strook cel-rubber van 15 mm dik, die aanweerszijden 5 mm buiten de spa-ringsbekisting steekt. Deze fun-geert daarmee als een flexibelecontactplaat (fig. 3). De extra5 mm is nodig om aan weerszij-den van de wand het openstaanvan de aansluiting tussen spa-ringsbekisting en wandbekistingtegen te gaan. De stroken celrub-ber zijn voorzien van een kleef-laag, waardoor ze eenvoudig op desparingsbekisting kunnen wordengeplakt. Na enkele proefnemingenbleek de strook celrubber inder-daad eenvoudig en zonder extragereedschap op de bekistingplaataan te brengen (foto 4).De oplossing is in de praktijk ge-test op een woningbouwproject.De proef bestond uit het stortenvan een wand met twee deurspa-ringen; ??n sparing werd vervaar-digd op de traditionele manier, deandere met behulp van de strookcelrubber. Aan de bouwplaatsme-dewerkers werd nadrukkelijk ge-vraagd met beide opstellingen`normaal' om te gaan. Na de resul-taten van de praktijktoets te heb-ben beoordeeld en vergeleken metde sparing die volgens het `oude'principe is vervaardigd, kunnenwe concluderen dat de oplossingheeft gewerkt (foto 5).K o s t e nDe gevonden oplossing voor de ra-felige hoeken kost natuurlijk extrageld: de bekisting moet enigszinsworden bewerkt en ook de koopen het aanbrengen van het celrub-ber brengen kosten met zich.Deze extra kosten zijn vergelekenmet de kosten die nodig zijn omrafelige hoeken te repareren; prijs-opgaven van betonreparatiebedrij-ven hebben hierbij als vergelij-kingsbasis gediend. Als voorbeeld:bij een sparing met een hoogtevan 2,20 m, een breedte van 1,0 men een wanddikte van 0,25 m kostde ontwikkelde oplossing circa70 (sparing totaal). Reparerenvan dezelfde hoeken in de rafelige(traditionele) variant wordt be-groot op circa 82 (sparing totaal).Daarbij zijn de kosten voor materi-aal en arbeid in de berekeningenbetrokken.C o n c l u s i eMet deze relatief eenvoudige op-lossing kan volledig worden vol-daan aan de vraag naar `scherpe,strakke, uitwendige hoeken' zoalsdie vaak worden voorgeschrevenin een bestek. Het onderzoek heeftaangetoond dat de maatregeleneenvoudig zijn toe te passen endat de extra kosten in veel gevallenverantwoord zijn.Meer informatie:M.M.J.Vissers@bwk.tue.nl nL i t e r a t u u r1. Verhamme, J.P. en R. Goos-sens, Schoon beton; scherpeuitwendige hoeken. Afstudeer-scriptie TU Eindhoven, sep-tember 2006.5 |De gerealiseerde haaksehoeken met behulp vande strook celrubber in debekisting