A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i tei t sb o u w14 cement 2008 1ir. J. Sip, DHV bv*)Stations worden tegenwoordig vooral gezien als multi-modaal verkeersknooppunt en overstapmachine. Tochzijn het nog altijd ook `gewoon' pleisterplaatsen. Plekkenwaar reizigers hun reis onderbreken, verpozen, wachtenof overstappen op een ander vervoersmiddel. Het nieuwestation van Breda wordt een publiek gebouw voor reizi-gers ? een gebouw met grote betekenis, voor de stad ende regio. Met de komst van de shuttle die de Noord-Brabantse gemeente aansluit op het netwerk van de hslzal die betekenis alleen maar groter worden. Daarom iseen gebouw ontworpen met een krachtige vorm en eenherkenbare identiteit.Het nieuwe station van Breda wordt een stedelijk enopenbaar gebouw, dat zich herkenbaar in de stadmanifesteert als trein- en busstation. In architectoni-sche zin doordat de complexe mix van programma,logistiek en infrastructuur in een overzichtelijke vormwordt samengebracht; in stedenbouwkundige zindoordat rust en helderheid worden gecre?erd in deruimtelijke structuur van de stad aan weerszijden vanhet spoor. Ook sluit het station op verschillendemanieren aan op de stad. Zo verbindt het de stedelijkegebieden ten noorden en ten zuiden van het spoor envormt het gebouw de motor voor de ontwikkeling vanhet Stationskwartier.Het station verweeft het architectonische interieur methet stedelijke exterieur. Het schept een overzichtelijkeeenheid, zowel voor de reizigers als voor de bewonersvan Breda. Binnen zorgen doorzichten en een gedo-seerde toetreding van daglicht dat de reiziger zicheenvoudig kan ori?nteren. Het station is niet benaderdals een multifunctioneel complex met daarin een ver-voersknooppunt, maar andersom: als een stationsge-bouw waarin een omvangrijk en complex programmais opgenomen. Het ontwerp gaat uit van de mensendie gebruikmaken van het station ? een gebouw voorreizigers, met een eigen karakter, een aangenamesfeer en groot comfort. De behaaglijkheid van de plek-ken waar je wacht op je trein is daarvoor even wezen-lijk als de gelegenheid om in het station zelf je auto teparkeren.De hoofdonderdelen van het stationsgebouw zijn deverdiept gelegen lobby onder de sporen, die directaansluit op de perrons en het busstation; het dak dathet hele gebouw overkapt en dat een deel van het pro-Station BredaPUBLIEK GEBOUWVOOR REIZIGERS EN STAD1 |Het nieuwe station ver-bindt het noordelijke enhet zuidelijke stadsdeel(bron: A2studio.nl)*) Voor dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van informatie van Architectenbureau Koen van Velsen bv.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i tei t sb o u wcement 2008 1 15gramma bevat. Verder zijn er de twee pleinen aan denoord- en zuidzijde die in de beschutting liggen vande gebouwdelen waarin winkels en horeca, kantoren,en wonen zijn opgenomen. Deze twee pleinen vormenals stedelijke vestibules de overgang tussen stad engebouw.L o b b y e n p e r r o n sDe lobby ligt verdiept en sluit aan op het verlaagdeniveau van het plein aan de noordzijde van het station.Op het plein aan de zuidzijde staat een markant ele-ment met daarin een lift en trappen. Daarnaast bevin-den zich de trap en roltrappen die het plein verbindenmet de lager gelegen entreehal en lobby. De pleinenfungeren als de portalen van het gebouw, als inleidin-gen tot de entrees van het station.Achter de entreehal ligt een doorlopende ruimtewaarin de gebruikelijke tweedeling tussen stationshalen passage is opgeheven. Het is niet alleen een ver-keersruimte, maar ook een ruimte om te verkeren: hethart van het gebouw, een sfeervolle ruimte, waar reizi-gers in een aangename atmosfeer elkaar ontmoeten,iets nuttigen of hun weg vinden naar trein of bus. Eenmooi verlichte ruimte, gestoffeerd met natuursteen,hout, gepolijst roestvrij staal en glas.De ruimte en de inrichting zijn overzichtelijk. Doorvides en openingen is hier het stationsgebouw alsgeheel te ervaren. Vanuit de lobby zie je fragmentenvan de perrons, en zie je mensen hun auto parkerenop het dak. De horizontale, verticale en diagonaledoorzichten versterken de overzichtelijkheid van hetstationsgebouw.De lobby vindt een evenknie in het publieke interieurwaarin zich de perrons bevinden. Dit deel van hetgebouw is een coherent en ruimtelijk interieur, metvloeren, wanden en plafonds. De voorgestelde afwer-king van deze ruimte is van eenzelfde niveau als datvan de lobby. Deze kan nog beter als verblijfsruimtefungeren, doordat de entree voor de fietsenstalling aande noordzijde van het station een eigen zone heeftgekregen. Dat leidt tot een vanuit oogpunt van veilig-heid beter te beheren station. De fietszone en de lagergelegen lobby staan visueel en ruimtelijk met elkaar incontact door grote openingen. Deze openingen makende tunnel sociaal veilig en geven dit onderdeel ook deoverzichtelijkheid die kenmerkend is voor het gehelestationsgebouw.Het dak van het station krijgt een aantal grote vides enbestaat uit drie lagen: de constructielaag; de parkeer-laag met plaats voor auto's van de reizigers, de kan-toorwerkers en de bewoners van de woningen rondhet station; de derde en bovenste laag is het dak van deparkeeraccommodatie. De vides in de lagen van hetdak vallen niet helemaal met elkaar samen. De ver-schillende overlappingen zorgen voor een variatie aanruimte en licht. Het dak wordt op deze manier eenplafond met verspringende hoogtes en verschillendegaten en glazen daklichten. De onderkant van het dak2 |Het plein aan de zuidzij-de ligt in de beschuttingvan gebouwdelen methoreca en winkelsA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i tei t sb o u w16 cement 2008 1is het plafond boven het publieke interieur van de per-rons. Dit plafond is licht en glad en werkt als reflecte-rend oppervlak voor indirecte verlichting, die per plekanders kan zijn. De gedeeltelijk verchroomde kolom-men die het dak dragen, versterken het lichte en ruim-telijke effect.S t a t i o n s k w a r t i e r p l e i nAan de noordzijde van het station ligt een verdieptplein dat als het ware door het station wordt omarmd.Door het plein te verlagen ten opzichte van de omge-ving wordt een geleidelijke overgang gemaakt tussenstation en stad. Het biedt ook de mogelijkheid fietsen-stallingen onder maaiveldniveau aan te brengen. Doorde omarming krijgt het plein een westgevel en eenzonnig hof met planten en bomen, die het plein uit deslagschaduw van het station halen. Bovendien ori?n-teert het stationsgebouw zich op deze manier op dediagonale as van de Speelhuislaan.De volumes die het plein omarmen bevatten onderincommerci?le ruimten en daarboven kantoorruimtenen woningen. Aan de westzijde is in het gebouw eenentree voor de auto's die van en naar het parkeerdakrijden. Onderdeel van het stationsgebouw aan dezezijde is het busstation, dat hoger ligt dan het maaiveld.Daardoor is het mogelijk vanaf de noordzijde in ??nblik zowel de bussen als de treinen te zien en manifes-teert het gebouw zich als station. Andersom is vanuitde trein de stad te zien. In het dak boven het busstati-on bevindt zich het kantoor. Onder het busstation isruimte voor een grote bewaakte fietsenstalling, dieaansluit op de fietszone.3 |Entreehal4 |Auto's rijden vanaf hetparkeerdakA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i tei t sb o u wcement 2008 1 17Aan de zuidzijde ligt een zonnig plein dat de haaksdaarop gelegen Willemstraat be?indigt. Net buiten deas van de straat ligt de verdiepte toren van de entree,die merkteken van het station en baken in de stad is.Naast deze toren voeren de roltrappen, trappen en lif-ten de reizigers in en uit de lobby. Een lift verbindt hetparkeren op het dak met de lobby. Achter de torenpresenteert het gebouw zich als station. Omkaderddoor een grote lijst zijn de perrons, treinen en reizi-gers zichtbaar. In de onderkant van deze lijst ligt eenterras, op gelijke hoogte met de sporen. Daaronder ligtaan het plein een fietsenstalling. Links en rechts wordtde lijst be?indigd door volumes die op pleinniveaucommerci?le functies bevatten en daarboven apparte-menten. Het doorlopende dak bindt deze twee volu-mes samen en geeft een verticale begrenzing en daar-mee een beschutting aan het Stationsplein.G e b o u w i n d e s t a dHet station heeft in tal van opzichten een grote beteke-nis voor Breda. Vanwege de functie is het een van devoornaamste publieke gebouwen ? en ruimten ? vande stad, een focus van het openbare stedelijk leven.Alleen al door de afmetingen neemt het in de stad eenbelangrijke plaats in, wat de verplichting schept omervoor te zorgen dat het onderdeel is van Breda engeen vreemd object. Door de ligging op de grens vande binnenstad ten zuiden van de sporen en het tuin-dorp Belcrum aan de noordkant vormt het een schakeltussen twee wezenlijk verschillende omgevingen. Voorde ontwikkeling van het Stationskwartier vormt hetstation bovendien een ankerplaats en kristallisatiepuntvoor een nieuw centrum in de binnenstad van Breda.De stedelijke en stedenbouwkundige betekenis vanhet station komt tot uitdrukking in de benaderingervan als ori?ntatiepunt. Het gebouw is opgevat alseen baken in de stad. Met het entreeobject kondigt hetstation zichzelf aan, maakt het stationsgebouw zichkenbaar in de omgeving. Het is een verticaal herken-ningsteken van het station. Er is voor gekozen dezesymbolische functie te verlenen aan een deel van hetstation zelf, de entree op het Stationsplein. Op dezewijze wordt het station niet gerepresenteerd door ietsanders, maar presenteert het zichzelf in en aan destad. n5 |Door vides en openingenis hier het stations-gebouw als geheel teervaren