C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gInfras tr uc tuurDe Betuweroute loopt door eengebied waar veel mensen wonen.Op veel plaatsen loopt de spoorlijnlangs of door landschappelijkwaardevolle gebieden. Er is daar-om veel gedaan om de gevolgenvoor de omgeving te beperken. Ditis in het ontwerp terug te vinden:tunnels, verdiepte liggingen, aar-den wallen en niet te vergetengeluidsschermen zijn daarvanzichtbare voorbeelden.Om de goederentreinen straks vei-lig en ongehinderd door te kun-nen laten rijden, zitten er geenspoorwegovergangen in deBetuweroute. Ruim honderd via-ducten en tunnels maken ditmogelijk. De bouw is in nauwesamenwerking met de lokale over-heden en hulpdiensten tot standgekomen.G e l u i d s s c h e r m e nTeveel geluid in de woonomge-ving is vervelend en soms zelfsongezond. In de Wet Geluids-hinder zijn regels opgenomenover de maximale hoeveelheidgeluid waaraan woningen mogenworden blootgesteld. Ook in hetTrac?besluit Betuweroute en inhet Besluit GeluidshinderSpoorwegen zijn hierover regelsopgenomen. Voor goederenspoor-lijnen aangelegd n? het jaar 2000geldt een maximum van 57 dB(A),gemeten aan de voorgevel van dewoning.Om ervoor te zorgen dat hetgeluid van de Betuweroute binnende vastgestelde normen blijft, isgekozen voor het aanleggen vande hierboven genoemde tunnelsen verdiepte liggingen. Daarnaastzijn geluidsschermen geplaatstlangs een groot deel van het tra-ject (foto 1).In het Trac?besluit Betuweroutestond vermeld op welke plaatsenschermen moesten komen en hoehoog deze moesten zijn om aande geluidsnorm te voldoen. Omhinder tijdens de bouw voor deomgeving zoveel mogelijk tebeperken, is ervoor gekozenzoveel mogelijk eerst de geluids-schermen te plaatsen en daarnapas het ballastbed, het spoor en debovenleidingen.P r o j e c t d o o r l o o pHet project is door de Bouw-combinatie Comol-3 in het najaarvan 2002 in concurrentie verwor-ven. Het Design & Construct-con-tract betrof het realiseren vangeluidsschermen en funderingenvoor de bovenleidingdraagcon-structie, inclusief bijkomendeGeluidsschermen Betuweroute langs het A15-trac? just in time geplaatstPrefab montage volgens hetspoorboekjeing. G.S.A. Jonkheijm, Bouwcombinatie Comol-3Op 1 maart jl. werd met het plaatsen van het laatste prefab-betonelementmisschien wel Europa's langste geluidsscherm voltooid. In zestien maandentijd zijn in totaal ruim 12000 betonnen en ruim 2800 glazen schermdelenlangs de Betuweroute met elkaar verbonden. Op hoogtij-bouwdagen werd opvijftien bouwlocaties tegelijk gewerkt volgens het `just in time' principe. Allevoordelen van prefabricage werden hiermee maar weer eens aangetoond.1 |Inhangen geluidsschermcement 2005 354C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gInfras tr uc tuurwerken, langs het A15-trac? vande Betuweroute. Het gehonoreer-de ontwerp voldoet aan de func-tionele en technische eisen,houdt rekening met welstandsas-pecten en kan worden gebouwd?n vijftig jaar lang onderhoudentegen de economisch meest voor-delige prijs. De aanneemsom vanhet project bedroeg 64.497.773.Na de aanbesteding in augustus2002 volgde een periode vanonderhandelingen tussenopdrachtgever en opdrachtnemer,waarin de scope van zowel devraagspecificatie als van de aan-bieding nauwkeurig op elkaarzijn afgestemd. In de vraagspeci-ficatie zijn de prestatie-eisen, spe-cificaties en de randvoorwaardenvoor ontwerp en realisatie opge-nomen.Op Kerstavond 2002 kreeg debouwcombinatie mondelingopdracht. Schriftelijke bevesti-ging volgde op 27 februari 2003.Vanaf januari 2003 is doorcombinatie Grontmij Advies &Techniek bv / Haskoning Ne-derland bv in onderaannemingvan Comol-3 in nauw overleg methet projectteam hard aan het ont-werp gewerkt. Het doel was hetverder uitwerken van het aanbie-dingsontwerp, via een door deopdrachtgever goed te keurendetailontwerp, tot een uitvoerbaaren economisch verantwoorduitvoeringsontwerp. Met dit uit-voeringsontwerp kon de bouw-combinatie daadwerkelijk met deuitvoering starten (fig. 2 en 3).Onderaan de pagina's in dit arti-kel is het trac? te zien, met daar-op aangegeven de hoogte van deschermen. Totaal is er 110 kmgeluidsscherm geplaatst over eentraject van 91 km, tussen de uitritvan de Sophiatunnel (Oud Alblas)en die van de tunnel onder hetPannerdensch Kanaal (Angeren).2 |Enkele verschillendetypen op een rij3 |Principedoorsnedecement 2005 3 55spoorzijdeabsorbtiealuminium cassettebestaande constructieA1 (1m t/m 3m hoog scherm)bestaande leuninggat t.b.v. aardingA1 (1m t/m 3m hoog scherm)spoorzijdebeton scherm absorbtieA2 (4m hoog scherm)glasbeton scherm absorbtiespoorzijdeA3 (3m hoog scherm)beton scherm absorbtieA4 (2m en 4m hoog scherm)spoorzijdeabsorbtiealuminium cassetteglasbestaande constructiebestaande leuninggat t.b.v. aardingT4 (1,5m t/m 3m hoog scherm)spoorzijdeglasgat t.b.v. aardingspoorzijdeT3 (3m hoog scherm)glasabsorbtiebestaande constructiealuminium cassettebestaande leuninggat t.b.v. aardingT1 (1,5m t/m 3m hoog scherm)spoorzijdeglasabsorbtiebestaande constructiebestaande leuninggat t.b.v. aardingT1 (1,5m t/m 3m hoog scherm)spoorzijdeabsorbtieglasspoorzijdeR (1,5m t/m 4m hoog scherm)beton scherm+4.000+2.050+1.556+1.052+3.000+0.081b.s. b.s.+3.000+2.050+1.556+1.052b.s.+3.000+2.050+1.556+1.000+3.000+2.050+1.556+1.000b.s. b.s.+3.000+2.050+1.556+1.052+2.050+1.556+1.000b.s.+4.000+3.000+2.050+1.556+1.052+3.000+0.952+0.081b.s.+2.570 (inkassing t.b.v. stijl)+2.700+0.602+2.050+1.556+1.052+4.000+3.000+0.081b.s.+2.050+1.556+1.052+3.000+0.081b.s.+2.050+1.556+1.000b.s.+3.000op de aardebaan op het kunstwerk op het kunstwerkop de aardebaanop het kunstwerkop het kunstwerkop de aardebaan doorsnede a-astaalprofielondersabelingwerkvloerbegin straal op b.s.-0.200+4.000+2.060+1.566+1.062+3.000b.s.R=63294 |HeiwerkC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gInfras tr uc tuurNadat de nodige onderaannemersen leveranciers waren gecontrac-teerd is op 22 oktober 2003 de eer-ste paal geslagen in Opheusden.T e c h n i e kHet scherm is opgebouwd uitonderheide poeren op palen (foto4). De h.o.h.-afstand van de poe-ren bedraagt 10 m, behalve voorde eerste 22 km in het traject(gedeelte Oud Alblas ? Spijk).Daar is de h.o.h.-afstand 5 m;deze poeren waren reeds door der-den aangebracht.Op de poeren staan gebogen sta-len stijlen uit HE-profielen. Tegende stijlen zijn gebogen prefab-betonelementen aangebracht dieafsteunen op een prefab betonnenplint van 0,80 m hoog. Deze plintdraagt op de poeren en dient te-vens als grondkering voor hettalud (foto's 5 en 6).De schermen vari?ren in hoogtevan 1 tot 4 m en zijn ?f reflecte-rend ?f absorberend (foto 7). Bijhet 4 m hoge scherm bestaat debovenste meter uit twee lagen glasvan 10 mm met een tussenlaagvan 0,12 mm akoestische folie.De geluidsschermen op bruggenen viaducten zijn in verband metde toelaatbare belasting vervaar-digd van aluminium. Om de100 m zijn RVS-vluchtdeurenaangebracht.Omdat op het eerste gedeelte hetspoor reeds door derden is aange-bracht, zijn hier alle werkzaamhe-den uitgevoerd met spoorequipe-ment, onder een spoorregime(foto 8). Dit spoorregime garan-deerde veilig werken tijdens debouw.Om de planning van de realisatievan de Betuweroute zo kort moge-lijk te houden, is het trac? onder-verdeeld in zestien secties, met eenlengte tussen de 3 en 7 km. Dezesecties moesten op in de vraagspe-cificatie bepaalde data wordenovergedragen. Aan deze datawaren de zogenoemde mijlpalengekoppeld. Op het overschrijdenvan mijlpaaldata stond een boetevan 5000 per kalenderdag.Na het overdragen van een sectiewerden ballastgrind, spoor enbovenleidingen aangelegd.O r g a n i s a t i eComol-3 werd aangestuurd dooreen centrale organisatie in eenbouwkeet in Ochten, centraal gele-gen binnen het totale traject. Hier5, 6 | Aanleveren en monte-ren plintencement 2005 356C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gInfras tr uc tuurwaren de projectleiding, werkvoor-bereiding lange/korte termijn,inkoop, kwaliteit, veiligheid enandere stafdiensten ondergebracht.Het project geluidsschermen wasqua uitvoering onderverdeeld innegen bouwstromen, die naargelang de lengte en/of complexiteitweer waren onderverdeeld in sub-bouwstromen. Elke bouwstroomhad zijn eigen ploeg, bestaande uiteen uitvoerder en de diverse ploe-gen voor het uitvoeren van de ver-schillende onderdelen.Omdat het geheim van een succes-vol project uitvoeringstechnischbesloten ligt in het beheersen vande logistiek, heeft de bouwcombi-natie niet alleen gekozen voor deopdeling in negen bouwstromen,maar ook voor het aanleggen vaneen `harde baan.' Hiermee is debereikbaarheid van alle locatieslangs de zandbaan gegarandeerd.De aannemers van de onderbouwvan de Betuweroute hadden debaanvakken gereedgemaakt en dezandbaan aan Comol-3 overgedra-gen.In het voortraject van het project isoverwogen depots te maken.Filosofie was om alle materialen teontvangen in deze depots en dematerialen van daaruit uit te ven-ten in de baan, met aangepastevoertuigen. Na een grondige studievan de logistieke handelingen isgekozen voor het aanbrengen vanrijplaten (fig. 9). Andere mogelijk-heden waren aanbrengen vanrepack of impregneren van hetzand. Deze beide opties zijn omeconomische dan wel technischeredenen afgevallen. De keuze voorhet aanbrengen van een platen-baan is achteraf gebleken juistgeweest.K e u r i n g e l e m e n t e nHet leveren in de baan betekendeeen `just in time' planning dievoor de werkvoorbereiding eenware uitdaging is geweest. Omervoor te zorgen dat het logistie-ke proces niet werd verstoorddoor afgekeurde elementen endat de geplande productie zouworden gehaald, is een systeemontwikkeld met verschillendetrappen van keuring. De keurin-gen werden onderverdeeld in eer-ste-, tweede- en derde-lijnskeurin-gen.De strakke planning stond niettoe dat producten werden gele-verd die bij aankomst op debouwplaats nog volledig door deuitvoerder zouden moeten wor-den gekeurd. Uitgangspunt wasdat alle producten die van buiten-af op het werk kwamen (palen/stijlen/plinten/schermen) 100%in orde waren bij aankomst. Deuitvoerder controleerde all??n optransportschade.Eerste-lijnskeuringen? In het werkEerste-lijnskeuringen werdengedaan door de voorlieden of deploegbazen. Zij keurden huneigen werk en legden dit vast oppapier. Dit betekende bijvoor-beeld dat er voor elke paal eenkalendering was, die werd geno-men door de heiers. Voor de poe-7 |Proefscherm; absorbe-rend (rechts) en reflecte-rend (links)cement 2005 3 57C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gInfras tr uc tuurcement 2005 358renploegen werden op ??n for-mulier per poer enkele zakenvastgelegd, zoals maatvoering,dekking wapening, type, ankersenz.? FabriekenVoor de fabrieken/leveranciersgold hetzelfde (foto 10). Er werdgekeurd volgens het eigen kwali-teitssysteem van de fabriek (scher-men/stijlen/glas enz.).Tweede-lijnskeuringen? In het werkDeze werden gedaan door de uit-voerder. Concreet betekende ditdat de uitvoerder twee palen perdag `meekalenderde' om te con-troleren of de kalendering van deheier klopte. Dit werd op eenapart formulier vastgelegd.Verder deed de uitvoerder steek-proefsgewijs keuringen op depoeren, controleerde ankertypes,dekking enz. Ook dit werd vast-gelegd in de tweede-lijnskeu-ringsformulieren.? FabriekenDe tweede-lijnskeuring werd uit-gevoerd door de keurmeester, diesteekproeven hield en zo debetrouwbaarheid van de eigenfabriekskeuringen testte. Dekeurmeester was een doorComol-3 aangestelde kwaliteits-functionaris, die vrije toeganghad in de kwaliteitssystemen vande diverse fabrieken. Dit was con-tractueel vastgelegd. Als bleek dater afwijkingen waren, werdenzaken afgekeurd. Er moest garan-tie zijn dat alles 100% in ordewas.Derde-lijnskeuringenDeze werden steekproefsgewijsuitgevoerd door de opdrachtgever.Aangezien dit project moest wor-den uitgevoerd volgens het prin-cipe van EKB (Externe Kwaliteits-borging) werden twee vliegen in??n klap geslagen. De doorComol-3 gebruikte keuringsfilo-sofie paste perfect in de EKB.A f w e r k i n gVolgens de Vraagspecificatie is deopleverdatum van het project mei2006. De lange tijd tussen hetdaadwerkelijk gereed zijn van hetgeluidsscherm en de opleveringheeft te maken met systeeminte-gratietesten (SI), die pas kunnenworden uitgevoerd als spoor,bovenleidingsysteem en beveili-ging gereed zijn. De SI-testenmaken onderdeel uit van het con-tract.De verstandhouding tussenopdrachtgever en opdrachtnemeris op dit project erg goed geweesten de onderlinge samenwerkingwas naar volle tevredenheid vanbeide partijen. Alle contractueelgestelde mijlpalen zijn gehaald. Projectgegevensopdrachtgever:ministerie van Verkeer & Waterstaatdirectie:Projectorganisatie Betuwerouteontwerp:Grontmij Advies & Techniek bv/ Hasko-ning Nederland bv i.o.v. Comol-3uitvoering:bouwcombinatie Comol-3, bestaandeuit CFE Beton- & Waterbouw BV, TBIbouwgroep en Vinci Grand Projects (F)leverancier prefab beton:Combinatie Stille Betuwe bestaandeuit: Betonson en Z?blinE n k e l e g e t a l l e n? 20100 prefab-betonpalen, vari?rend van 5 tot 26 m lengte, #290 en 320,enkele zwaardere palen #350 en 450 mm? 650 buispalen inwendig geheid, ?450 en 500 mm? 150 buissschroefpalen, ?500 mm, toegepast bij de archeologische vind-plaatsen? 160 Tubexpalen? 13250 poeren, vari?rend van ??npaalspoeren, tweepaalspoeren tot combi-natiepoeren. Het betreft hier poeren voor de geluidsschermen en poerenvoor de bovenleidingdraagconstructies? 12500 stijlen, vari?rend van 1 tot 4 m lang, met en zonder glas? 12200 schermen, totaal oppervlak 175 000 m2, vari?rend in lengte van 5tot 10 m; in hoogte van 1 tot 3 m; reflecterend of absorberend; twintigtypes.8 |Monteren schermen inspoorregime9 |Opstelling kraan op pla-tenbaan10 | Opslag elementen infabriek