OVER EUROPA, ROBOTS,JONGEREN EN DE BOUWImpressies van de INTERMAT '88, 16-21 mei jl., ParijsDe internationale beurs voor bouwmachines die, omgeven met veel publiciteit, onlangs in Parijs isgehouden, was voor de redactie aanleiding tot een bezoek aan de Franse hoofdstad. In dezebijdrage zijn enkele impressies bijeengebracht, waarin de Europese markt, de Franse High Tech,jongeren en bouwrobots de voornaamste elementen zijn.e grote bouwmachinebeursINTERMAT '88, die van 16 tot21 mei in Parijs is gehouden,stond duidelijk in het teken van de ko-mende Europese markt. Niet alleen om-dat een van de conferenti.es rondom deexpositie aan dat onderwerp was gewijd,maar Let Europees perspectief ken-merkte sterk de opstelling en presenta-tie van de exposanten. Het besef dat diemarkt er komt, leeft kennelijk sterk bijde fabrikanten van bouwmacbines. Debeurs vond plaats op het internationaletentoonstellingspark in Villepinte,Parijs-Noord, naast vliegveld Char-les-de-Gaulle. Uit vrijwel alle Europeselanden en voorts uit Japan, de VerenigdeStaten en Canada waren exposantenaanwezig.In totaal meer dan 900 exposanten, metdaarbij nog een aantal nationale presen-taties. Alles bijeen ruim 22 hectare ex-positie, waarvan 6 hectare buitenterreinen 5 hectare demonstratieterrein voormachines onder praktijkomstandighe-den (foto's 1-3).In totaal bezochten 120000 personen uit18 landen de beurs.Op betongebied was het aanbod, naastde bij ons goed bekende merken, vooralfors uit de zuidelijke EG-landen, zoalsItalie en Spanje. Fabrikanten uit dezelanden leveren machines zowel voor be-tonmortelproduktie, transport en ver-werking als voor de prefabricage. Deprijzen van hun produkten liggen overhet algemeen beduidend lager dan dieuit Scandinavie, de Bondsrepubliek enNederland. Of de duurzaamheid en be-trouwbaarheid gelijkwaardig zijn, zal depraktijk moeten uitwijzen. Men staat inieder geval te popelen om ook in de Be-nelux vaste voet aan de grond te krijgen.Het aantal exposanten uit Nederlandwas beperkt. Op betongebied was Mul-der (Boskoop) de belangrijkste. De pre-sentatie van ICE (Almere) met verticaledrainage-technieken genoot goede be-langstelling. Naast de afzonderhjke Ne-derlandse bedrijven was er een Neder-landse groepspresentatie, georganiseerddoor de DEC-groep. DEC staat voorDutch Equipment for the Constructionindustry. In de DEC-groep zijn enkeleNederlandse bouwmachine-fabrikan-Cement 1988 nr. 7/8 23Dten verenigd, die gezamenlijk hun ex-port-ondersteunende activiteiten terhand nemen. De groep is nog klein (9 le-den), maar men verwacht op korte ter-mijn naar circa 15 leden te groeien. Opbetongebied treffen we er Lievers (Ab-coude, trilapparatuur) en Mason (Eind-hoven, betonprefabricage-systemen)aan. Dankzij de gezamenlijke aanpakkan de DEC-groep voor zijn activiteitenin veel gevallen profiteren van onder-steuning door het Nederlands Centrumvoor Handelsbevordering.Franse presentatieDe Fransen laten tegenwoordig geengelegenheid voorbij gaan om hun kun-nen te presenteren. Een hal van maarliefst 20 000 m2was gereserveerd voorpromotie van het Franse bedrijfsleven inde bouw, vooral de aannemersbedrijven;dat alles onder het motto 'Le Monde desGrands Travaux Francais' met als Engel-se ondertitel 'French Construction onFive Continents'.Deze show was gecoordineerd door deFederation Nationale des Travaux Pu-blics (FNTP). Naast promotie van de be-drijven aan een internationaal publiekwerd beoogd het belang van de bouwvoor de economie te benadrukken envooral om de jeugd te overtuigen van dedynamiek in de bouw en de boeiendekanten van een carriere in de bouw.Daartoe waren naast de bouwbedrijvenook talrijke grote opdrachtgevers en fi-nanciele instelling voor de bouw aanwe-zig.In de enorme ruimte waren o.a. kleurrij -ke tableau's van circa 50 m2grootte op-gesteld, waarop de grote Franse bouw-werken waren uitgebeeld, zowel in bin-nen- als in buitenland. Enkele voor-beeld zijn:- de Bubiyan-brug in Kuweit;- de luchthaven van Osake, Japan- de Kanaaltunnel;- la grande Arche de la Defense, Parijs;- de uitbreidingen voor de hoge-snel-heidsspoorlijnen (TGV) naar de Fran-se westkusr,- le Pont de Normandie, bij Le Havre.Dit laatste project is overigens nog nietgestart, maar belooft een zeer interes-sant werk te worden. Het gaat om eenuitzonderlijke tuibrug over de mondingvan de Seine, westelijk van de Pont deTancarville. De brug verbindt Le Havremet Honfleur. De centrale overspan-ning bedraagt 856 m; bijna een verdub-beling van het huidige wereldrecord! Debetonnen pylonen worden 210 m hoog.De aanbruggen (737 en 618 m) zijn vanbeton; het brugdek van de centrale over-spanning wordt van staal. De vrije door-vaarthoogte bedraagt bij hoog water 50m (fig. 4).Het plan is op 7 maart van dit j aar aange-boden aan drie aannemerscombinaties,die respectievelijk geleid worden doorde bedrijven Bouygues, CampenonBernard en Fougerolle. Deze zullen injuli '88 offertes uitbrengen, waarna deopdrachtgever voor het eind van dit j aarbeslist over de uitvoering. Overigens zalhet staal-gedeelte van het projectafzonderlijk worden aanbesteed;daarvoor krijgen naast Franse firma'sook bedrijven uit andere Europese lan-den de kans.De totalekosten worden geschat op 1100miljoen franc (waarde 1987).Speciale aandacht voor jongerenMet projecten als hiervoor genoemdkan de bouwbranche natuurlijk een dy-namisch beeld schetsen, wat tot de ver-beelding van technisch geinteresseerdejongeren spreekt. Maar de realiteit vande dagelijkse bouwpraktijk valt veeljongeren tegen. Het bouwvak heeft eenslecht imago: zwaar en vuil werk, slechtearbeidsomstandigheden etc. Dat te wei-nig jongeren voor een baan in de bouwkiezen is niet een specifiek Nederlandsprobleem; het blijkt in vrijwel alleWest-Europese landen een knelpunt tezijn. In de Franse bouwwereld heeftmen onlangs een breed opgezet pro-gramma gestart omjonge mensen te sti-muleren tot een keuze voor een carrierein de bouw. Sleutelwoord in deze cam-pagne is 'dynamiek'. Onderdeel van decampagne is een speciaal bouwblad voorjongeren, Le Moniteur Campus, waarineen Kuifje-achtige jongeman wordt ge-bruikt om het toekomstperspectief in debouwwereld te verkennen. Een goeddoordachte actie, die zeker inspirerendkan zijn voor acties in andere landen(fig-5).In dit kader paste ook een speciale jon-geren-dag tijdens de Intermat '88. Dezedag was gericht op schoolverlaters enstudenten van middelbaar en hogertechnisch en economisch onderwijs.Een van de activiteiten was een op Ame-rikaanse leest geschoeide 'Job Conven-tion', waarin jongeren nader ge'infor-meerd konden worden over de moge-lijkheden bij vele bedrijven in de bouw,van machinebouwers tot managers.Daarbij waren er bij de diverse bedrijven100 banen te vergeven en nog eens 100stageplaatsen.De bouwplaats van de toekomst nietgezienIn de aankondigingen van de Intermatwas hoog opgegeven over twee confe-renties over aansprekende onderwer-pen:- Getting ready for the single market of1992;- The construction site of the future.Hiervoor waren representanten vantopbedrijven als inleiders geselecteerd.De redactie van Cement koos voor debouwplaats van de toekomst, in de ver-wachting een visie te vernemen die ver-der reikt dan 1992. In het forum zatenspecialisten uit een bouwbedrijf (Cam-penon Bernard - Frankrijk), een ingeni-eursbureau (Bechtel Group - VerenigdeStaten), twee bouwmachinefabrikanten(Fiatallis - Italie enPotain - Frankrijk) en24 Cement 1988 nr. 7/8een technologie-instituut (InternationalInterface High Technology -. Frank-rijk/Japan). Het forum werd op eigen-tijdse wijze geleid door een bekendejournalist.Het forum bleef helaas steken in voor dehand liggende uitspraken over de toene-mende betekenis van computerge-steund ontwerpen, over toenemendeautomatisering op de bouwplaats enover robotisering.De Amerikaan liet plaatjes zien van hetontwerp voor een elektriciteitscentrale.Voor de turbines waren met de compu-ter 3-D modellen gemaakt, waardooronder andere knelpunten in leidingsys-temen konden worden opgemerkt, dieproblemen met onderhoud zouden ge-ven.De Italiaan trok een vergelijking met deautomobiel-industrie en beklemtoondeop grond daarvan de noodzaak tot eenveel sterkere industriele produktie. Uitzijn inleiding kwam overigens duidelijknaar voren hoe de samenwerking tussenFiat en Hitachi resulteert in een vrucht-bare aanpak van industriele automatise-ring.De Franse kenner van de Japanse bouw-industrie gaf enig inzicht in de grootsopgezette ontwikkelingsprogramma'svan particuliere ondernemingen voorbouwen in extreme omstandigheden,zoals onder de zeebodem en zelfs in deruimte!De Franse machinebouwer bepleitte deontwikkeling van moduul-bouw, waar-door op de bouwplaats een aantal stan-daard bewerkingen overblijft. Dit zoueen voorwaarde voor robotisering zijn.De Franse aannemer gaf informatie overhet ambitieuze robot-programma datzijn firma Campenon Bernard thansmet Potain samen uitvoert. Doel hier-van is de ontwikkeling van een bouw-plaats-robot die uiteenlopende hande-lingen kan verrichten. Ook als men ditdoel niet bereikt, dan zou er toch veelwaardevolle kennis zijn opgedaan om-trent diepgaande analyses van hetbouwproces. Dit komt de werkvoorbe-reiding van de bouwprojecten ten goe-de.De belangrijkste opmerking tijdens de-ze bijeenkomst was misschien wel datautomatisering en robotisering van debouwplaats ook noodzakelijk is om nogbelangstelling van de hedendaagse jeugd te kunnen wekken, die immers opallerlei terreinen geconfronteerd wordtmet high tech apparatuur. Het huidigebeeld dat de jeugd heeft van de bouw,sluit daar absoluut niet op aan. Humani-sering van de arbeid op de bouwplaats,door zwaar en vuil werk door machines5 In het speciale bouwblad voorjongeren, Le Moniteur Campus, wordtonder andere een Kuifje-achtig figuurte laten uitvoeren, is een noodzaak. Dezegedachte ondersteunt de hiervoor al be-schreven actie om het .imago van hetbouwvak te verbeteren. Ook al was erdoor het ontbreken van eensamenhangende visie op de bouwplaatsvan de toekomst, teleurstelling over deinhoud van de conferentie, toch was hetvan belang te vernemen dat er opverschillende plaatsen in de Industriegrote inspanningen worden verricht omautomatisering op de bouwplaats wer-kehjk gestalte te geven. Deze program-ma's vergen grote financiele investerin-gen en zijn alleen door zeer grote bouw-bedrijven, in samenwerking met detechnische toeleveringsindustrie, uit-voerbaar. Zonder twijfel zullen de pro-gramma's die nu lopen te zijner tijd hunvruchten gaan afwerpen, ook al is nunog niet te voorspellen welke vorm diezullen hebben. Om inEuropese compe-titie mee te kunnen komen met de grotebuitenlandse bouwbedrijven, zullen deNederlandse bedrijven deze ontwikke-ling nauwlettend moeten volgen, om erop tijd op in te kunnen haken.Hoogwaardig en zeer hoogwaar-digbetonGeen toekomstmuziek maar realiteit ishoogwaardig beton. We schreven er aleerder over: niet alleen in de prefab in-dustrie, maar ook op de bouwplaatswordt inmiddels hoogwaardig betonverwerkt. (Een feitelijke definitie is erniet, maar voor grindbeton betekent diteen 28-daagse druksterkte van tenmin-ste 60 N/mm2.) Leerzaam was een be-zoek aan de stand van het Laboratoiredes Ponts et Chaussees (LPC), een insti-tuut ressorterend onder het Franse 'Mi-nistere de l'equipement, du logement,de l'amenagement du territoire et destransport'. Het LPC is een groot insti-tuut, met een centraal en een groot aan-tal regionale laboratoria, die ten dienstestaan van het bedrijfsleven.gebruikt om de carriere-mogelijkhedenin de bouwwereld te verkennenMen heeft veel onderzoek gedaan naarde praktische mogelijkheden van hoog-waardig beton. Men onderscheidt ge-woon beton, hoogwaardig beton (betona hautes performances - Beton HP) enzeer hoogwaardig beton (beton a treshautes performances - Beton THP). Deondergrens voor de laatste categorie is100 N/mm2gemiddelde cilinderdruk-sterkte na 28 dagen verharding. De re-sultaten van het haalbaarheidsonder-zoek voor Beton THP zijn bemoedi-gend. Men concludeert onder anderedat modern geoutilleerde betonmortel-fabrieken met het huidige grondstof-fenpakket, waartoe ook hulpstoffen enultrafijne vulstoffen behoren, ten naastebij in staat zijn 'zeer hoogwaardigbeton' op de bouwplaats te leveren.Signalen oppakkenDe ontwikkelingen in de bouwtechniekgaan langzaam in vergelijking met an-dere industrieen. Het oppakken van sig-nalen omtrent technische ontwikkelin-gen wordt evenwel steeds dwingender,nu de concurrentieposities aan het ver-anderen zijn.De bouw is van oorsprong een sterk re-gionaal gerichte bedrijfstak. Voor deuitvoering van kleine projecten zal datook wel zo blijven. Voor grote en meergecompliceerde projecten echter speeltde regionale binding steeds minder eenrol. Met het vervagen van de grenzenbinnen de EG zullen bouwbedrijvenmet specialistische kennis door heel Eu-ropa werken voor het uitvoeren van bij -voorbeeld industriele bouwwerken engrote infrastructuurwerken. We zullentechnisch minimaal bij moeten blijven,om niet te worden veroordeeld tot eenondergeschikte rol. Alleen met eenvoorsprong in techniek kunnen de kan-sen die de Europese bouwmarkt biedtworden gegrepen.J.H. KohneCement 1988 nr. 7/8 25