themaOrganisatie van de uitvoering7201120themaOrganisatie vande uitvoeringLogistieke uitdaging door zeer beperkte bouwplaats JuBiOrganisatie van de uitvoering 72011 211 Zelfklimmende kernbekisting2 BouwplaatsticketHet bouwterrein waarop de nieuwbouw plaatsvindt, meetslechts 80 x 70 m2en ligt omsloten door diverse straten.Opslagruimte is er nauwelijks: zo'n 10 m buiten de toekomstigegevellijn staat al het bouwhek. Hetzelfde geldt voor parkeer-ruimte voor aankomende vrachtwagens. Met dit uitgangspuntis het van belang de aan- en afvoer van materialen, alsmede detijdelijke opslag ervan, goed te organiseren. Hiervoor is bij JuBide functie van logistiek uitvoerder in het leven geroepen. Diensverantwoordelijkheid ligt bij alle activiteiten die buiten degevellijn van de nieuwbouw plaatshebben. Zijn werkzaamhe-den bestaan voor een groot gedeelte uit het plannen en organi-seren van de bouwplaats. De belangrijkste taak van de logistiekuitvoerder is ervoor te zorgen dat alle transporten op tijdworden gelost, zoals navolgend in het kort wordt beschreven.Aanvraag van een transportElke levering, hoe groot of klein ook, moet van tevoren bij delogistiek uitvoerder worden aangemeld. Dit aanvragen gebeurtdoor op een bouwplaatsticket (fig. 2) in te vullen wat er wordtgeleverd, wanneer de leverancier wil leveren, waar de leveringop de bouwplaats naartoe moet (bijvoorbeeld de 5de verdie-ping of juist de kelder), hoe lang het lossen gaat duren en metwelk hulpmiddel er moet worden gelost (bijvoorbeeld heftruck,torenkraan, zelflossend, enz.).De logistiek uitvoerder beoordeelt vervolgens of er plek op debouwplaats is om de aangevraagde levering te kunnen lossen.Indien er door de torenkraan moet worden gelost, wordt ertevens beoordeeld of deze torenkraan ook tijd heeft om te lossenof dat dit vanwege een andere bewerking niet mogelijk is.Omdat er midden in de stad maar een zeer beperkte bouwplaats beschik-baar was, zijn op het gebied van logistiek en materieel voor de uitvoeringvan JuBi bijzondere maatregelen getroffen. Onder leiding van een logistiekuitvoerder is het gebruik van het zogenoemde `bouwplaatsticket' inge-voerd en wordt met behulp van uitgebreide kraanschema's en dagplan-ningen het transport op de bouwplaats geregeld. Buiten de gebruikelijketorenkranen en zelfklimmende kernbekistingen is er een gevelklimsteigermet eigen hijssysteem ontwikkeld. Met dit systeem worden de gevelwerk-zaamheden geheel kraanonafhankelijk uitgevoerd.1Rob van Herwijnen enMark ReuversBouwcombinatie JuBi1)1) Rob van Herwijnen en Mark Reuvers zijn beiden werkzaam bij Ballast Nedam2themaOrganisatie van de uitvoering72011223 Montage torenkraanverankering4 Portaalconstructie torenkraan5 Doorsnede over zelfklimmendegevelsteigerleert of het transport inderdaad op JuBi moet worden gelost.Tevens worden datum en tijd gecontroleerd. Iedere medewer-ker in het logistieke proces heeft een dagplanning waarop inchronologische volgorde transporten staan vermeld. Dezedagplanning wordt gemaakt door de logistiek uitvoerder, opbasis van het weekschema.Nadat de logistiek voorman op het opslagdepot de leveringheeft gecontroleerd, neemt hij contact op met de logistiekvoorman op de bouwplaats. De logistiek voorman bepaalt ofhet transport naar de bouwplaats mag rijden of nog moetwachten. Het zou wellicht kunnen dat er een verstoring is in deafhandeling van de transporten op de bouwplaats, bijvoorbeelddoor een storing in een torenkraan. Als het transport goedkeu-ring heeft om door te rijden naar de bouwplaats, wordt hetopgewacht door de verkeersregelaar bij een van de toegangs-poorten. De transporteur heeft namelijk op het opslagdepoteen inrijkaart meegekregen, waarop de kleur aangeeft bij welkepoort de transporteur het bouwterrein moet oprijden. Op dezeoprijkaart staat ook de opstelzone vermeld waar het transportmoet worden gelost. De verkeersregelaar opent de poort enzorgt ervoor dat het transport veilig de bouwplaats kan oprij-den door het tegenhouden van overige weggebruikers zoalstram, voetgangers en fietsers.De levering staat nu op de bouwplaats en het lossen van hettransport kan beginnen. Indien er met de torenkraan moetworden gelost, dan gebeurt dit door de vaste `aanpikker' vandeze kraan. Onder elke torenkraan op JuBi loopt een vasteaanpikker die verantwoordelijk is voor het aanslaan van de last.Iedere aanpikker heeft een dagplanning, waarop staat welketransporten hij die dag te verwerken krijgt en hoe de kraantijdis verdeeld onder welke partijen. Zo kunnen de aanpikker ende torenkraanmachinist zelf deze planning bewaken, zodat zijDe levering wordt ingepland op een planning met de beschik-baarheid van de torenkraan op de bouwplaats. Elk gedeelte vande bouwplaats is opgedeeld in gebieden met een eigen naam, dezogenoemde opstelzones. Om een transport te kunnen lossenwordt een stuk bouwplaats gereserveerd waarbinnen het trans-port moet worden afgehandeld. Tevens staat elke kraanvernoemd in de planning. De kraantijd wordt minimaal eenweek van tevoren verdeeld onder de diverse partijen die detorenkraan nodig hebben om hun werkzaamheden te kunnenuitvoeren. Het verdelen van de kraantijd gebeurt door dehoofduitvoerder van het betreffende bouwdeel in samenspraakmet de logistiek uitvoerder waarvoor de torenkraan bestemd is;de hoofduitvoerder weet namelijk door zijn `zes-wekenplan-ning' welke werkzaamheden er moeten worden uitgevoerd.Nadat de aanvraag is beoordeeld, wordt deze teruggestuurdnaar de aanvrager van het bouwplaatsticket. Daarop staat danof de levering kan plaatsvinden op het aangevraagde tijdstip ofdat er op een ander tijdstip moet worden geleverd.Uitvoering van het transportDe leverancier verstrekt het goedgekeurde bouwplaatsticketaan de transporteur. Hiermee weet de transporteur op welkedatum en welk tijdstip de materialen moeten worden geleverd.Hoe eerder deze gegevens bekend zijn, des te optimaler hettransport door de transporteur kan worden ingepland. Dit kandoor bijvoorbeeld diverse leveringen voor alleen JuBi te combi-neren of misschien wel voor de gehele regio Den Haag.Voordat het transport toegang krijgt tot de bouwplaats, moetde transporteur zich eerst melden op het opslagdepot van JuBiaan de Binckhorstlaan in Den Haag. Hier wordt de transpor-teur opgevangen door een logistiek medewerker, die contro-3Organisatie van de uitvoering 72011 23weten voor welke partij zij moeten werken en wat er moetworden gelost. Ook op elke toren staat een aanpikker ofwelafpikker. Deze staat in verbinding met de aanpikker op debouwweg, zodat er altijd contact kan worden gemaakt vanuitde bouwweg naar boven toe. De aanpikker bovenop de vloerkan de medewerkers op de vloer laten weten dat de besteldematerialen onderweg zijn en dat er gelost moet gaan worden.Hiermee is altijd gegarandeerd dat het lossen van een transportsnel kan plaatsvinden, doordat er altijd contact mogelijk istussen de medewerkers die het transport moeten lossen en demedewerkers die de materialen moeten verwerken.Het verwerken van een transport wordt aldus volledig afgehan-deld door de twintig eigen medewerkers van JuBi. Daarbijwordt het plannen en organiseren van elke levering nauwgezetvoorbereid en uitgevoerd.Uitvoering ruwbouwDe ruwbouw van JuBi bestaat uit een tweelaagse parkeerkelder,een plintgebouw van negen verdiepingen en twee torens vanafde 10e tot en met de 38e verdieping. Beide torens bestaan uiteen ter plaatse gestorte kern met een geheel in het werkgestorte tussenvloer. De verdieping wordt gemaakt met bollen-plaatvloeren en prefab betonnen binnenspouwbladen. De gevelbestaat uit prefab betonnen gevelelementen met een natuurste-nen of bakstenen afwerking.De ruwbouw van de torens wordt met een ontkoppeld bouw-systeem gemaakt. Dit betekent dat de kern vooruit gaat tenopzichte van de omringende verdiepingswanden en ?vloeren(foto 1). Op deze manier verlopen de werkzaamheden onaf-hankelijk van elkaar en kan men een kortere cyclus van eenverdieping bereiken.45themaOrganisatie van de uitvoering72011246 Montage-unit gevelklimsteiger7 Hijsgeleiding gevelklimsteiger8 Hoekcarrousel gevelklimsteigermast van de torenkraan niet stijf gefixeerd aan het gebouw magworden gemonteerd, maar moet kunnen bewegen. Op hetgebied van torenkranen is dit vrij zeldzaam.Onderscheid wordt gemaakt tussen een verankering aan dekern en een verankering aan de gevel. De montage van deverankering aan de kern is daarbij het spectaculairst. Doordatde torenkranen relatief ver van de betonkern staan gepositio-neerd, waren voor deze verankeringen staalconstructies nodigvan 20 ton. Deze werden volledig op de grond gemonteerd envervolgens met de torenkraan in ??n keer tegen de kern aangemonteerd (foto 3). De staalconstructies moesten bovendientot wel 100 m boven het bouwterrein worden gemonteerd, dusalles moest in ??n keer passen.Voornaamste activiteit van de torenkranen tijdens de ruwbouwis het plaatsen van de prefab binnenspouwbladen en bollen-plaatvloeren, het lossen van de wapening voor de vloeren en dekern en het lossen van de materialen van de installateur op deruwbouwvloer.Om de ruwbouw van de twee JuBi-torens te realiseren wordenper toren twee torenkranen, een zelfklimmende kernbekisting,een betonpomp en een gevelklimsteiger met eigen hijssysteemingezet. Met dit materieel wordt de ruwbouw opgetrokken enwind- en waterdicht gemaakt.TorenkranenVanwege de zeer beperkte ruimte op de bouwplaats zijn dekranen boven de bouwweg geplaatst op stalen portaalconstruc-ties (foto 4). Het vrachtverkeer kan zodoende onder de kraandoor rijden.De hoogste torenkranen hebben een haakhoogte van 180 m. Bijde vier torenkranen hebben circa veertig verankeringsactiesplaatsgehad. De verankering moet daarbij telkens wordenverzet om de voortgang van de ruwbouw en de gevelklimstei-ger te waarborgen. Belangrijk uitgangspunt is dat elke kraanslechts ??n keer aan het gebouw mag vaststaan. Dit omdat de6Organisatie van de uitvoering 72011 25GevelklimsteigerDe gevel van de torens is opgebouwd uit prefab betonnengevelelementen met een natuurstenen of bakstenen afwerking.De gevelwerkzaamheden bestaan uit het aflassen van dekoppelplaten van de binnenspouwbladen, het afplakken van denaden van de binnenspouwbladen, aanbrengen en afplakkenvan de kunststof stelkozijnen, isoleren, monteren gevelelemen-ten en monteren van de kozijnen. Uitgezonderd de kozijnenworden alle werkzaamheden vanaf de buitenzijde van de geveluitgevoerd.De kraanschema's zijn overdag te vol om ook de gevelelemen-ten met de torenkranen te monteren. Daarnaast is het vanwegede publieke veiligheid buiten de bouwplaats niet toegestaan omaan de buitenzijde van de torens aan de Turfmarktzijde en aande trambaanzijde de elementen met de torenkraan te latenzakken en te monteren. Vanwege deze twee argumenten is eenwerkmethodiek ontwikkeld waarmee deze problemen wordenopgelost: de zelfklimmende gevelklimsteiger met eigen hijssys-teem.Principe gevelklimsteigerDe gevelklimsteiger bestaat uit twee onderdelen: een steigerge-deelte en een hijssysteem. De zelfklimmende steiger heeft zeswerkniveaus (0 t.m. -5) en is over de gehele omtrek van detorens aanwezig (fig. 5). De totale omtrek is in zes sectiesKernenDe kernwanden zijn gemaakt met een zelfklimmende kernbe-kisting (zie ook foto 1). Onder deze bekisting worden detussenvloeren van de kern met een systeembekisting in hetwerk gestort. Hierdoor krijgen de kernen de benodigde stabili-teit om de torenkranen te kunnen vastzetten. De wapeningwordt zoveel mogelijk geprefabriceerd. Dit is noodzakelijk omde cyclustijd van acht dagen te kunnen halen. De prefabricagegebeurt op het opslagterrein aan de Binckhorstlaan.De klimbekisting aan de buitenzijde van de kern is gebaseerdop een nieuw klimsysteem, dat slagen kan maken die dubbel zogroot zijn als de gangbare systemen (0,24 m). De steigers aande buitenzijde zijn 2,5 m breed. Dit geeft de vlechters en stort-ploeg voldoende werkruimte. De rolwagens kunnen na hetontkisten 0,8 m naar achteren worden geschoven op het bredewerkplatform.De stelkist aan de binnenkant van de kernen is uitgerust methydraulische cilinders die slagen van 2 m kunnen maken. Intwintig minuten kan hij 4 m omhoog worden gedrukt. Debinnenkisten zijn uitgerust met ontkistingshoeken waarbij depanelen bij het naar binnen schuiven verbonden en stabielblijven. De 27 stelkisten hebben elk een eigen hydraulischeunit. De buitenkist van de kern wordt aangestuurd met ??ncentrale eenheid die via een ringleiding de oliedruk afgeeft.De wandbekistingen op de klimsteigers bestaan uit stalenwandpanelen. Hierdoor blijft de maatvoering van de wandennauwkeurig en de kwaliteit van de wanden op niveau tenopzichte van houten bekistingsplaten.BetonpompVoor het betonstorten is per toren een betonpomp ingezet.Deze pompen zijn op de begane grond in het gebouw geplaatst,zodat ze geen ruimte op de bouwplaats in beslag nemen. Meteen standleiding door de kern wordt het beton tot op het beno-digde niveau gepompt. Voor het storten van de kern wordt eenverdeelgiek gebruikt. Deze giek is in ??n van de kernbekistin-gen geplaatst en wordt met de bekisting mee omhoog geklom-men. Na het klimmen wordt de standleiding weer aan de giekgekoppeld. De vloeren van de kern en de bollenplaatvloerenkunnen ook met de pomp worden gestort. Hiervoor kan destandleiding worden ontkoppeld en kan een flexibele leidingworden aangekoppeld waarmee de vloer kan worden gestort.Indien er ruimte is in het kraanschema geeft men de voorkeuraan het storten met de kubel. Dit gaat sneller en vereist minderhandelingen voor de stortploeg. Hiervoor heeft men een 4m3-kubel beschikbaar.78themaOrganisatie van de uitvoering72011269 Opslagrekelement te stellen. Vanaf het niveau -4 kan men aan de onder-zijde het element stellen en de stiftverbinding tussen deelementen aangieten.Met het hijssysteem kunnen de elementen onder perfecteomstandigheden worden geplaatst. In vergelijking met montagemet torenkranen kan de plaatsing van de elementen sneller ennauwkeuriger plaatsvinden. De elementen hangen veel strakkerin de montage-unit dan in de torenkraan met meters kabel.Daarnaast zijn de arbeidsomstandigheden veel beter danbijvoorbeeld op een hefsteiger. Door de grote hoeveelheidwerkruimte kan men perfect de eigen werkzaamheden uitvoe-ren. Het scheelt uiteraard dat wind en regen grotendeels doorde werkvloeren en netten buiten de steiger worden gehouden.De toegankelijkheid van de steiger is ideaal. Vanuit de bouw-keet kan men naar de jumplift, daarvandaan naar de verdiepingter hoogte van de klimsteiger en dan via een degelijke trap desteiger op. verdeeld. In de zesdaagse cyclus wordt elke dag een sectiegeklommen. Een sectie bestaat uit maximaal twaalf klimbalkendie tegelijk kunnen worden geklommen. Op de steiger bevindtzich verder een mobiele hydrauliekset, bestaande uit een aggre-gaat en twaalf cilinders.In de steiger is een hijssysteem aanwezig voor het hijsen enmonteren van de gevelelementen. Dit systeem is speciaal voordit project ontwikkeld. De elementen worden vanaf maaiveldtot in de steiger gehesen. Daar wordt het element overgepakt engetransporteerd naar de eindlocatie aan de gevel. Daarna kanhet element met het systeem exact worden gemonteerd.HijssysteemMet een hijslier met 150 m kabel worden de elementen vanafmaaiveld tot op steigerniveau gehesen. De elementen wordentot tussen het niveau -3 en -4 van de steiger gehesen. Bij hetverticaal hijsen worden de elementen door een hijsgeleidingover de gehele hoogte begeleid (foto 7). Hierdoor kunnen deelementen gecontroleerd tot windkracht 8 zeer kort langs degevel worden gehesen.In de gevelklimsteiger heeft het hijssysteem een kraanbaan overde gehele omtrek van de torens. De kraanbaan hangt onder hetniveau -2 van de steiger. Aan deze kraanbaan rijdt eenmontage-unit (foto 6). Hiermee kunnen de elementen uit dehijslier worden overgepakt, naar de eindlocatie getransporteerden gemonteerd. De montage-unit is voorzien van elektrischeloopkatten en twee montage-armen. Met de loopkatten kan hetelement langs de gevel worden verplaatst. Met de armen kanhet element naar en van de gevel, en omhoog en omlaagworden verplaatst. De montage-unit wordt met een draadlozeafstandbediening bediend.Per toren heeft de steiger twee hijslieren. Om elke locatie op degevel te kunnen bereiken heeft de kraanbaan vier hoekcarrou-sels (foto 8). Met een hoekcarrousel kan de montage-unit metelement een gebouwhoek om. De montage-unit rijdt van dekraanbaan de hoekcarrousel op; daarna wordt deze ontkoppelden draait de carrousel de hoek om. Om de hoek koppelt decarrousel zich weer aan de kraanbaan en rijdt de montage-unitverder.MontageprotocolOp de bouwplaats staat onder de hijslier een speciaal ontwik-keld opslagrek voor de elementen (foto 9). Met dit rek kunnende elementen exact onder de lier worden geplaatst. Zodra eenelement is gehesen, wordt de lege houder uit het rek verwijderden worden de overige elementen naar voren getrokken.Zodoende staat het volgende element weer gereed om teworden gehesen.Op de steiger kan men de elementen monteren vanaf deniveaus -3 en -4. Vanaf het niveau -3 kan men bij de bovenzijdevan het element om de verankeringen aan te brengen en het9