IWONINGBOUW I I_B_ES_TE__KKE__N -~OP WEG NAARPRESTATIEBESTEKKENir.M.L.A.M.van Hezik en K.Woestenenk arch. BN~ STABU, EdeIn het voorgaande artikel is duidelijk gemaakt wat in grote lijnen de consequentieszijn van invoering van het Bouwbesluit voor de woontechnische en bouwtechnischeregelgeving. De mogelijkheid bestaat dat, overeenkomstig het Bouwbesluit, op denduur ook bestekken volgens het concept van prestatie-eisen geschreven moetenworden. Het Ministerie VROM heeft de Stichting STABU belast met de co?rdinatievan ontwikkeling en invoering van prestatiegerichte bestekken. De structuurdaarvoor is thans gereed; de invulling ervan nog niet. De stand van zaken is in ditartikel toegelicht.U. it een in 1988 uitgevoerd ver~kennend onderzoek in het ka-der van hetin te voerenBouw-besluit, getiteld 'Consequenties presta-tiegerichte bestekken', bleekdat de ont-wikkeling van en het werken met pres-tatiegerichte bestekken niet alleen con-sequenties zal hebben vOOr het bedrijfs-leven, maar ook voor de Rijksoverheid.Deconsequenties voor de Rijksoverheidhebben onder meer betrekking op VOrmen inhoud van bepaalde privaat- en pu-bliekrechtelijke randvoorwaarden zoalshet Uniforme Aanbestedingsreglement(UAR), de ?Uniforme AdministratieveVoorwaarden (UAV), de honorariumre-gelingen van adviseurs, alsmede debouwaanvragen. Voorts kan het werkenmetprestatiegerichte bestekkeninvloedhebben op vorm en inhoud van beleids-relevante informatie ten behoeve van dekwaliteitlkosteninformatie, de kwalita~tieve woningregistratie (KWR) en dekostendocumentatie en analyse (KO-DAL).Het Ministerie van VROM heeft daar-omde STABUbelastmetde co?rdinatie(vervolg van blz. 33)- uitvoeringsbesluiten en Ministeri?leregelingen;- normalisatie (inclusief aansluitvoor-waarden);- kwaliteitsborging (kwaliteitsverkla~ringen).Een essentieel instrument is het Bouw-besluit: een Uitvoeringsbesluit of weleen Algemene Maatregel van Bestuur.Ondubbelzinnige voorschriften en be-palingsmethoden worden verkregendoor te verwijzen naar NEN-normen.34van activiteiten op het gebied van pres~tatiegerichte bestekken. Het is de be-doeling een prestatiebestek te ontwik-kelen dat door de partijen in de bouwgezamenlijk wordt ondersteund enzonder belemmeringen kanworden ge-bruikt.Er dienen twee zaken te worden uitge-werkt die nu nog als een hinderpaalworden ervaren bij het prestatiebestek.Allereerst de effecten die het prestatie-bestek veroorzaakt op de verhoudingentussen de bouwparticipanten en detaakverdeling tussen hen. HetBouwbe-sluit (regelgeving gebaseerd op presta-tie-eisen) geeft de vrijheid om naar ei-geninzichtconstructiesenprodukten teontwikkelen en bevordert daarmee deinnovatie in de bouw. De hierdoor op-tredende verschuivingen van taakver-deling en verantwoordelijkheden heeftdirecte gevolgen op de UAR, UAV enBAW(BesluitAannemingWerken). Hetop dit moment lopende onderzoek vanhet Bureau voor Bestuurs- en Beleids-adviezen zal hierover op korte termijnmeer inzicht verschaffen.Voor het herformuleren van normen iseen NNI~actieplanin volle uitvoering.Een snelle en eenvoudige toetsing kanworden verkregen door gebruik te ma-kenvan kwaliteitsverklaringen. Daartoewordt een lijst met relevante kwaliteits-verklaringen uitgegeven. waarvooroverleg plaatsheeftmet de Raad voor deCertificatie en de StichtingBouwkwali-teit. Ook kwaliteitseisen in het verleng-de van de EG-richtlijn Bouwproduktenzullen hierin een plaats vinden.Bij het stellen van minimumeisen is hetIn de tweede plaatsvormt hetontbrekenvan een structuur met referenties eenhinderpaal.Het toepassen van prestatie-eisen in eenbestek kan worden bevorderd door debeschikbaarheid van goed gereedschap.Op ditmoment levert de STABUwel destructuur, maar nog onvoldoende de in-vullingervan.Doorhetinstellenvaneenspeciale projectgroep waarin alle bouw-participanten deelnemen, verwachtSTABU dat daar in de loop van 1992 en1993 verandering in komt.Knelpunten bij invoering vanprestatiegerichte bestekkenHoewel het prestatiebestek als idee zijnweg naar de bouwparticipanten intus-sen wel heeft gevonden, leidt dit idee inde praktijk nog niet tot een stortvloedvan op dit concept gebaseerde bestek-ken. Hiervoor is eenaantal oorzakenaante wijzen:- de implicaties die het prestatiebestekheeft voor de verhouding en taakver-deling tussen de bouwparticipanten;- de beschikbaarheid van een structuurmet referenties.van groot belang dat met alle partijengoed overleg wordt gepleegd en de kos-tenconsequenties (kostenlbaten) de no-dige aandacht krijgen. Ook andere in-vloeden, vooral in de sfeer van het Na~tionaal MilieubeleidsplanenDuurzaamBouwen, worden verwerkt bij het vast~stellen van het niveau van eisen. Zowordt ten aanzien van de kwaliteits~verklaringenookgewerktaanhetincor-poreren van de effecten van het Bouw-stoffenbesluit.Cement 1992 nr. 4IWONINGBOUW I I_B_ES_TE__KKE__N -~OP WEG NAARPRESTATIEBESTEKKENir.M.L.A.M.van Hezik en K.Woestenenk arch. BN~ STABU, EdeIn het voorgaande artikel is duidelijk gemaakt wat in grote lijnen de consequentieszijn van invoering van het Bouwbesluit voor de woontechnische en bouwtechnischeregelgeving. De mogelijkheid bestaat dat, overeenkomstig het Bouwbesluit, op denduur ook bestekken volgens het concept van prestatie-eisen geschreven moetenworden. Het Ministerie VROM heeft de Stichting STABU belast met de co?rdinatievan ontwikkeling en invoering van prestatiegerichte bestekken. De structuurdaarvoor is thans gereed; de invulling ervan nog niet. De stand van zaken is in ditartikel toegelicht.U. it een in 1988 uitgevoerd ver~kennend onderzoek in het ka-der van hetin te voerenBouw-besluit, getiteld 'Consequenties presta-tiegerichte bestekken', bleekdat de ont-wikkeling van en het werken met pres-tatiegerichte bestekken niet alleen con-sequenties zal hebben vOOr het bedrijfs-leven, maar ook voor de Rijksoverheid.Deconsequenties voor de Rijksoverheidhebben onder meer betrekking op VOrmen inhoud van bepaalde privaat- en pu-bliekrechtelijke randvoorwaarden zoalshet Uniforme Aanbestedingsreglement(UAR), de ?Uniforme AdministratieveVoorwaarden (UAV), de honorariumre-gelingen van adviseurs, alsmede debouwaanvragen. Voorts kan het werkenmetprestatiegerichte bestekkeninvloedhebben op vorm en inhoud van beleids-relevante informatie ten behoeve van dekwaliteitlkosteninformatie, de kwalita~tieve woningregistratie (KWR) en dekostendocumentatie en analyse (KO-DAL).Het Ministerie van VROM heeft daar-omde STABUbelastmetde co?rdinatie(vervolg van blz. 33)- uitvoeringsbesluiten en Ministeri?leregelingen;- normalisatie (inclusief aansluitvoor-waarden);- kwaliteitsborging (kwaliteitsverkla~ringen).Een essentieel instrument is het Bouw-besluit: een Uitvoeringsbesluit of weleen Algemene Maatregel van Bestuur.Ondubbelzinnige voorschriften en be-palingsmethoden worden verkregendoor te verwijzen naar NEN-normen.34van activiteiten op het gebied van pres~tatiegerichte bestekken. Het is de be-doeling een prestatiebestek te ontwik-kelen dat door de partijen in de bouwgezamenlijk wordt ondersteund enzonder belemmeringen kanworden ge-bruikt.Er dienen twee zaken te worden uitge-werkt die nu nog als een hinderpaalworden ervaren bij het prestatiebestek.Allereerst de effecten die het prestatie-bestek veroorzaakt op de verhoudingentussen de bouwparticipanten en detaakverdeling tussen hen. HetBouwbe-sluit (regelgeving gebaseerd op presta-tie-eisen) geeft de vrijheid om naar ei-geninzichtconstructiesenprodukten teontwikkelen en bevordert daarmee deinnovatie in de bouw. De hierdoor op-tredende verschuivingen van taakver-deling en verantwoordelijkheden heeftdirecte gevolgen op de UAR, UAV enBAW(BesluitAannemingWerken). Hetop dit moment lopende onderzoek vanhet Bureau voor Bestuurs- en Beleids-adviezen zal hierover op korte termijnmeer inzicht verschaffen.Voor het herformuleren van normen iseen NNI~actieplanin volle uitvoering.Een snelle en eenvoudige toetsing kanworden verkregen door gebruik te ma-kenvan kwaliteitsverklaringen. Daartoewordt een lijst met relevante kwaliteits-verklaringen uitgegeven. waarvooroverleg plaatsheeftmet de Raad voor deCertificatie en de StichtingBouwkwali-teit. Ook kwaliteitseisen in het verleng-de van de EG-richtlijn Bouwproduktenzullen hierin een plaats vinden.Bij het stellen van minimumeisen is hetIn de tweede plaatsvormt hetontbrekenvan een structuur met referenties eenhinderpaal.Het toepassen van prestatie-eisen in eenbestek kan worden bevorderd door debeschikbaarheid van goed gereedschap.Op ditmoment levert de STABUwel destructuur, maar nog onvoldoende de in-vullingervan.Doorhetinstellenvaneenspeciale projectgroep waarin alle bouw-participanten deelnemen, verwachtSTABU dat daar in de loop van 1992 en1993 verandering in komt.Knelpunten bij invoering vanprestatiegerichte bestekkenHoewel het prestatiebestek als idee zijnweg naar de bouwparticipanten intus-sen wel heeft gevonden, leidt dit idee inde praktijk nog niet tot een stortvloedvan op dit concept gebaseerde bestek-ken. Hiervoor is eenaantal oorzakenaante wijzen:- de implicaties die het prestatiebestekheeft voor de verhouding en taakver-deling tussen de bouwparticipanten;- de beschikbaarheid van een structuurmet referenties.van groot belang dat met alle partijengoed overleg wordt gepleegd en de kos-tenconsequenties (kostenlbaten) de no-dige aandacht krijgen. Ook andere in-vloeden, vooral in de sfeer van het Na~tionaal MilieubeleidsplanenDuurzaamBouwen, worden verwerkt bij het vast~stellen van het niveau van eisen. Zowordt ten aanzien van de kwaliteits~verklaringenookgewerktaanhetincor-poreren van de effecten van het Bouw-stoffenbesluit.Cement 1992 nr. 4eisen. Van de aannemer wordt hiervaneen vertaling verwacht in een technischontwerp, dat wordt gecompleteerd meteen aanbodbestek.technisch ontwerpaanbodbestekuitvoeringsresultaatprogramma van eisenruimtelijkontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)aannemeropdrachtgeverarchitectadviseursprogramma van eisenruimtelijk ontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)opdrachtgeverarchitectadviseurstechnisch ontwerpruimtelijk ontwerpprogramma van eisenbestekuitvoeringsresultaat1In de traditionele taakverdeling vormthet bestek tevens het contractdo-cument. Het uitvoeringsresultaatwordtgetoetst aan het bestek. Bij toepassingvanhet prestatiebestekzou hetvraagbe-~stek het contract kunnen zijn. Het uit-I-~~~~~ ~__~~ voeringsresultaat wordt dan getoetstTraditionele taakverdeling (links) en taakverdeling bij toepassing van aan hetvraagbestek. Dit kan echter pro-prestatiebestek (rechts) blemen opleveren, omdat daarmee hettechnisch ontwerp en het aanbodbestekin de toetsing geen rol spelen.Daarom kan er gedacht worden aan eentussenvorm, zoals weergegeven in fi-guur 2.taakverdelingtechnisch ontwerpaanbodbestekcontractaannemerHierbij behoren het technisch ontwerpen het aanbodbestek tot de taak van deaannemer, maar wordt het contractge-sloten op basis van het ~ door de op-drachtgever aanvaarde - aanbodbestek.uitvoeringsresultaat3 Relatie prestatiegerichte regelgeving en prestatiebestek2 Tussenvortn prestatiebestek tnet traditioneel contractuitvoeringsresultaatVerschuiving van taakverdeling en ver-antwoordelijkheden heeft directe ge-volgen op dit gebied. De UAV vormeneen standaardregeling die nog geheel isgebaseerd op de traditionele situatie.Herziening van een standaardregelingals de UAV is geen eenvoudige zaak envraagt veel overleg om deze bij de ver-schillende partijen geaccepteerd te krij-gen, zoals gebleken is bij de toch niet zoingrijpende herziening met de UAV1989 als resultaat.Deze contractsituatie komt in wezenovereen met het bestekin de traditione-le taakverdeling. Door het niet meer sa-menvallen van taakverdeling en con-tract kan deze tussenvorm in de praktijkveel aanleiding geven tot discussies tenaanzien van de verantwoordelijkheden.technisch ontwerpaanbodbestekprogramma van eisenruimtelijk ontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)publiekrechtelijker--+-~-----------1",,(:----- toetsingaannemeropdrachtgeverarchitectadviseurscontractVooral ten aanzien van het tweede puntmag van de STABU het een en anderworden verwacht. Anderzijds lijkt zichde tendens door te zetten naar meerprestatiegerichte specificaties van on-derdelen van het werk ter vervangingvan de traditionele beschrijvende speci-ficaties.Implicaties bij toepassing van hetprestatiebestekScheiding tussen ontwerp en uitvoeringIS een kenmerk van de traditionelebouwmarkt: de opdrachtgever - endiens architect en andere adviseurs -verzorgen het ontwerp en maken dit'besteksklaar', waarna de aannemer hetwerk conform het bestek uitvoert. Toe-passing van het prestatiebestekgeefteenverschuiving te zien in de taken van debouwpartners, waarbij de uitwerkingvan het ontwerp naar de aannemerwordt gebracht. Schematisch is dit in fi-guur 1 weergegeven.In de traditionele taakverdelingbehoortde uitwerking tot en met het bestek totde taak van de opdrachtgever en diensadviseurs. Bij toepassing van het presta-tiebestek is het technisch ontwerp eentaakvande aannemergeworden. Omdeinformatie op dit moment te kunnenoverdragen van opdrachtgever naaraannemer is een nieuw soort documentnodig: het vraagbestek.Het vraagbestek beschrijft het ruimte-lijk ontwerp in de vorm van prestatie-Gevolgen voor rechtsverhoudingen tussenbouwpartnersInvoering van het prestatiebestek vraagteen fundamentele aanpassing. Een on-derzoek hiernaar wordt momenteel inopdracht van het Directoraat-Generaalvan de Volkshuisvesting in Zoetermeer,uitgevoerd door het Bureau voor Be~stuurs- en Beleidsadviezen. Het onder-zoek is gericht op de gevolgen van hetwerken metprestatiegerichte bestekkenvoor de rechtsverhoudingen tussen op~drachtgever, architekt en aannemer, zo-als te regelen in UAR, UAV en BAWWaarschijnlijk is, dat met het presta-tiebestek eerst de nodige ervaring moetzijn opgedaanvoordat de implicaties er-van in eenstandaardregeling als de UAVgeheel kunnen worden verwerkt.Cement 1992 nr. 4 35eisen. Van de aannemer wordt hiervaneen vertaling verwacht in een technischontwerp, dat wordt gecompleteerd meteen aanbodbestek.technisch ontwerpaanbodbestekuitvoeringsresultaatprogramma van eisenruimtelijkontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)aannemeropdrachtgeverarchitectadviseursprogramma van eisenruimtelijk ontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)opdrachtgeverarchitectadviseurstechnisch ontwerpruimtelijk ontwerpprogramma van eisenbestekuitvoeringsresultaat1In de traditionele taakverdeling vormthet bestek tevens het contractdo-cument. Het uitvoeringsresultaatwordtgetoetst aan het bestek. Bij toepassingvanhet prestatiebestekzou hetvraagbe-~stek het contract kunnen zijn. Het uit-I-~~~~~ ~__~~ voeringsresultaat wordt dan getoetstTraditionele taakverdeling (links) en taakverdeling bij toepassing van aan hetvraagbestek. Dit kan echter pro-prestatiebestek (rechts) blemen opleveren, omdat daarmee hettechnisch ontwerp en het aanbodbestekin de toetsing geen rol spelen.Daarom kan er gedacht worden aan eentussenvorm, zoals weergegeven in fi-guur 2.taakverdelingtechnisch ontwerpaanbodbestekcontractaannemerHierbij behoren het technisch ontwerpen het aanbodbestek tot de taak van deaannemer, maar wordt het contractge-sloten op basis van het ~ door de op-drachtgever aanvaarde - aanbodbestek.uitvoeringsresultaat3 Relatie prestatiegerichte regelgeving en prestatiebestek2 Tussenvortn prestatiebestek tnet traditioneel contractuitvoeringsresultaatVerschuiving van taakverdeling en ver-antwoordelijkheden heeft directe ge-volgen op dit gebied. De UAV vormeneen standaardregeling die nog geheel isgebaseerd op de traditionele situatie.Herziening van een standaardregelingals de UAV is geen eenvoudige zaak envraagt veel overleg om deze bij de ver-schillende partijen geaccepteerd te krij-gen, zoals gebleken is bij de toch niet zoingrijpende herziening met de UAV1989 als resultaat.Deze contractsituatie komt in wezenovereen met het bestekin de traditione-le taakverdeling. Door het niet meer sa-menvallen van taakverdeling en con-tract kan deze tussenvorm in de praktijkveel aanleiding geven tot discussies tenaanzien van de verantwoordelijkheden.technisch ontwerpaanbodbestekprogramma van eisenruimtelijk ontwerpvraagbestek (prestatie-eisen)publiekrechtelijker--+-~-----------1",,(:----- toetsingaannemeropdrachtgeverarchitectadviseurscontractVooral ten aanzien van het tweede puntmag van de STABU het een en anderworden verwacht. Anderzijds lijkt zichde tendens door te zetten naar meerprestatiegerichte specificaties van on-derdelen van het werk ter vervangingvan de traditionele beschrijvende speci-ficaties.Implicaties bij toepassing van hetprestatiebestekScheiding tussen ontwerp en uitvoeringIS een kenmerk van de traditionelebouwmarkt: de opdrachtgever - endiens architect en andere adviseurs -verzorgen het ontwerp en maken dit'besteksklaar', waarna de aannemer hetwerk conform het bestek uitvoert. Toe-passing van het prestatiebestekgeefteenverschuiving te zien in de taken van debouwpartners, waarbij de uitwerkingvan het ontwerp naar de aannemerwordt gebracht. Schematisch is dit in fi-guur 1 weergegeven.In de traditionele taakverdelingbehoortde uitwerking tot en met het bestek totde taak van de opdrachtgever en diensadviseurs. Bij toepassing van het presta-tiebestek is het technisch ontwerp eentaakvande aannemergeworden. Omdeinformatie op dit moment te kunnenoverdragen van opdrachtgever naaraannemer is een nieuw soort documentnodig: het vraagbestek.Het vraagbestek beschrijft het ruimte-lijk ontwerp in de vorm van prestatie-Gevolgen voor rechtsverhoudingen tussenbouwpartnersInvoering van het prestatiebestek vraagteen fundamentele aanpassing. Een on-derzoek hiernaar wordt momenteel inopdracht van het Directoraat-Generaalvan de Volkshuisvesting in Zoetermeer,uitgevoerd door het Bureau voor Be~stuurs- en Beleidsadviezen. Het onder-zoek is gericht op de gevolgen van hetwerken metprestatiegerichte bestekkenvoor de rechtsverhoudingen tussen op~drachtgever, architekt en aannemer, zo-als te regelen in UAR, UAV en BAWWaarschijnlijk is, dat met het presta-tiebestek eerst de nodige ervaring moetzijn opgedaanvoordat de implicaties er-van in eenstandaardregeling als de UAVgeheel kunnen worden verwerkt.Cement 1992 nr. 4 35IWONINGBOUW IBESTEKKENBETONWERKbeschrijving van het bouwdeel/ installatiedeelbenoeming van het bouwdeellinstallatiedeelVRIJDRAGENDE VLOERELEMENTENBETONNEN PLAATVLOERO. BETONNEN PLAATVLOER (BRL 0206/01 )elementhoogte (mm): 160toepassingsgebied: 11nuttige belasting (kN/m2): 10brandveiligheidseisen (min): 60de vloer leveren onder KOMO attest-met-certi-ficaat.01 SECUNDAIRE VLOER, BINNENIN HET WERK GESTORT BETONIN HET WERK GESTORT BETON. BETONMORTELO. IN HET WERK GESTORT BETONniet-bekiste oppervlakken vlak onder de rei afwer-ken1. BETONMORTEL (NEN 5950)sterkteklasse: B 35milieuklasse: 2aard van de constructie: gewapendconsistentiegebied 3cement hoogovencement (NEN 3550), klasse Agrootste korrelafmeting (mm): 31.5minimaal cementgehalte: overeenkomstig NEN5950, tabel 3te verstrekken gegevens:- samenstellingsgegevens van de mortel(NEN 3502)- van de cement een bewijs van oorsprong.01 FUNDERINGSBALKBETONREPARATIEBETONREPARATIE, NIEUWE LAGEN BETON-REPARATIEMORTELO. SPUITBETON (CUR 11)natte methodebetondekking overeenkomstig CUR aanbeveling11laagdikte (mm): 50hechtsterktebeproeving volgens methode 1(CUR aanbeveling 20)oppervlaktebeoordelingsklasse (NEN 6722): IBde werkzaamheden moeten worden uitgevoerddoor een bedrijf dat het KOMO certificaat 'Betonre-paratiebedrijven' (BRL 3201/02) mag voeren1. BETONREPARATIEMORTELmortelsamenstelling: polymeer gemodificeerdecementmortel PCC (CUR 21).01 BUITENWANDHet buitenspouwblad noord-oostgevel.bestekpost :23.4223.42.11-a23 VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE ELE-MENTEN21.5021.50.10-a2121.2121.21.21-ab.c.a.4 Systeeltl van bestekposten waarbij een bestekpost een enkel onderdeel(b01,lwdeelJinstallatiedeel) beschrijft5 Voorbeelden vangestandaardiseerde bestektekstenvan STABU voor betonwerk (volgens detraditionele ltlethode nog ingedeeldnaar vakgebieden en bouwstoffen)a. betonreparatieb. in het werk gestort betonc. prefab betonTraditioneel en vanuit zijn aard ligt inhet bestek het accent op de beschrijvingvan het werk. In het verleden lag dat ac-cent op het vakmanschap. Dit had totgevolg dat het bestek in vakgebiedenwerd ingedeeld. Gaandeweg is het ac-cent meer en meer komen te liggen opOverigens geeft regelgeving gebaseerdop prestatie-eisen de vrijheid om con-structies en produkten te ontwikkelennaar eigen inzicht. Het doel van de opprestatie-eisen gestoelde regelgeving isniet het stimuleren van prestatiebestek-ken, maar het bevorderen van innovatiein de bouw.Beschikbaarheidvan structuren enreferentiesToepassing van het prestatiebestek kanworden bevorderd door de beschik-baarheid van goed gereedschap. VanSTABU mag worden verwacht dit ge-reedschap te leveren. Zoals eerderisver-meld levert STABU op dit moment welde structuur maar nog onvoldoende deinvulling als gereedschap voor bestek-ken gebaseerd op hetprestatiebestek.Het is met andere woorden heel goedmogelijkna de invoeringvanhetBouw-besluit nog steeds traditionele bestek-ken te schrijven. In feite is de toetsingvan het ontwerp aan de regelgeving opdit moment al voor een belangrijk deelgebaseerd op prestatie-eisen. De stimu-lerende werking van prestatie-eisen inde regelgeving op de ontwikkeling vannieuwe produktenen methoden in hetalgemeen blijft daarmee natuurlijk on-verlet.In figuur 3 is de relatie tussen prestatie-bestek en prestatiegerichte regelgeving(publiekrechtelijke toetsing) schema-tisch weergegeven.Vaak wordt gesuggereerd dat de invoe-ring van het Bouwbesluit en Europeseregelgeving stimulerend zullen werkenop de invoering van het prestatiebestek,omdat die regelgeving voor een belang-rijk deel is gebaseerd op prestatie-eisen.Hoewel er altijd een verband ligt tussenpubliekrechtelijke regelgeving en pri- 1--~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~_~~~~~_1vaatrechtelijke contracten, is het nogmaar de vraag of prestatie-eisen in eenpubliekrechtelijke omgeving leiden tot /-----~~~~~~-~~~~--~-~~-~~~~~-~~~-1toepassing van hetzelfde principe in deprivaatrechtelijke verhoudingen.36 Cement 1992 nr. 4IWONINGBOUW IBESTEKKENBETONWERKbeschrijving van het bouwdeel/ installatiedeelbenoeming van het bouwdeellinstallatiedeelVRIJDRAGENDE VLOERELEMENTENBETONNEN PLAATVLOERO. BETONNEN PLAATVLOER (BRL 0206/01 )elementhoogte (mm): 160toepassingsgebied: 11nuttige belasting (kN/m2): 10brandveiligheidseisen (min): 60de vloer leveren onder KOMO attest-met-certi-ficaat.01 SECUNDAIRE VLOER, BINNENIN HET WERK GESTORT BETONIN HET WERK GESTORT BETON. BETONMORTELO. IN HET WERK GESTORT BETONniet-bekiste oppervlakken vlak onder de rei afwer-ken1. BETONMORTEL (NEN 5950)sterkteklasse: B 35milieuklasse: 2aard van de constructie: gewapendconsistentiegebied 3cement hoogovencement (NEN 3550), klasse Agrootste korrelafmeting (mm): 31.5minimaal cementgehalte: overeenkomstig NEN5950, tabel 3te verstrekken gegevens:- samenstellingsgegevens van de mortel(NEN 3502)- van de cement een bewijs van oorsprong.01 FUNDERINGSBALKBETONREPARATIEBETONREPARATIE, NIEUWE LAGEN BETON-REPARATIEMORTELO. SPUITBETON (CUR 11)natte methodebetondekking overeenkomstig CUR aanbeveling11laagdikte (mm): 50hechtsterktebeproeving volgens methode 1(CUR aanbeveling 20)oppervlaktebeoordelingsklasse (NEN 6722): IBde werkzaamheden moeten worden uitgevoerddoor een bedrijf dat het KOMO certificaat 'Betonre-paratiebedrijven' (BRL 3201/02) mag voeren1. BETONREPARATIEMORTELmortelsamenstelling: polymeer gemodificeerdecementmortel PCC (CUR 21).01 BUITENWANDHet buitenspouwblad noord-oostgevel.bestekpost :23.4223.42.11-a23 VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE ELE-MENTEN21.5021.50.10-a2121.2121.21.21-ab.c.a.4 Systeeltl van bestekposten waarbij een bestekpost een enkel onderdeel(b01,lwdeelJinstallatiedeel) beschrijft5 Voorbeelden vangestandaardiseerde bestektekstenvan STABU voor betonwerk (volgens detraditionele ltlethode nog ingedeeldnaar vakgebieden en bouwstoffen)a. betonreparatieb. in het werk gestort betonc. prefab betonTraditioneel en vanuit zijn aard ligt inhet bestek het accent op de beschrijvingvan het werk. In het verleden lag dat ac-cent op het vakmanschap. Dit had totgevolg dat het bestek in vakgebiedenwerd ingedeeld. Gaandeweg is het ac-cent meer en meer komen te liggen opOverigens geeft regelgeving gebaseerdop prestatie-eisen de vrijheid om con-structies en produkten te ontwikkelennaar eigen inzicht. Het doel van de opprestatie-eisen gestoelde regelgeving isniet het stimuleren van prestatiebestek-ken, maar het bevorderen van innovatiein de bouw.Beschikbaarheidvan structuren enreferentiesToepassing van het prestatiebestek kanworden bevorderd door de beschik-baarheid van goed gereedschap. VanSTABU mag worden verwacht dit ge-reedschap te leveren. Zoals eerderisver-meld levert STABU op dit moment welde structuur maar nog onvoldoende deinvulling als gereedschap voor bestek-ken gebaseerd op hetprestatiebestek.Het is met andere woorden heel goedmogelijkna de invoeringvanhetBouw-besluit nog steeds traditionele bestek-ken te schrijven. In feite is de toetsingvan het ontwerp aan de regelgeving opdit moment al voor een belangrijk deelgebaseerd op prestatie-eisen. De stimu-lerende werking van prestatie-eisen inde regelgeving op de ontwikkeling vannieuwe produktenen methoden in hetalgemeen blijft daarmee natuurlijk on-verlet.In figuur 3 is de relatie tussen prestatie-bestek en prestatiegerichte regelgeving(publiekrechtelijke toetsing) schema-tisch weergegeven.Vaak wordt gesuggereerd dat de invoe-ring van het Bouwbesluit en Europeseregelgeving stimulerend zullen werkenop de invoering van het prestatiebestek,omdat die regelgeving voor een belang-rijk deel is gebaseerd op prestatie-eisen.Hoewel er altijd een verband ligt tussenpubliekrechtelijke regelgeving en pri- 1--~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~_~~~~~_1vaatrechtelijke contracten, is het nogmaar de vraag of prestatie-eisen in eenpubliekrechtelijke omgeving leiden tot /-----~~~~~~-~~~~--~-~~-~~~~~-~~~-1toepassing van hetzelfde principe in deprivaatrechtelijke verhoudingen.36 Cement 1992 nr. 4het uitvoeringsresultaat. Het vakman-schap is binnen het uitvoeringsresultaatals aspect nog steeds herkenbaar, maarde geleverde prestatie wordt gemetenaan het met dit vakmanschap gerea-liseerde onderdeel van het werk.Metde toename van hetaantal buiten debouwplaats gemaakte produkten die al-leen maar behoeven te worden gemon-teerd, is voor veel onderdelen van hetwerk de toegeleverde bouwstofbelang-rijker geworden dan het vakmanschap.Dit blijkt uit de indeling van het bestek:deels nog gebaseerd op vakgebieden(betonwerk, mctselwerk, stukadoor-werk, tegelwerk, schilderwerk), deelsgebaseerd op toegeleverde bouwstoffen(betonelementen, kozijncn, ramen endeuren, trappen) en bouwpakketten(systeemwanden, systeemplafonds). Dehoofdstukindeling van het StandaardReferenticbestek voor de Woningbouw(SRW) is hiervan een goed voorbeeld.STAllU heeft in de uitgave 1986 dezehoofdstukindeling vrijwel geheel over-genomen.Voor de vernieuwde STABU-besteks-systematiek 1990 is een andere benade-ring gekozen. Duidelijker dan voorheenis nu als uitgangspunt gekozen dat hetbestek de onderdelen van het werk be-schrijft. De systematiek laat het daarbijvrij de beschrijvingcn te ordenen naardeze onderdelen (bouwdelenlinstalla-riedelen) of nog steeds de ttadirioneleordening naar resultaten aan te houden.Dit is mogelijk doot het systeem van be-stekposten, waarbij een bestekpost eenenkel onderdeel (bouwdeellinstallarie-deel) beschrijft.Schematisch is dit weergegeven in fi-guur 4.Onder de benaming 'kortteksten' metbijbehotende specificaties levett STA-EU een grote hoeveelheid gestandaar-diseerde beschtijvingen, die door de ge-bruiker van hetsysteem kunnen wordenovergenomen en gecompleteerd voorhet samenstellen van bestekposten (fig,5), De kortteksten zijn gecodeerd meteen label. Deze codering volgt de resul-taatgerichte hoofdstukindeling. Hier-door kan dit label worden gebruikt bijde ordening van bestekposten volgensdie hoofdstukindeling. Zoals gemeld isdeze indeling gebaseerd op vakgebie-den, bouwstoffen en bouwpakketten.Wanneer volgens het prestatiebestekwordt gewerkt zullen de beschrijvingennog steeds betrekkinghebben op bouw-delenlinstallariedelen (en mogelijk opruimten), maar ontbreekt de relatie metvakgebiedcn, bouwstoffen en bouw-pakketten. De kortteksten die zijn opge-bouwd uit specificaties van door bouw-delen/installanedelen te leveren presta-ties kunnen daarom geen label meerhebben datis gebaseerd op de genoemdehoofdstukindeling. Dit is een van de re-denen waarom in de vernieuwde syste-matiek alternatieve (elenlentgerichte)hoofdstukindelingen zijn opgenomen.Kortteksten met prestatiespecificatiesvoor bouwdelen/installariedelen kun-nen een label krijgen dat op zo'n ele-mentgerichte hoofdstukindeling is ge-baseerd. Door STABU wordt op dit mo-ment echter nog niet in dit soort kort-teksten voorzien, hoewel het voorne-men om ze toe te voegcn bekend is ge-maakt. De gebruikers van de syste-matiek zullen dus nu nog van de vrije-invoermogelijkheid gebruik moetenmaken om prestatiegerichte beschrij-vingen van bouwdelef?-/installatiedelenop te nemen.Voor het opstellen van prestaticgerichtespecificaties voor houwdelenJinstalla-riedelen kan gebruik worden gemaaktvan hetgeen hiervoor in het Bouwbe-sluit enverwachte regelgeving aanwezigis, alsmede de voor attesten geformu-leerde prestatie-eisen. Deze specifica-ties zijn nog slechts beperkt beschikbaarin de STABU-besteksystematiek.Cement 1992 nr. 4 37het uitvoeringsresultaat. Het vakman-schap is binnen het uitvoeringsresultaatals aspect nog steeds herkenbaar, maarde geleverde prestatie wordt gemetenaan het met dit vakmanschap gerea-liseerde onderdeel van het werk.Metde toename van hetaantal buiten debouwplaats gemaakte produkten die al-leen maar behoeven te worden gemon-teerd, is voor veel onderdelen van hetwerk de toegeleverde bouwstofbelang-rijker geworden dan het vakmanschap.Dit blijkt uit de indeling van het bestek:deels nog gebaseerd op vakgebieden(betonwerk, mctselwerk, stukadoor-werk, tegelwerk, schilderwerk), deelsgebaseerd op toegeleverde bouwstoffen(betonelementen, kozijncn, ramen endeuren, trappen) en bouwpakketten(systeemwanden, systeemplafonds). Dehoofdstukindeling van het StandaardReferenticbestek voor de Woningbouw(SRW) is hiervan een goed voorbeeld.STAllU heeft in de uitgave 1986 dezehoofdstukindeling vrijwel geheel over-genomen.Voor de vernieuwde STABU-besteks-systematiek 1990 is een andere benade-ring gekozen. Duidelijker dan voorheenis nu als uitgangspunt gekozen dat hetbestek de onderdelen van het werk be-schrijft. De systematiek laat het daarbijvrij de beschrijvingcn te ordenen naardeze onderdelen (bouwdelenlinstalla-riedelen) of nog steeds de ttadirioneleordening naar resultaten aan te houden.Dit is mogelijk doot het systeem van be-stekposten, waarbij een bestekpost eenenkel onderdeel (bouwdeellinstallarie-deel) beschrijft.Schematisch is dit weergegeven in fi-guur 4.Onder de benaming 'kortteksten' metbijbehotende specificaties levett STA-EU een grote hoeveelheid gestandaar-diseerde beschtijvingen, die door de ge-bruiker van hetsysteem kunnen wordenovergenomen en gecompleteerd voorhet samenstellen van bestekposten (fig,5), De kortteksten zijn gecodeerd meteen label. Deze codering volgt de resul-taatgerichte hoofdstukindeling. Hier-door kan dit label worden gebruikt bijde ordening van bestekposten volgensdie hoofdstukindeling. Zoals gemeld isdeze indeling gebaseerd op vakgebie-den, bouwstoffen en bouwpakketten.Wanneer volgens het prestatiebestekwordt gewerkt zullen de beschrijvingennog steeds betrekkinghebben op bouw-delenlinstallariedelen (en mogelijk opruimten), maar ontbreekt de relatie metvakgebiedcn, bouwstoffen en bouw-pakketten. De kortteksten die zijn opge-bouwd uit specificaties van door bouw-delen/installanedelen te leveren presta-ties kunnen daarom geen label meerhebben datis gebaseerd op de genoemdehoofdstukindeling. Dit is een van de re-denen waarom in de vernieuwde syste-matiek alternatieve (elenlentgerichte)hoofdstukindelingen zijn opgenomen.Kortteksten met prestatiespecificatiesvoor bouwdelen/installariedelen kun-nen een label krijgen dat op zo'n ele-mentgerichte hoofdstukindeling is ge-baseerd. Door STABU wordt op dit mo-ment echter nog niet in dit soort kort-teksten voorzien, hoewel het voorne-men om ze toe te voegcn bekend is ge-maakt. De gebruikers van de syste-matiek zullen dus nu nog van de vrije-invoermogelijkheid gebruik moetenmaken om prestatiegerichte beschrij-vingen van bouwdelef?-/installatiedelenop te nemen.Voor het opstellen van prestaticgerichtespecificaties voor houwdelenJinstalla-riedelen kan gebruik worden gemaaktvan hetgeen hiervoor in het Bouwbe-sluit enverwachte regelgeving aanwezigis, alsmede de voor attesten geformu-leerde prestatie-eisen. Deze specifica-ties zijn nog slechts beperkt beschikbaarin de STABU-besteksystematiek.Cement 1992 nr. 4 37