O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eVoor schr if tencement 2002 386U i t v o e r i n g s o m s t a n d i g -h e d e nDe praktijk leert inderdaad datveel hulpconstructies worden uit-gerekend door beginnende con-structeurs, meestal in dienst bijde aannemer. Toch is het scha-mele imago van de hulpconstruc-tie niet terecht, want zij bepaalt ofde hoofddraagconstructie op dejuiste wijze, veilig en binnen deplanning gebouwd kan worden.De uitvoeringsomstandighedenzijn hierbij van grote invloed. Datde berekening van een hulpcon-structie een andere benaderingvraagt dan die van een hoofd-draagconstructie, illustreert hetvolgende citaat. Het is afkomstiguit de in 1998 uitgevoerde inven-tarisatie van de CUR-Preadvies-commissie "Hulpconstructies":"De constructeur moet zich heldervoor ogen stellen hoe de feitelijke toe-standvandeconstructieis,zoweltenaanzien van de plaatsing en even-tuele bescherming van hulpsteun-punten,alsvanbelastingen,krachts-verdeling en vervormingen.Hetstortplanheeftinvloedopdecon-structie, stalen balken zijn niet altijdrecht, stapelingen van balken kun-nen excentriciteiten bezitten die destabiliteit in gevaar brengen, funda-ties kunnen afwijkende zettingenvertonen, scheggen liggen niet van-zelf precies boven de verticale as vaneen onderslag, scheefstaande stem-pels veroorzaken horizontale krach-ten en stempels die niet boven elkaarstaan leveren momenten en dwars-krachten in soms nog verse beton-constructies. Funderingen van stem-pels kunnen door regen aan onder-spoeling blootstaan. Kortom, elkdetail is van belang voor de stabili-teit van het geheel. De samenwer-king tussen constructeur en uit-voerder is dan ook van hetgrootste belang."C o m m u n i c a t i eGoede communicatie tussen deconstructeur en de uitvoering isdus belangrijk. Zo lezen we inNEN 6722 Voorschriften BetonUitvoering: de stijgsnelheid, dewijze van storten, de stortcapaci-teit enz. moeten in overeenstem-ming zijn met de uitgangspuntenvan de berekening van de bekis-ting (art. 9.4.2).Als het goed is bevat het ontwerpvan de hoofddraagconstructie uit-gangspunten voor de werkvolgor-de en de werkmethoden van deaannemer. De uitvoering moetdaarmee rekening houden. Deconstructeur moet zich er na-tuurlijk wel van verzekeren dat degekozen randvoorwaarden en uit-gangspunten daadwerkelijk in depraktijk kunnen optreden. Verdermoet hij rekening houden met(maat)afwijkingen. Bouwers, enzekerbetonbouwers,hebbenspeel-ruimtenodig.Vervolgensmoetdeconstructeur bij zijn berekenin-gen duidelijk aangeven welke cri-teria hij heeft gehanteerd.Eigenlijk zou het logischer zijngeweest als de formulering inNEN 6722 had geluid: de bereke-ning van de bekisting moet inovereenstemming zijn met stijg-snelheid,dewijzevanstorten,etc.Het is tenslotte eenvoudiger omeen berekening aan te passen dande stortsnelheid.V o o r s c h r i f t e nDe voorschriften voor het ont-werpen en berekenen van draag-constructies besteden nauwelijksOp naar een CUR-AanbevelingHulpconstructies in de betonbouwing. M.J. van der Vliet, CURHet ontwerpen en berekenen van hulpconstructies is een ondankbaar werkje.Een hulpconstructie, het woord zegt het al, is slechts bedoeld om de definitie-ve draagconstructie te kunnen bouwen. Hoe eerder het ding weer kan wordenafgebroken, hoe liever. Hulpconstructies behoeven dan ook niet mooi te zijnof slank, alleen maar veilig en vormvast. Erg moeilijk is de berekening ervanmeestal niet, tenslotte zijn vrijwel alle onderdelen statisch bepaald. En is erooit wel eens een Betonprijs toegekend aan een hulpconstructie?Nee, hulpconstructies zijn een mooie klus voor de hulpconstructeur.foto's: Matemco Hulpconstructies BVO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eVoor schr if tencement 2002 3 87aandacht aan de uitvoeringsfase.De aard en grootte van de belas-tingen die in deze fase optreden,vragen echter een andere benade-ring dan bij de definitieve draag-constructie. Belastingcombina-ties tijdens het storten kunnenbijvoorbeeld maatgevend zijnvoor de stabiliteit van de hulp-constructie. Onjuiste aannamesover stortsnelheden en specie-drukken kunnen fataal zijn.U i t v o e r i n g s k e n n i sDe uitvoeringskennis van con-structeurs laat in het algemeen tewensenover.Hetistegenwoordigeen uitzondering als de construc-teur zelf op de bouwplaats komten kennis neemt van de realiteitvan het bouwen. Veel construc-teurs houden dan ook te weinigrekening met de onzekerheden,werkmethoden en toleranties diede uitvoering kenmerken. Ook indeopleidingenisweinigaandachtvoor deze aspecten.V e r a n t w o o r d e l i j k h e d e nVolgens de wet is de opdrachtge-ver verantwoordelijk voor de vei-ligheid op de bouwplaats. In depraktijk wordt dat niet zo beleefd.Dehoofdaannemerbepaalthoeergebouwd gaat worden en welkmateriaal en materieel hij ge-bruikt. Daarmee is hij ook ver-antwoordelijk voor de veiligheidvan de hulpconstructie. De op-drachtgever is dan ook niet ge?n-teresseerd in de berekeningenvan de hulpconstructies. Bijdesign-and-construct-contractenwordt het nog onduidelijker wieer voor de veiligheid verantwoor-delijk is. De opdrachtgever treedtterug en laat het ontwerp aan deaannemer over, maar wie is er uit-eindelijk verantwoordelijk voorde veiligheid op de bouwplaats?Het is zeer de vraag of de opstel-lersvandepubliekrechtelijkewet-geving op de hoogte zijn van deverschillende contract- en aanbe-stedingsvormen in de bouw. Alshet erop aan komt zal de rechterwaarschijnlijkbeslissendatdeop-drachtgever verantwoordelijk isvoor de veiligheid op de bouw-plaats, ongeacht de private af-spraken die de bouwpartners metelkaar hebben gemaakt.C U R - A a n b e v e l i n gHet is duidelijk dat er grote be-hoefte is aan een praktische richt-lijn voor het berekenen en uitvoe-ren van hulpconstructies. Eenrichtlijn die duidelijkheid scheptover de uitgangspunten voor deberekening, de detaillering en deuitvoering, een richtlijn die de in-formatie-overdracht regelt tussende constructeur en de uitvoering,een richtlijn tenslotte waarin deverantwoordelijkheden van deconstructeur, aannemer en op-drachtgever met betrekking totveiligheid en arbeidsomstandig-heden zijn vastgelegd.Buiten is het 5 graden en er staateen stevige oostenwind. De ge-voelstemperatuur van de natgere-gende stempels ligt rond hetvriespunt. Binnen zit de hulpcon-structeur. Hij schematiseert metzettingsvrije ondersteuningen enkeurige centrische opleggingen,met stempels die recht bovenelkaar staan en scharnieren dieslechts??nvrijheidsgraadkennen.Inderdaad, het is tijd voor eenCUR-Aanbeveling.