? ? geotechniek ? voorschriftenir.M.Th.J.H.Smits, Fugro Ingenieursbureau bv, LeidschendamHet berekenen van een fundering op staal is door de invoering van NEN 6744 niet wezen-lijk veranderd. Wel is het gebruik van deze norm envan veel andere toetsingsnormen voorde dagelijkse ontwerppraktijk soms problematisch. De toetsingsnormen geven namelijkgeen aanwijzingen voor een funderingsontwerp, maar beperken zich tot toetsingsregelsvoor de situatie dat het ontwerp al gereed is. Een niet?optimaal voorlopig ontwerp van defundering kan leiden tot veel dubbel rekenwerk. Daarom worden in dit artikel praktischeaanbevelingen gegeven voor het voorlopig kiezen van de afmetingen van funderingsele-menten.Verder wordt een beschouwing gewijd aan de ervaringen met NEN 6744 en aan hetveran-derende samenspel tussen constructeur en geotechnisch adviseur. Aangetoond wordtdat de hoeveelheid rekenwerk voor standaard-bouwconstructies meevalt, maar ook wor?den de beperkingen van de norm aangegeven.ONTWERPENVANFUNDERINGENOPSTAAL10TOETSEN MET NEN 6744 sche berekeningen vaak andere rekenwaar-den van de belastingen in het spel zijn dan bijOp 1 oktober 1992 is het Bouwbesluit van de dimensionering van het gebouw z?lf; iskracht geworden. Dit is een Algemene Maat- een mogelijke bron van verwarring.regel van Bestuur, met als doel te komen totderegulering en uniformering van aan bouw-werken te stellen eisen. In het Bouwbesluitkomen eisen ten aanzien van veiligheid,energiezuinigheid, bruikbaarheid en ge-zondheid aan de orde. Ten aanzien van deelementen 'veiligheid' en 'bruikbaarheid'verwijst het Bouwbesluit door naar de diver-se normen in het kader van de TGB 1990. Bijde beoordelingvan de 'bruikbaarheid' is metname ook de zakking van de fundering vaneen gebouw van belang. Om deze redendienden normen op het gebied van de geo-techniek te worden ontwikkeld, die naadloospassen in de systematiek van de TGB 1990.Voor de geotechnische wereld betekendendeze nieuwe normen een kleine aardver-schuiving (fig. 1). In de geotechniek warenbegrippen als 'representatieve waarde', 'par-ti?le veiligheidsfactor' en 'grenstoestand'bepaald geen ingeburgerde begrippen. Nu,ruim 2,5 jaar na invoering, levert het werkenmet de geotechnische normen nog steedsregelmatig discussiestof op.De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen, dat inde geotechniek het werken met parti?le vei-ligheden vaak gecompliceerder ligtdan in deconstructie-mechanica. Met name het feit,datin grond sterkte en belastingnietvollediglos te koppelen zijn en er bij grondmechani-NEN 6740: Basiseisen en belastingenDe geotechnische normen nemen binnen deTGB1990 een plaats in die volledig vergelijk-baar is metde normen voor andereconstruc-tiematerialen als beton en staal. De algeme-ne norm geotechniek NEN 6740 [1] verwijstweer door naar hi?rarchisch lagere normen[2 t.m. 5], zoals de berekeningsnorm voorfunderingen op staal (NEN 6744).De kern van NEN 6740 is de uitwerking vangrenstoestanden, de toestand waarin eenconstructie(-element) zich bevindt op degrens van falen en niet-falen. Ook voor degeotechniek wordt onderscheid gemaakttussen een uiterste grenstoestand (grens-toestand 1), waarbij sprake is van construc-tief bezwijken, en een bruikbaarheidsgrens-toestand (grenstoestand 2), waarbij sprakeis van te grote vervormingen. De uiterstegrenstoestand wordt nog onderverdeeld ingrenstoestand lA en grenstoestand lB:? iA is een uiterste grenstoestand waarbijeen bezwijkmechanisme in de grond op-treedt, zoals bijvoorbeeld het bezwijkenvan de grond onder een poer, of het af-schuiven van een grondmassief;? iB is een uiterste grenstoestand waarbijeen bezwijkmechanisme in de bovenbouwoptreedt door te grote verplaatsingen vanCEMENT1995j5REKENWI1ARDE(d.)CD Spraakverwarring?@ Grenstoestand lB: constructief bezwijken door excessieve ver-vorming van de funderingde fundering. De grond onder een poer is ar;d(~d) ~ aS;dbijvoorbeeld nog niet bezweken, maar de en:zakking van de poer en de zakkingsver- wd ~ wreqschillen tussen aangrenzende poeren zijnzodanig groot, dat de bovenbouw bezwijkt waarin:(foto 2). ar;d is de rekenwaarde van het draagvermo-Het onderscheid tussen de grenstoestan- gen in kPa, berekend metde rekenwaar-den 1Aen 18 is voornamelijk terugte vinden de van ~' en eventueel de rekenwaardein de voorgeschreven rekenmodellen. Voor van c'; ~d wordt berekend na deling vande parti?le belastings- en materiaalfactoren de representatieve waarde van tan ~'is het onderscheid niet relevant. door 1,15; cd volgt uit deling van de re-presentatieve waarde door 1,6;8elangrijk is, dat NEN 6740 niet alleen voor-schriften geeft voor de absolute waarde vande zakking, maar dat met name ook de zak-kingsverschillen, uitgedrukt in (relatieve) ro-tatie van de bovenbouw, dienen te wordengetoetst. Dit is logisch, omdat zakkingsver-schillen in de regel de oorzaak van schadeaan gebouwen zijn.Verschillen tussen de oude praktijk en NEN6744In de oude praktijk werd voor funderingen opstaal gewerkt met een 'toelaatbare funde-ringsdruk'. Deze kwam tot stand door hetbezwijkdraagvermogen door een overall-vei-ligheidsfactor van 2 ? 3 te delen. Door deoverall-veiligheidsfactorwat hogerte kiezen,werden de zakkingen van de fundering be-perkt. Deze werkwijze is in NEN 6744 verla-ten: de bezwijkberekeningen de zakkingsbe-rekening zijn gesplitst. Met andere woorden,er dient apart te worden gerekend aan:CEMENT1995j5aS;d is de rekenwaarde van de belasting inkpa;wd is de rekenwaarde van de zakking in m;wreq is de vereiste maximale zakking ingrenstoestand 18 of 2 in m.In principe dienen twee zakkingsberekenin-gen te worden uitgevoerd: ??n voor grens-toestand 18, dus met belastings- en mate-riaalfactoren > 1 en ??n voor grenstoe-stand 2, dus met parti?le factoren gelijk aan1.De draagkrachtberekeningvoorfunderingenop staal in NEN 6744verlooptvolgens de be-kende formule van Prandtl. Hierbij moet zo-wel gedraineerd als ongedraineerd wordengerekend, waarbij de invloed van een gelaag-de bodem volgens een voorgeschreven pro-cedure wordt verdisconteerd. De in rekeningte brengen belasting is te vinden in NEN6702 [6]; alleen de fundamentele belas-tingscombinatie (1) behoeftin beschouwingte worden genomen.De zakkingsberekening, zoals deze in denieuwe norm is voorgeschreven, sluit aan bijde internationaal gangbare formules. Metname voor de kruip of 'secundaire zetting' inde grond is deze benadering afwijkend vande in Nederland gangbare en beproefde be-rekeningsmethodiek.Naast de zakking dient met name het zak-kingsverschil te worden geanalyseerd. In ie-dergeval dientde helftvan de berekende ge-middelde zakking als zakkingsverschil tus-sen aangrenzende funderingselementen inrekening te worden gebracht. Veelal zal ditzakkingsverschil en de hieruit voortkomen-de relatieve rotatie maatgevend zijn voor dedimensionering. Voor de zakkingsbereke-ning (grenstoestanden 18en 2) wordtalleende permanente en de altijd aanwezige varia-bele belasting in rekening gebracht.11? ? geotechniek ? voorschriftenHET ONTWERPEN MET BEHULP VAN NEN 6744Het ontwerpprocesVoordat de toetsing volgens NEN 6744 kanworden uitgevoerd, dienen eerst de voorlopi-ge afmetingen van de fundering te wordenbepaald. Met deze afmetingen wordt ge-toetst op draagkracht en op vervorming.Blijkt bijvoorbeeld de breedte van een strookte ruim gekozen of niette voldoen, dan dientmet een aangepaste breedte de toetsing op-nieuw te worden uitgevoerd.In figuur 3 is het ontwerpproces weergege-ven.ln hetschema ontbreekt detoetsingvangrenstoestand lB. De veelal gestelde eisvoor grenstoestand lB is een maximale rela-tieve rotatie f3van 1/100 (NEN 6740, 5.1).Wanneer deze eis wordt vergeleken met deeis aan f3 voor grenstoestand 2 (f3 ,,;1/300), dan is de eis voor grenstoestand 2een factor 3 strenger. Het effect van alle par-ti?le factoren voor de toetsing van grenstoe-Bepaling van devoorlopige afmetingen vande funderingOp het eerste gezicht lijkt het iteratieprocesin figuur 3 erg bewerkelijk; het is echter deverwachting, dat in de praktijk redelijk snelde juiste funderingsafmeting zal worden ge-vonden.Om de voorlopige afmetingen vastte stellen,staan in principe drie wegen open:? keuze op basis van ervaringmetgelijksoor-tige funderingsconstructies in de omge-ving;? keuze op basis van een ori?nterende zak-kingsberekening;? keuze op basis van een ori?nterendedraagkrachtberekening.Wanneer al ervaring met gelijksoortige fun-deringen en overeenkomstige bodemop-bouw bestaat, ligt het voor de hand om voor-voldoende dienttezijn. De draagkracht is na-. melijk w?l zeer sterk afhankelijk van de af-metingen van de fundering.Als altematief voor het uitvoeren van eenaparte ori?nterende zakkingsberekeningkan ook worden gerekend aan de draag-kracht, waarbij door beperking van de funde-ringsdruk een extra marge wordt aangehou-den om bij de definitievetoetsingaan de zak-kingseisen te kunnen voldoen. Deze metho-de is eigenlijk alleen geschikt voor funderin-gen op bijvoorbeeld leem, waarbij de zakkingsterk afhangt van de strookbreedte.Toetsen op draagkracht (grenstoestand:LA)In het algemeen verloopt de draagkrachtbe-rekening (ofwel toetsing van grenstoestand1A) stapsgewijs als volgt:stand lB samen is veel kleiner dan de factor lopigmetdeze afmetingen tewerken. Vaak is3,0, zodat met het toetsen van grenstoe-stand 2 implicietook is aangetoond, dat aangrenstoestand lB wordt voldaan.in een bepaald gebied in Nederland op basisvan ervaring bekend, dat boven een bepaal-de waarde van de funderingsdruk proble-men met ?fwel de draagkracht, ?fwel de zak-kingen zullen ontstaan.Bij funderingen op staal zijn de zakkingenvaak maatgevend. Ditis bijvoorbeeld zeer re-gelmatig het geval bij funderingen op zand,waarbij op enige diepte een samendrukbarelaag aanwezig is. Ori?nterende zakkingsbe-rekeningen om de haalbaarheid van een fun-dering op staal vast te stellen, liggen danvoor de hand. In een ori?nterende zakkings-berekening kan er bijvoorbeeld voor wordengekozen om samendrukking van zandlagenvoorlopig te verwaarlozen en een simpelebelastingsspreiding onder 2:1 toe te pas-sen.Het is nieteenvoudig om in de zakkingsbere-kening de afmeting van het fundament als1. Toetsing verticaal draagvermogena. bepaling van de belastingenb. bepalingvan de rekenwaarden van de bo-demparametersc. bepaJlng van invloedsgebied en effectieffunderingsoppervlakd. gedraineerde berekeninge. ongedraineerde berekeningf. eventuele invloed van een verlopendmaaiveldg. toetsing van draagkracht aan belasting(rekenwaarden)2. Toetsing overige mechanismena. kantelenb. totale stabiliteitc. horizontaal glijdenBij veel projecten zijn de overige mechanis-men als bovengenoemd niet relevant, zodatmet de toetsing van het verticaal draagver-variabele mee te nemen. Er moeten dus zak- mogen kan worden volstaan.kingen worden berekend met verschillende Bij enkele van de stappen in de toetsing wor-afmetingen, totdat een redelijke berekende den hieronder enige opmerkingen gemaakt.zakking wordt verkregen. Een veel voorko-mend probleem hierbij is, dat in geval van sa- Gedraineerde berekeningmendrukbare lagen op enige diepte onder Bij gelaagde bodem dient de draagkrachtbe-de fundering, de invloed van de funderings- rekening met gewogen parameters te wor-afmeting beperkt is. Er zal dan gekozen wor- den uitgevoerd. De middelingsprocedure? Het ontwerpproces voor een fundering den voor een praktische maat van de funde- gaat aan de hand van een weegfactor Xi' dieop staal ring, waarbij uiteraard ook de draagkracht is gedefinieerd als12 CEMENT1995/5j=nX;=te+~Hj-~ HJ"J~lwaarin:Hj is de laagdikte in m;te is de invloedsdiepte = 1,5 Bet in m.af kunnen leiden dat hier niet gereduceerd den hieronder enige opmerkingen gemaakt.hoeft te worden voor de ontgraving. Dit is ui-teraard niet de bedoeling: er dient wel dege- Zakkingseisen voor grenstoestand 2lijk rekening te worden gehouden met de De zakking moet in ieder geval aan de tweelaagste grondbelasting naast het funda- criteria van 5.2 van NEN 6740 voldoen:ment die tijdens de levensduur van het 1. w :::;; 150 mm;bouwwerk kan worden verwacht, zelfs als die 2. f3 :::;; 1/300.X; kan ook eenvoudig worden opgevat als de maar tijdelijk voorkomt. Stel de berekende zakking is X, dan is hetafstand van het midden van de desbetref- in rekening te brengen zakkingsverschilfende laag tot de onderzijde van het in- Ongedraineerde berekening 0,5 X (NEN 6740, 10.6). f3, de relatievehoekverdraaiing, is dan 0,5 X/Y(met Yalshart-op-hart afstand tussen funderingse-vloedsgebied. De formule voor de ongedraineerde draag-kracht a'max;d is:Door de gewogen middeling wordt de bere- lementen).kende draagkracht zeer sterk bepaald door a'max;d = (:n; +2) fundr;dsc + a'v;z;a;d De tweede zakkingseis is meestal maatge-de ~'-waardevan de grondlagen directonder vend. Voor andere gebouwen dan woningende fundering. De invloed van bijvoorbeeld waarin: en woongebouwen kunnen overigens stren-gere eis~n worden gesteld. Gebouwen waar-bij bijvoorbeeld grote prefab gevels wordentoegepast, kunnen reeds bij een gering zak-grondverbeteringen onder de fundering is fUndr;d is de rekenwaarde van de ongedrai-dan ook groot, ook al is de dikte ervan be- neerde schuifsterkte in kpa;perkt. Het is dus van belangde daadwerkelij- Sc is een vormfactor (-).ke diepte en kwaliteit van de uitgevoerdegrondverbetering te vergelijken met de ont-werpuitgangspunten.Verder dient nog de oorspronkelijke verticalekorrelspanning op het aanlegniveau van defundering a'V;z;a;d te worden uitgerekend:i=na~; Z; a; d = Yt; gj~ (dj Yrep) -uwaarin:Yt;g is de belastingsfactor (-);dj is de laagdikte in m;yj isde representatievewaardevan hetvolu-miekegewichtvan degrondlaagin kN/m3;u is de waterspanning in kPa.kingsverschil tussen funderingselementenDe eerste term van het rechterlid is ongeveer zichtbare scheurvorming vertonen.gelijk aan vijfmaal de ongedraineerde schuif-sterkte van de desbetreffende cohesieve Berekening van de zakkinggrondlaag. Bestudering van tabel 1 van NEN De formule in NEN 6744 voor de primaire6740 leert dat de representatieve waarde zakking is vrijwel identiek aan de bekendevan een redelijk vaste klei- of leemlaag mini- zakkingsformule van Terzaghi. Berekeningmaal 50 kPa bedraagt. Slappere lagen zullen van de primaire zakking levert voor de prak-in de regel niet dicht onder een fundering op tijk dan ook weinig problemen op.staal kunnen voorkomen in verband met hetzakkingscriterium. Op basis van deze over-wegingen kan worden gesteld, dat de onge-draineerde berekening slechts bij hoge uit-zondering maatgevend zal zijn. Overigensgaat de formule voor de gedraineerde bere-De formule ir. NEN 6744 voor de secundairezakking (ook wel seculaire zakking of kruipgenoemd) gaat na invullen van de begintijd(1 dag) en eindtijd (10000 dagen) van desecundaire zakking over in:kening over in die voor de ongedraineerde W2;d = 4 Ca;dHVan belang is, dat in deze berekening de be- berekening door hierin ~' = 0 en c' = fundr telastingsfactor Yt;g voorkomt, welke in dit ge-val (gunstigwerkende belasting) gelijk is aan0,9.Omdat a'V;z;a;d een belangrijke bijdrage levertaan de berekende draagkracht, is het bijzon-substitueren.Toetsen op zakkingenDe toets op zakkingen (grenstoestand 2)verloopt stapsgewijs als volgt:waarin:W2;d is de rekenwaarde voor de secundairezakking in m;Cu;d is de rekenwaarde voor de secundairesamendrukkingsindex (-);der belangrijk deze waarde niette overschat- 1. Vaststellen van de zakkingseisen voor H is de laagdikte in m.ten door middel van een te laag aangeno-men grondwaterstand. De berekende waar-de van het grensdraagvermogen bij eengrondwaterstand op een diepte van maai-veld - 1 m kan wel tweemaal zo groot zijn alsdie bij een grondwaterstand op maaiveld-hoogte. Het is dan ook belangrijk de maatge-vende grondwaterstand te bepalen. Eenpraktische oplossing is de aanname dat hetgrondwater tot het maaiveld kan reiken.In geval van kruipruimten of ontgravingenzou men uit de letterlijke definitie van a'V;Z;O;dals 'oorspronkelijke verticale korrelspanning'CEMENT1995/5grenstoestand 22. Bepaling van de belastingen3. Bepaling van de grondparameters4. Bepaling van invloedsgebied en effectieffunderingsoppervlak5. Berekening van de zakkinga. primaire zakkingb. secundaire zakking6. Berekening van de zakkingsverschillentussen funderingselementen7. Toetsing van de zakkingen en zakkings-verschillen aan de zakkingseisenBij enkele van de stappen in de toetsing wor-Het meest opvallende aan deze formule is,dat de secundaire zakkingen onafhankelijklijken te zijn van de belastingsverhoging. Ditisechter niet hetgeval, omdatde secundairesamendrukkingsindex Ca spanningsafhan-kelijk is: hoe groter de belastingsverhoging,des te hoger de waarde van Ca. In de praktijkzijn vaak onvoldoende laboratoriumresulta-ten voorhanden om een goede benaderingte kunnen geven van Ca in het relevante be-lastingsverhogingtraject. Wil men toch bo-~13? ? geotechniek ? voorschriften@ Samenspel constructeur - geotechnisch adviseurvenstaande formule gebruiken, dan zal dusde waarde uit tabel 1 van NEN 6740 wordengebruikt, gecorrigeerd voor het juiste belas-tingstraject.De meeste geotechnici hebben echter eenveel beter gevoel voor de grootte van de se-cundaire samendrukkingsconstante Cs uitde formule van Koppejan, dan voor de waar-de van Ca uit bovenstaande formule uit NEN6744. Cs is namelijk niet afhankelijk van hetspanningsniveau en kan dus direct wordengerelateerd aan de eigenschappen van dedesbetreffende grondlaag. Het is dan ookzeker aan te bevelen de berekende secun-daire zakkingen te blijven controleren of uitte rekenen met behulp van de formule vanKoppejan.Samenspel constructeur - geotechnischadviseurDoorde invoeringvan de geotechnische nor-men zal de samenwerking tussen construc-teur en grondmechanisch adviseurgaan ver-anderen:? De geotechnische normen zijn volledig ge-baseerd op hetconceptvan parti?le facto-ren. Dit betekentdathet nietmeermogelijkis om toelaatbare funderingsdrukken tevragen aan de geotechnisch adviseur. Degeotechnisch adviseur kan op basisvan deverstrekte informatie een voorlopige opga-ve doen van de rekenwaarde van het1.4grensdraagvermogen. Deze zal door deconstructeurworden vergeleken metde re-kenwaarde van de belasting volgens NEN6702.? Zakkingen en zakkingsverschillen van fun-deringen op staal zullen worden be?nvloeddoor de stijfheid en geometrie van het ge-bouwen de funderingselementen. Een de-finitieve toetsingvan de fundering kan der-halve pas plaatshebben wanneer het defi-nitieve ontwerp van de fundering op staalbekend is.Naar verwachting zal het samenspel tussenconstructeur en geotechnisch adviseur naaroe in figuur 4 weergegeven situatie toe-groeien.Voorheen werd de geotechnisch adviseur al-leen ingeschakeld ter bepaling van toelaat-bare draagvermogens in de ontwerpfase(vergelijkbaar met fase 2 in figuur 4). Doorhet Bouwbesluit wordt fase 4 hieraan toege-voegd, waarin, gebruikmakend van alle ge-gevens over gebouwstijfheid en configuratievan de funderingselementen, een toetsingvan de grenstoestanden iA, 1B en 2 wordtuitgevoerd. Een berekening van de zakkin-gen van de funderingselementen en zak-kingsverschillen tussen elementen behoortnadrukkelijktot detoetsing, hetgeen detoet-singsprocedure relatief gecompliceerdmaakt.Grenzen aan de normHet toetsen van een fundering met behulpvan NEN 6744 betekentdataan een wettelij-ke minimum-eis wordt voldaan. Voor sommi-.ge situaties kunnen aanvullende eisen wor-den gesteld. Enkele van deze situaties zijnhieronder beschreven.Invloed op bestaande constructiesWanneer naast de te ontwerpen funderingandere constructies of funderingen staan,zal moeten worden nagegaan of de extra zet-tingen en spanningen die het gevolg zijn vanhet plaatsen van de te toetsen constructie,acceptabel zijn voor de bestaande construc-ties.Horizontale deformatiesDe norm stelt geen eisen aan en geeft geenrekenregels voor horizontale deformatiesvan funderingen op staal. Bij horizontaal be-laste funderingen, zoals funderingen vanboogspanten, kunnen de horizontale ver-plaatsingen van hetfunderingselement ech-ter wel degelijk tot schade aanleiding geven.Spanningsverdeling in de constructie; inter-actieVoor het constructieve ontwerp van een ge-bouw moet een aanname worden gedaanten aanzien van de mogelijke verdelingenvan de krachtsoverdracht naar de onder-grond. In NEN 6744 worden in hoofdstuk 7enkele mogelijkheden hiervoor aangegeven.In veel gevallen zal de constructeurzich goedrekenschap moeten geven van mogelijke?verschillen in stijfheid van de ondergrond.Het berekenen van despanningsverdeling ineen constructie, zoals een keldervloer be-last door kolommen, met behulp van ??nvaste beddingsconstante is gevaarlijk: hetzijn juist de verschillen in beddingsconstan-te, veroorzaakt door verschillende aanlegni-veaus, heterogeniteitvan de grond, verschil-len in funderingsdruk of belast oppervlak,die onverwachte spanningen in de construc-tie veroorzaken.ZakkingseisenEisen ten aanzien van zakkingen en zak-kingsverschillen kunnen in de driedimensio-nale werkelijkheid complexer zijn dan detweedimensionale schematisering waarinNEN 6740 deze definieert (fig. 5). Er komtdan toch vrij veel 'engineering judgement'CEMENT1995/5? Zakkingseisen?aan te pas om aan te kunnen geven welkezakkingsverschillen toelaatbaar wordengeacht. De interactie tussen gebouwen fun-dering, gegeven de stijfheid(svariaties) vanbodem en gebouw, speelt hierin een belang-rijke rol. Veel gebouwen zijn door hun sterkteen stijfheid in staat om een deel van de bere-kende zakkingsverschillen te verkleinen.GelijkwaardigheidsbeginselIn het Bouwbesluit is voorzien in de mogelijk-heid afte wijken van de in dit besluit gegevenprestatie-eisen (rekenregels). De aanvra-ger/ontwerper zal dan bij de aanvraag vande bouwvergunning moeten aantonen datdevoorgestelde oplossing qua betrouwbaar-heidsindex fJ leidt tot een waarde die nietkleiner is dan de eis in het Bouwbesluit.In dit verband kunnen als mogelijkhedenworden genoemd het overleggen van vol-doende experimentele resultaten en een ge-rapporteerde visie van onafhankelijke des-kundigen op het vakgebied. Ook de toepas-sing van meer geavanceerde rekentechnie-ken, waarbij bijvoorbeeld het interactiege-dragtussen het bouwwerken de ondergrondmeer gedetailleerd is gemodelleerd, zal inhet algemeen als gelijkwaardig worden be-schouwd.Dit geldt ook voor probabilistische reken-technieken, waarbij defaalkans expliciet kanworden uitgerekend.Samenvatting en conclusiesEnkele conclusies met betrekking tot hetwerken met NEN 6744 in de praktijk zijn:? De hoeveelheid werk valt mee wanneermen enige ervaring met de toetsing heeftopgedaan (fig. 6). De voor het ontwerp vaneen fundering op staal benodigde bereke-CEMENT1995/5ningen zijn niet wezenlijk anders dan voor-heen, wel is nu een aparte zakkingsbere-kening voorgeschreven.? Lokale ervaring is belangrijk om snel totgoede uitgangspunten voor het ontwerp tekomen. Een goede voorlopige keuze vande funderingsafmetingen, gebaseerd oplokale ervaring, kan bijvoorbeeld veel werkbesparen.? Voor een goede berekening van de draag-kracht is het erg belangrijk de maatgeven-de grondwaterstand ter plaatse te kennen,omdat deze een bijzonder grote invloedheeft op het berekende draagvermogen.? De berekende zakkingen zijn lineairafhan-kelijk van de parameters Cc en Cao die veel-al niet nauwkeurig bekend zijn. De resulta-ten van zakkingsberekeningen dienen danook kritisch te worden beschouwd en teworden vergeleken met lokale ervaring.Voor de samendrukkingsconstanten Cp enCs bestaan empirische relaties metandereeenvoudig te bepalen materiaaleigen-schappen, zoals het watergehalte of de At-terbergse grenzen.? Het is aan te bevelen om in het ontwerp re-kening te houden met de interactie tussengebouw, fundering en ondergrond. Niet al-leen kan door deze interactie de span-ningsverdeling in de constructie belangrijkafwijken van wat op basis van een ge-wichtsberekening (oneindig stijve funde-ring) zou worden berekend, maar ook zuI-len de berekende zakkingsverschillen klei-ner zijn dan wanneer de gebouwstijfheidniet in de berekening zou worden meege-nomen.? Wanneer een interactieberekening wordtgemaakt, gebruik makend van beddings-constanten voor degrond, dan dientwel re-RAPPORTEN? Veel werk?kening te worden gehouden met mogelijkevariati~s in deze beddingsconstante, ver-oorzaakt door verschillende aanlegni-veaus, heterogeniteit van de grond, ver-schillen in funderingsdruk of in belast op-pervlak.? De gebruiker van NEN 6744 dient zich be-wustte zijn van hettoepassingsgebied vandeze norm. In een aantal situaties kunnenaanvullende eisen of rekenmethodennoodzakelijk zijn.? NEN 6744 gaat alleen in op de berekeningvan een fundering op staal. Indien een fun-dering op staal rekentechnisch mogelijk is,dient nog wel nagegaan te worden of eendergelijke fundering ook praktisch uitvoer-baaris. Zo kan bijvoorbeeld verweking vancohesieve lagen directonderhet aanlegni-veau in natte perioden tot problemen lei-den.Literatuur1. NEN 6740:1991 Geotechniek -TGB 1990- Basiseisen en belastingen (met correctie-blad september 1993).2. NEN 6741:1991 Geotechniek-Het uitvoe-ren van houten paalfunderingen.3. NEN 6742:1991Geotechniek-Hetuitvoe-ren van funderingen met geprefabriceerdebetonnen palen.4. NEN 6743:1991 Geotechniek - Bereke-ningsmethode voor funderingen op palen -Drukpalen (met correctieblad september1993).5. NEN 6744:1991 Geotechniek - Bereke-ningsmethode voor funderingen op staal.6. NEN 6702:1991 TGB 1990 - Belastingenen vervormingen.?15