? ? geotechniek ? voorschriftenIr.E.J.Huiden, Nederhorst Grondtechniek bv, GoudaV??r het verschijnen van NEN 6743 waren er drie richtlijnen voor het ontwerpen en uitvoe-ren van paalfunderingen [1, 2, 3]. Verder bestaan er nationale beoordelingsrichtlijnen(BRt's) voordiversepaaltypen, die specifieke?richtlijnen voor het ontwerpen de uitvoeringgeven. Naast het algemene gedeelte van de KIWA BRt [4] is per paaltype een supplementtoegevoegd. Als laatste noemen we het bestaan van een BRt voor het heien van geprefa-briceerde betonpalen [5].Met hetverschijnen van NEN 6743 is debehoefte aan voornoemde richtlijnen voorhetont-werpen komen te vervallen. Ook de huidige BRt's zullen te gelegener tijd worden ingekortvoor zover zij NEN 6741 en NEN 6743 overlappen. In dit opzicht betekent het verschijnenvan NEN 6743 een egalisering van de huidige beroepspraktijk.ONTWERPENVANFUNDERINGENOPPALENTOETSEN MET NEN 67431) Voor titels zie literatuuropgave bij het voorgaandeartikel.2) ESOPT, European Symposium on Penetration Tes-Naast de huidige serie geotechnische nor-men NEN 6740 t.m. NEN 6744 1) werkt hetNNI aan een serie op basis van Europesenormen:? boorpalen NEN-EN 1536 (prEN 1536);? diepwanden NEN-EN 1538 (prEN 1538);? groutankers NEN-EN 1537 (prEN 1537).In deze normen komen naast de materiaal-factoren een groot aantal ontwerp- en uit-voeringstechnische aspecten aan de orde.De grondmechanische draagkracht van hetfunderingselement blijft wat onderbelicht.De avegaarpalen worden ondergebracht bijde boorpalen. De commentaarronde op degroene versie van deze normen is inmiddelsafgesloten.Internationale acceptatie van de Neder-landse 4D/8D-methodeNEN 6743 regelt onder meer de berekeningvan de paaldraagkracht. Belangrijk voor Ne-derland is de acceptatie van de 4D/8D-me-thode als erkende berekeningsmethode bin-nen de Europese normering. Hoewel dit be-sluit logisch lijkt, is dit zeker niet zonder slagof stoot gegaan. Ook hier geldt de wet dergrote getallen en wegen 15 miljoen Neder-landers minder zwaar dan 260 miljoen Euro-peanen.Bijzonder aan de Nederlandse methode isde directe relatie tussen paaldraagkracht ensondeerresultaat, alsmede de betrouwbaar-heid ervan.wordt ook een grotere veiligheidsco?ffici?ntgehanteerd: 2,0 ? 2,5 met proefbelasting en3,0 zonder. In Duitsland wordt de vereisteveiligheid meestal afhankelijk gesteld vanhetaantal proefbelastingen datvoor het pro-ject wordt uitgevoerd.Het zal duidelijk zijn dat een proefbelastingbehalve tijdverlies ook hoge kosten met zichmeebrengt.Lange tijd hebben Nederlandse adviseursvoor buitenlandse projecten de 4D/8D-me-thode moeten aantonen met [6]. Dit was deeerste publikatie over de methode buitenNederland. Pas 25 jaar later, in mei 1982,volgde in het kader van ESOPT " in Amster-dam een complete uiteenzettingoverde me-thode 2). Dit artikel in zowel de Nederlandseals de Engelse taal bleek een goede hef-boom voor het gebruik van de methode.Ervaringen met NEN 6743Kort samengevat regelt NEN 6743 driegrenstoestanden: 1A, 1B en 2, waarvan bijnadere overweging (bijna) altijd grenstoe-stand 1B maatgevend blijkt te zijn. Dit bete-kent voor het overgrote deel van de projec-ten dat de ontwerpaanpak gelijk blijft aan depraktijk van voorheen. Een fundamenteelverschil is dat de veiligheidsco?ffici?nt vantoen thans is gesplitst in parti?le factorenvoor materialen en belastingen.ting, is een internationale conferentie die gericht is In Groot-Brittanni? wordt de draagkracht nog Het systematisch omschrijven van de grens-op alle aspecten van het sonderen. vaak gebaseerd op proefbelastingen. Daar toestanden is op zich reeds een verdienste.16 CEMENT1995/5De norm staat toe dat wordt afgeweken vande normtekst. Voorwaarde is dat de gelijk-waardigheid van' het alternatieve ontwerpwordt aangetoond. De toekomst zal lerenhoeveel bewijsvoering en autoriteit nodig isom van de norm te kunnen afwijken. Hetvolg-zaam toepassen van regels is verleidelijk:snel het ontwerp doorlopen en weinig oppo-sitie ontmoeten. De praktijk met de DIN inDuitsland is in dit opzicht veelzeggend. Ookdaar mag tegen de DIN worden ingegaan,maarde constructeur moetvan goede huizekomen om succes te hebben. Nieuwe con-structie- en fabricagemethoden hebben ui-teraard als kenmerk datzij anders zijn dan dehuidige praktijk. Daardoor staan ze bij strak-ke normering bij voorbaat op achterstand.Hierna volgen enkele specifieke ervaringen.ToepassingMomenteel, vier jaar na invoering van NEN6743, past 10% ? 20% van de bouwwerk-constructeurs NEN 6743 nog niettoe. Ook ishet gebruik van de juiste terminologie nogweinig consequent. Voorbeelden zijn: 'Detoelaatbare belasting is Pt = 1200 kN', of: Schroefpalen toegepast in een trillingsgevoelige omgeving: rijksarchief, Maastricht'Het vereiste draagvermogen is FS;d = 1800kN'. Soms refereert het bestek aan NEN6743, terwijl op de tekeningen 'toelaatbare als zijnde niet maatgevend. Immers, bij een ??nkeerafmnden.Definaletoetsingvanhetbelasting' staat. In 60% van de gevallen maximaal toegestane rotatie van 1/300 is definitieve ontwerp wordt in de huidige prak-moet een bevestiging worden gevraagd van bij een gemiddelde paalafstand van 5 m het tijk slechts weinig uitgevoerd.de aangegeven krachtsaanduiding. toegestane zettingsverschil 16 mmo NENDe moeilijkheden c.q. onwennigheid met de 6743 stelt dat, ingeval geen afzonderlijke Overigens dekt de norm niet alle gebruikelij-toepassing van de norm komen overigens zettingsberekening wordt gemaakt, gere- ke praktijkgevallen. Zo blijft onder meer eenniet alleen voor bij de ontwerpers, maar kend moet worden met een zettingsverschil funderingsontwerp met meer dan ??n paal-evenzo bij de (controlerende) gemeentelijke van 1/3 van de absolute waarde. Ergo, men dwarsafmeting onbesproken.bouw- en woningtoezichten. kan 3 x 16 = 48 mm zetting accepterenvoordatgrenstoestand 2 maatgevend wordt. Vergelijking met vroegere praktijkToetsingNEN 6743 vraagt zeer veel rekenwerk als dedrie grenstoestanden getoetst zouden moe-ten worden. Waar 'vroeger' ??n A4 toerei-kend was,laat hetsoftware-pakket NENGEOthans acht velletjes A4 uitprinten.Volgens NEN 6743 zou het ontwerp uit driestappen moeten bestaan:1. de geotechnisch adviseur berekent deDeze deformatie zal bij de gebruikelijke paal-typen niet sneloptreden.De toegestane vervormingen van grenstoe-stand 18 zijn ruimer dan die van 2, zodat van18 alleen de sterktetoetsingFS;d + Fs;nk;d :::;; Fr;d resteert.Ook grenstoestand lA met FS;d :::;; F'.;d wordtminder snel bereikt dan 18, zodat bij ge-draagkracht van ??n of twee paaltypen; noegdoening aan grenstoestand 18 'auto-2. de constructeur maakt de gewichtsbere- matisch' wordt voldaan aan die van lA en 2.kening en het palenplan; 8ij korte paalafstanden en bij paaltypen met3. de geotechnicus toetst de deformaties: een lage veerkarakteristiek, bijvoorbeeldzettingen, zettingsverschillen en rotaties. boorpalen met grote diameter, moet grens-toestand 2 nog w?l kritisch worden bekeken.Gelukkig kan de geotechnicus, op grond van Dankzij deze sterke vereenvoudiging kan dede norm, grenstoestand 2 snel beoordelen geotechnicus zijn ontwerpadvies alsnog inCEMENT1995/5Aan het principe van 'geen trendbreuk' metde vroegere praktijk is voldaan.Was het gebruikelijk te werken met een vei-ligheidsco?ffici?nt 1] = 2,0, thans is de 'mar-ge':YI ? Ym;b41]=;1;4waarin:1,3 x 1,25-0-,8-0- = 2,03YI is de belastingsfactor bij de meest voor-komende situaties: het gewogen gemid-delde van 1,2 op het eigen gewicht en 1,5op de nuttige belasting;17? ? geotechniek ? voorschriften? De norm verplichttothet uitvoeren van eengedegen grondonderzoek bij grotere pro-jecten: een goede ontwikkeling, want tevaak moesten ontwerpen twee keer wor-den gemaakt, doordat de grond achteraftoch anders bleek dan aanvankelijk wasverondersteld.? Met NEN 6743 heeft geotechnisch Neder-land een norm die aansluit bij de Europeseaanpak.Nadelen NEN 6743? De constructeur van het gebouw moetvroegtijdig aangeven of en waar het ge-bouw stijf of slap is. Dit vereist samenwer-king in een vroeg stadium van het project.? De niet-ervaren geotechnisch ontwerpergaat ten onder aan de omvang van bepa-lingen voordat hij kan concluderen dat al-leen grenstoestand 1Bgetoetst behoeftteworden.? De vele en lange subscripten maken de ge-middelde geotechnicus hoorndol.Literatuur1. Richtlijnen voor Funderingen van Gebou-wen: RFG 1985.2. Richtlijnen vooravegaarpalen. Ontwerp enuitvoering. SBR-rapport 171, 1988.3. Richtlijnen voor paalfunderingen. Ontwerpen uitvoeringvan op druk belaste palen inge-Heien Vibropalen in Purmerend. Hoeveel draagkracht op 20,50 minus volgens NEN 6743? bracht met grondverdringing. SBR-rapportfoto's: Dick van Beurden, Scheveningen 149, 1986.;1;4 is de statistische draagkracht-reductie-co?ffici?nt van een alleenstaande paalonder een 'slap' bouwwerkgedeelte inde nabijheid van vier sonderingen;Ym;b4 is de materiaalfactor voor de paal-draagkracht.Sterk vereenvoudigd gesteld: voor de indivi-duele paal onder een slap bouwwerkgedeel-te is de draagkrachtgelijk aan die volgens de'oude' werkwijze (op voorwaarde dat hetgrondonderzoek voldoende van omvang isen een redelijk homogeen beeld vertoont).Palen onder een stijf bouwwerkgedeeltekunnen lichter worden ontworpen. De vraagwat 'slap' en wat 'stijf is, is qua definitie dui-delijk, maar gevoelsmatig niet altijd logisch.In het merendeel van de situaties blijken debouwwerk(gedeelt)en zich normtechnisch'slap' te gedragen.18Invloed van ;M;NDe praktijk leert dat een hogere ;M;N als ge-volg van meer palen onder een bouwwerkge-deelte niet veel besparing oplevert. Bij vierrelevante sonderingen neemt ;M;N toe van0,83 bij twee palen tot0,87 bij tien palen. De-ze 5% toename leidt niettot minder palen. Inhetgunstigste geval kan een iets hoger paal-puntniveau worden gekozen.Voordelen NEN 6743? Een belangrijk voordeel van NEN 6743 zijnde uniforme regels voor draagkracht, ter-minologie enz. NEN 6743 vervangt eenaantal documenten.? Er is een afweging gemaakt van de diverseinvloedsfactoren. Meer belastingsvariatieen hogere risico's leiden thans tot hogere4. KIWA-beoordelingsrichtlijn BRL-K237j01,In de grond gevormde palen, d.d.1992-06-01, met bijlagen:A: werkwijze bij hetvervaardigen van schroef-palen, type avegaar;B: werkwijze bij het vervaardigen van buis-schroefpalen;C: werkwijze bij hetvervaardigen van ingehei-de en schokkend oftrillend getrokken palen;0: werkwijze bij hetvervaardigen van ingehei-de palen met uitgeheide betonvoet;E: werkwijze bij het vervaardigen van trilling-vrij grondverdringend ingebrachte palen.Bijlagen 0 en E dateren van 1992-08-01.5. KIWA-beoordelingsrichtlijn BRL-2357j01,Heien van geprefabriceerde betonpalen,d.d. 1993-09-01.6. Van der Veen, C. en L.Boersma, The bea-ring capacity of a piIe, pre-determined by acone penetration test. Paper of the 4thfactoren, waardooreen re?lerontwerp ont- ICSMFE, 1957.staat dan in het verleden gangbaar was.?CEMENT1995j5