C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 848De woningbouwmarkt is nietlanger uitsluitend een verkopers-markt, maar meer en meer eenkopersmarkt. Deze uitgave vanCement heeft niet voor niets detitel Woning Klant. Bij de Bouw-expo Gewild Wonen is gezochtnaar mogelijkheden om eenbetere balans te krijgen tussenindividualiteit en seriematigebouwen. Opvallend is de rol voorgietbouw.Nietalleenvoordelaag-bouw, maar ook voor het hoog-bouwproject Panoramique.F l e x i b i l i t e i tFlexibiliteit is ??n van de belang-rijkste elementen binnen zowelconsumentgericht als duurzaambouwen. Bij de Gewild Wonen-projecten is de flexibiliteit bereiktdoor telkens uit te gaan van eenvaste kern met utilitaire en sani-taire voorzieningen. Daaromheenzijn modules met aanvullenderuimten gedrapeerd. De koperswarenvooreenbelangrijkdeelvrijin de keuze en plaatsing van demodulen. Niet alleen in de ont-werpfase is flexibiliteit vereist, hetgeldt evenzeer voor de gebruiks-fase. Gezinssamenstellingen ver-anderen,hetaantaltelewerkersenbedrijven aan huis groeit engemiddeld heeft elke woning in50 jaar zeven verschillende bewo-ners. Flexibiliteit tijdens de ge-bruiksfase wordt gecre?erd dooronder meer:? casco zonder stabiliteits-wanden, dus grotereindelingsvrijheid;? slanker casco, dus meerbinnenruimte;? overmaat in verdiepings-hoogte en oppervlakte;? extra loze leidingen;? scheiding van drager eninbouw.W o o n t o r e n P a n o r a m i q u eEen fraai voorbeeld van de flexi-biliteit van gietbouw is de zeven-tien bouwlagen hoge woontorenPanoramique. Deze woontorenmarkeert al van verre de Eilan-denbuurt waarin de expo is ge-legen. Het gebouw bevat vijftigappartementen in zeven verschil-lende typen. Uit standaard-mo-dulen van 6,40 x 6,40 m2 zijnappartementenmetverschillendeafmetingen en zelfs split-level(verschillende verdiepingen) sa-mengesteld."Aangeziendegevel-indeling vaststond, konden dekopers niet zelf de indeling wijzi-gen. Daarom hebben we gepro-beerd zoveel vari?teit aan tebrengen dat een koper altijd ietsGewild Wonen in woontoren PanoramiqueOneindig vari?ren metgietbouwFrank de GrootGietbouw is een geschikte bouwmethodiek om consumentgericht te bouwen.Dat blijkt uit de Bouwexpo Gewild Wonen in Almere. Bij zeven van de twintigprojecten bestaat het casco geheel of gedeeltelijk uit ter plaatse gestort beton.Daarnaast zijn bij de overige projecten veelvuldig breedplaatvloeren toege-past. Exclusief paradepaardje is de woontoren Panoramique, met een enormevari?teit aan woningtypen. Door de inzet van gietbouw kon, met behoud vanflexibiliteit, een zeer hoge bouwsnelheid worden gehaald.1 | Plattegrond woningtype Bover twee verdiepingenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 8 49naar wens kon vinden", zegt E.Voerman, adjunct-directeur vanKoopmans Bouw bv.De appartementen beschikkenover een `warm' balkon met vide.Deze balkons zijn eigenlijk eensoort twee woonlagen hoge log-gia's (inpandige balkons) die alsbinnenruimte (serre) of buiten-ruimte (open balkon) zijn tegebruiken (fig.1). De isolerendebuitenschil bestaat uit groteschuifpuien met isolerende be-glazing en een balustrade. De bin-nenpui is voorzien van vouwwan-den met enkel glas. Bijzonder isook de ??nlaagse parkeergaragedie op de begane grond om hetgebouw is gesitueerd. Dankzij hetglooiende groene dak valt dezeuitbouw nauwelijks op.G i e t b o u wDe beschikbare bouwtijd voor detoren was zeer kort, aangezien deappartementen in het kader vande expositie Gewild Wonen inseptember 2001 gereed moestenzijn."Omeenhogebouwsnelheidte halen hebben we tunnelbekis-tingen ingezet. Hiermee kondenwe, ondanks de complexe struc-tuur, alle vijf dagen een verdie-ping storten", vertelt Voerman.Aangezien woontoren Panorami-que is ontwikkeld door Koop-mans Projecten, kon al tijdens deontwerpfase rekening worden ge-houden met de bouwmethode."Wij waren dertig jaar geleden??n van de eerste gietbouwers inNederland. Ondanks onze ruimeervaringmetgietbouwisdekeuzevoor een bouwmethode bij onsniet altijd vanzelfsprekend. VoorPanoramiquebleekgietbouwmettunnelkisten echter de besteoplossing."S l i m m e b e k i s t i n g s i n z e tEen uitgekiende inzet van halvetunnelbekistingen maakt eensnelle bouw mogelijk. Het ge-bouw bestaat in de breedte-richting uit vier modulen (6,40 x6,40 m2) en in de diepte uit driemodulen (fig. 2). De twee mo-dulen in het hart vormen samende kern met trappenhuis en tweeliften. Per verdieping is elke dageen volledige beuk (drie modulendiep en ??n module breed) ge-stort. Na vier dagen was de volle-dige verdieping gestort. De vijfdedag werd benut om de prefab-betonelementen voor de kern metliftschacht en trappenhuis in tehijsen.Voor elk stort zijn zes halve tun-nelbekistingen ingezet: drie meteen standaardlengte van 13,75 men drie met een standaardlengtevan 7,50 m (foto 3). Daarbij zijntelkens twee halve tunnelkisten(13,75 m en 7,50 m) achter elkaargeplaatst. De twee buitenste halvebekistingen fungeerden als `par-keerkisten' om de tweede wand tekunnen meestorten. Tevens istelkens ??n van de twee dwars-wanden van de kern meegestort,door plaatsing van een zoge-noemde front-bekisting (sluitkist).De andere dwarswand van dekern werd later in metal-stud uit-gevoerd. De woningscheidende2 | Vari?ren met modules3 | Met de inzet van zeshalve tunnelkisten konper week ??n verdiepingworden gestort(foto boven)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWo n i n g b o u wcement 2001 850wanden tussen de woningtypenD en E zijn eveneens van metal-stud."Doorhetmeestortenvandedwarswanden konden we de sta-biliteit uit het casco halen", aldusVoerman.Voerman over de inzet van halvetunnelkisten: "Het voordeel daar-van was dat we een front-bekis-ting konden plaatsen. Daarnaastkonden we de gedeeltelijk vrij-hangende vide-vloeren tijdelijkonderstempelen door eerst deene halve bekisting uit te rijden,te stempelen en vervolgens detweede halve bekisting uit terijden."G i e t b o u w g e e f tf l e x i b i l i t e i tOok in de toekomst denkt Voer-man dat zijn bedrijf nog vaak vangietbouw gebruik zal maken:"Maar de inzet van tunnel- enwandkisten staat wel onder drukdoor een tekort aan vakbekwaamCAO-personeel. Aan de anderekant zie je ook dat de levertijdenvan prefab elementen steedsverder toeneemt. Met gietbouwkun je nog tijdens de bouw wijzi-gingen aanbrengen. Je bent dusdaarin veel flexibeler." Projectgegevensopdrachtgever:Koopmans Projecten bv, Enschedearchitect:de Architekten Cie., Amsterdamhoofdaannemer:Koopmans Bouw bvWanddikte casco:binnenwanden: 250 mm,buitenwanden: 200 mm (fig. 3)Start bouw: juni 2000Oplevering: september 2001Bouwkosten: circa 16 miljoen gulden5 | Geveldetails; vide enslaapkamer4 | De grote glazen puienvan de inpandige `warme'balkons en de smalle,verticale raamopeningengeven de gevels een`ponskaartachtige'uitstraling