? bruggenbouw ? uitvoeringstechniek?Z.A.Losonczi, MBG NV, AntwerpenJ.van Winden, Deijs Betontechniek BV, HarderwijkHet was lange tijd gebruikelijk de ankers voor een op een betonconstructie te bevestigenstaalconstructie in het beton mee te storten. Difwas tijdrovend en gaf vaak problemenmet de maatvoering. Om de stalen bovenbouw van de Erasmusbrug te verbinden met debetonnen draagconstructie is gebruik gemaakt van een nieuwe methode, waarbij spa-ringsbussen in de onderbouw werden aangebracht. Later werden in ??n werkgang de an-kers aangegoten en de stelruimte tussen de stalen bovenbouw en de betonnen onder-bouw ondergoten. Het voordeel van deze methode is dat de maatvoering tijdens de ruw-bouw mindernauwkeurigbehoefttezijn en datbij de uitvoeringgrotetijdsbesparingwordtbereikt.NIEUWEMETHODEVERBINDTERASMUSBRUGMETONDERBOUWCEMENT1995/9De Nieuwe Maas wordt opnieuw overbrugd.Om de Kop van Zuid met het centrum vanRotterdam te verbinden, wordt momenteelde Erasmusbruggebouwd. Deze 30 m bredetuibrug met een lengte van 802 m is opge-hangen aan ??n pyloon van 139 m hoog [1].Bij hetdefinitieve ontwerp van de brug isopti-maal gebruik gemaakt van de gunstige ei-genschappen van staal en beton. De boven-bouw is in verband met gewichtsbesparinggrotendeels in staal uitgevoerd, terwijl de on-derbouw, waaronder de noordelijke aan-brug, de pijlers, de aanzetstukken en de bas-culekelder, van beton zijn gemaakt.De ankers voor de oplegpunten van de brugworden bij traditionele verbindingsmetho-CD Rechtervoet van de pyloonden in de betonnen onderbouw meegestort.Hierbij is een exacte maatvoering noodzake-lijk en de ankerpunten moeten tijdens hetstorten extra worden beschermd. Later wor-den de steunpunten geplaatst en aan de an-kers bevestigd. Vervolgens wordt de ruimtetussen de voetplaat van het oplegpunt en deonderbouw met een cementgebonden mor-tel ondergoten.Bij de verbinding van de stalen bovenbouwmet de betonnen onderbouw van de Eras-musbrug is de staalconstructie met hulpvij-zels op dejuiste hoogte afgesteld, waardoorhetvooraf instorten van de ankers niet nood-zakelijk was.65? bruggenbouw ? uitvoeringstechniek?Volgens de nieuwe methode werden persteunpunt in de onderbouw zeventien spa-ringsbussen ingestort met een lengte vande basculekelder, doorgevoerd. Tijdelijke vij-zels zorgen er tijdens het opspannen voordat de belasting op het beton niet te hoog390 mm en een doorsnede van 125 mmo Bij wordt. Wanneer het brugdeel is geplaatst,de montage van de oplegpunten werden deankers in de voetplaat aangebracht en in desparingsbussen gehangen.Het zwaarste deel van de brug, de pyloonmet achterligger (totaal 3600 ton) en heteerste brugdeel, wordt met vijf steunpuntenaan de betonnen onderbouw bevestigd: driesteunpunten aan de zijde van de basculekel-der en twee op de eerste betonnen funde-ring in de rivier (foto 1). De kracht die persteunpunt moetworden overgebracht, wordtvoor een deel gereduceerd doordat het aande tuikabels hangende rijdek van de brugeen tegenwicht levert. Per steunpunt wordt15 500 kN op de onderbouw overgebracht.Omgerekend naar een oppervlak van circa2,18 m2betekent dit een drukvan 7 N/mm2.Nabij de steunpunten worden vier bundelsvan 127 tuidraden, die verbonden zijn aan@ Aanmaken van BETEC 24066ontstaat de juiste krachtsverdeling en kun-nen de vijzels worden verwijderd.Aangieten ankers en ondergieten steun-puntenDe ankers worden in sparingsbussen gehan-gen en aan de voetplaat van het steunpuntbevestigd. Daarna worden de ankers en deruimte tussen het steunpunt en het betonvan de onderbouw in ??n werkgang aange-goten ('gelijmd'), c.q. ondergoten. Hierbij ishetvan groot belang dat 'vol en zat' wordt ge-werkt, opdat de druk over het gehele opper-vlak wordt verdeeld.Bij het ondergieten wordt de volgende werk-wijze gehanteerd:? plaatsen van bekisting rondom de grond-piaat van het steunpunt;? inbrengen van de injectieslang;? aangieten van de zeventien ankers en on-dergieten van het steunpunt met cement-gebonden gietmortel BETEC 240.De bekisting rondorn de voetplaat wordt 50rnm buiten en circa 3 mm boven de onderzij-devan devoetplaatgeplaatst. Bij afwijkingenin de hoogte wordt het hoogste punt aange-houden. Op ??n plaats is de bekisting ge-deeltelijk uitneembaar voor het doorvoerenvan de injectieslang.De bekisting sluit door middel van siliconen-kit waterdicht op de onderbouw aan, opdatgeen cementwater uitspoelt, waardoor deeindsterkte van het beton sterk af zou ne-men.Cementgebonden mortelDe toegepaste cementgebonden mortel(BETEC 240) is een kant en klaar produkt,waaraan op de bouwplaats alleen het aan-maakwater moet worden toegevoegd (foto2). Hetvoldoetaan de eisen van CUR-Aanbe-veling 24. Door de lage water-cementfactorvan 0,30 en de hoge vloeimaatvan 700 mm,gemeten drie minuten na de aanmaak, kande rnortel ook zeer moeilijke plaatsen goedbereiken. Zestig minuten na de aanmaak be-draagt de vloeirnaat van de mortel nog 600mm (beproeving met behulp van de vloei-goot). Hierdoor is de mortel zeer geschiktvoor het aangieten van ankersparingen enhet ondergieten van staalconstructies.De mortel heeft een korrelopbouw van 0-4mm en is geschikt voor giethoogten van15-60 mm en toepassing in rnilieuklasse 5d.De sterkteklasse B70 (70 N/mm2) maakthet materiaal specifiekgeschikt als gietmor-tel voor opleggingen van bruggen en viaduc-ten en voor het aangieten van compresso-ren, turbines en pompen. De geringe uitdro-gingskrimp (0,8 mm/m) en de volumever-groting (1,75%) veroorzaken geen noe-menswaardige volumeverandering na ver-harding. Bij een juiste nabehandeling zijn de-ze waarden nog minder. In figuur 3 is de ver-hardingscurve en te behalen eindsterkteweergegeven. Hieruit blijkt dat de druksterk-te na 28 dagen circa 90 N/mm2bedraagt, bijeen buigtreksterkte van circa 11 N/mm2. Ui-teraard nemen de waarden in de tijd verdertoe. Voor de uitvoering betekent dit dat hetbeton na zeer korte tijd (7 dagen) belast kanworden.CEM ENT:1.995/9Verwerking mortelleverancier uitgevoerd. Ook bij andereDe cementgebonden mortel wordt voorge- specifieke constructie-onderdelen zoals hetmengd geleverd in zakken van 25 kg. De kor- bolscharnier van de Stormvloedkering in derelverdelingvan hettoeslagmateriaal is spe- Nieuwe Waterweg, wordt volgens deze me-ciaal afgestemd op de toepassing als giet- thode gewerkt.mortel. Bij een goede continue korrelverde-ling (Fullerkromme) is relatief weinig water Uitvoeringnodig en gecombineerd met de juiste hoe- De uitvoering heeft plaatsgehad van 15 totveelheid fun materiaal zal er geen ontmen- en met 20 mei 1995. Doordat de steunpun-ging optreden. ten zich onder het brugdek bevinden, warenBij het aanmaken wordt eerst tweederde de weersomstandigheden niet van invloeddeel van de benodigde hoeveelheid water in op de werkzaamheden en behoefde geen re-de molen gebracht, waarna de BETEC 240 kening te worden gehouden metverzadigingwordt toegevoegd. Na circa drie minuten of uitdroging van het beton door regen of ex-mengen ontstaat een klontvrije pasta-achti-ge mortel. Vervolgens wordt het resterendeaanmaakwater toegevoegd totdat de juisteconsistentie is verkregen. De totale mengtijdvoor 75 kg materiaal bedraagt vier minuten.Het materiaal is dan uitstekend te verpom-pen en vertoont geen bleeding.KwaliteitsborgingVoorafgaande aan de uitvoering is een uit-voeringsplan gemaaktdat doorde opdracht-gever is getoetst. Hierin waren de datum vanuitvoering, de bekistingstekening, het toe tepassen aangietmateriaal, het te gebruikenmaterieel en de uitvoering van de injectie-werken beschreven. Tevens waren deverant-woordelijkheden van het in te zetten perso-neel aangegeven, zodat voor een ieder dui-delijk was wat verwacht werd.treem hoge temperaturen.Het plaatsen van de bekistingen en de an-kers vergde ??n dag.-buigsterkte13,00-NSe 10,40-z ........- ....7,80....~s=r..~.... 5,20{IJ~~r...... 2.60bil.""=.ct 0,003 7Het injecteren van de drie steunpunten aande zijde van de basculekelder vergde even-eens ??n dag, evenals de steunpunten aande west- en oostzijde (foto 4). Om te voorko-men dat de gietmortel in de injectieappara-tuuren bijbehorende slangen zou verharden,kon het injecteren niet langer dan 60 minu-ten worden onderbroken. Bij een sterkte bo-ven 70 N/mm2konden de hulpvijzelswordenverwijderd. De belasting werd daarbij traps-gewijs toegelaten om te voorkomen dat erspanningsscheuren in het beton zouden op-treden.Literatuur1. Hoos, H. en Th.A.Feijen, Erasmusbrug Rot-terdam. Cement 1995, nr. 7/8.- - - - - - druksterkte104,0083,20 -Ne.?62,40 Z--~41,60 s=r..~....{IJ20,80 ~::;r.."00,00t25 90De kwaliteitsborging bij de injectiewerk-zaamheden berust op een drietal belangrij-ke punten:~ dagen? gebruik van gekwalificeerde bouwstoffen;? juiste werkmethode en apparatuur;? gemotiveerd personeel onder begeleidingvan een deskundige.Het gebruik van bouwstoffen van constantekwaliteit is bij dit soort werken van groot be-lang, omdat afwijkingen in de samenstellingdirectvan invloed zijn op deverwerkbaarheiden eindsterkte van het beton.Ook de juiste werkmethode en apparatuurzijn bepalend voor het 'vol en zat' ondergie-ten van de steunpunten.De uitvoering van dit soort werken kanplaatshebben met personeel van de op-drachtnemer onder begeleiding van een be-tontechnoloog met uitvoeringservaring. Deinjectiewerken aan de Erasmusbrug werden? Sterkte-ontwikkeling BETEC 240onder leiding van een deskundige van de @ Ondergieten van het steunpuntCEMENT1995/9 67