? ? geotechniek ? funderingenprof.ir.A.F. van Wee/e, Instituut voor Funderingscontrole - IFCO bv, GoudaDe huidigefunderingstechnieken voldoen overhetalgemeen goed aan debehoefte, waar-doorer voor nieuwe technieken nauwelijks een marktaandeel te behalen is. In bijzonderegevallen kunnen nieuwetechnieken echter uitkomst bieden. Daarom worden die in dit ar-tikel ter overweging aangeboden. Ten slottegeeftdeauteurzijn visie overautomatiseringvan bestaande technieken.NIEUWEFUNDERINGSTECHNIEKENTEROVERWEGINGCEMENT1995j5Defunderingstechniek in Nederland wordt inhoge mate bepaald door hetgrondprofiel zo-als dat in het westen en noorden voorkomten waarvan de bovenlagen weinig draag-krachtig en sterk samendrukbaar zijn. Metpalen, die de belastingen rechtstreeks naarhet vaste zandpakket overbrengen, kunnendeze lagen worden omzeild. Slechts voor uit-gestrekte belastingsverhogingen, veroor-zaakt door ophogingen, weglichamen, plat-forms en dergelijke, doet het pakket slappelagen wel mee aan de krachtsoverdracht endan wordt het ongunstige gedrag ervan oppijnlijke wijze ervaren.In het zuiden en oosten van ons land is hetbodemprofiel gunstiger, waardoor in demeeste gevallen een ondiepe funderingswij-ze (fundering op staal) goed mogelijk is. Deprijzen van geheide en geschroefde paalfun-deringen zijn echter zeer concurrerend doorde grote vraag ernaar elders in ons land. Hetoosten en zuiden profiteren daar vaak van,omdat paalfunderingen soms tot een lagerebouwprijs leiden dan een ogenschijnlijk sim-pelerfunderingop staal. Nu de weerstand te-gen de overlast waarmee de realisering vanpaalfunderingen vaak gepaard gaat, toe-neemt, zouden funderingen op staal daar-van wel eens kunnen profiteren, hoewel debereidheid tot het betalen van de meerkos-ten over het algemeen gering is.Met paalfunderingen en damwanden wordtheel goed aan de algemene behoefte vol-daan. De noodzaak om nieuwe techniekentoe te gaan passen is daardoornietgroot. Delaatste grote doorbraak in het landelijke pa-troon van funderingstechnieken was de ge-schroefde paal, die ruim 20jaar geleden zijnintrede deed. Alle andere bekende technie-ken blijven in hun toepassing beperkt totspeciale gevallen, waardoor het moeilijk isdaarvoor een continue afname te bewerk-stelligen. Dat is de reden dat geen grotedoorbraak in de markt kon worden gefor-ceerd.Hierna zullen een aantal werkwijzen wordenbeschreven, waarvan de mogelijke toepas-sing waarschijnlijk ook een beperkt markt-aandeel zal krijgen.Injectie-techniekenCement-injectieInjectie-technieken zijn op verschillende wij-zen in ontwikkeling. De weerstand om chemi-cali?n te gebruiken neemt toe nu er meeraandacht wordt besteed aan beschermingvan het milieu. Die ontwikkeling gaat, watons land betreft, samen met de zorg voor dekwaliteit van het grondwater, dat immers inveel gevallen voor drinkwater in aanmerkingkomt. Er is nu zeerfijn gemalen cementop demarkt dat, hoewel duurder dan gewoon ce-ment, de concurrentie met chemicali?n in demeeste gevallen goed aan kan. In figuur 1zijn de korrelverdelingsdiagrammen gege-ven van verschillende cementsoorten, waar-onder zeer fijn gemalen cement, en ter ver-gelijkIng van slib en fijn zand. Onderzoekheeft uitgewezen, dat de fijnste daarvan ge-schikt zijn voor penetratie in een skelet vangrof en zelfs van middelgrof zand. Toepas-sing in duinzanden is nog niet mogelijk, maarhet is niet uitgesloten dat toepassing ervanin ons Pleistocene zand op veel plaatsen33? ? geotechniekCD Korrelverdelingsdiagrammen van ver-schil/ende soorten cement in vergelijkingmet fijn zand.en slib [lJF: fijn zandS: slibP: gewoon portlandcementH: portlandcement met hoge aanvangs-sterkteC: col/o?de cementM: MC-500 cementgoed mogelijkzal blijken te zijn. Nader onder-zoek daarnaar is echter wel geboden. Maat-gevend voor de geschiktheid is de fijnstezandfractie. Een aandeel van slechts 2%deeltjes fijner dan 0,074 mrn kan al funestzijn [1].Het voordeel van deze methode is de grotepermanente sterkte die kan worden verkre-gen. Bovendien kan een cement-zandstruc-tuur in de grond niet als vervuilend wordenaangemerkt. Deze methode leidt tot eengoedkopere oplossing dan jet-grouting,waarbij het zand grotendeels wordt vervan-gen door de cementgrout. Deze laatste me-100~ 80E:g!L-a60.g 40Ei~IJ 20? 0? funderingen\ ~~.......~~1\ 1\\\1 0,1---7 zeefopening (mm)van de paalvoeten cementgrout gelnJec-teerd [2]. Doordat de horizontale korrel-spanningen lager zijn dan de verticale, zal bijhet opvoeren van een alzijdige groutdrukeerst de horizontale korrelspanning in groot-tetoenemen, hetgeen tot gevolg heeft dat erbij voorkeur eerst verticale spleten zullenontstaan. Pas als de horizontale korrelspan-ning door het grouten zoveel is toegenomendat de verticale korrelspanning de laagstewaarde heeft verkregen, zullen ook horizon-tale spleten ontstaan. Het sturen van dezefractures vraagt een goed inzicht en ruimeervaring.thode vergt aanzienlijk meer materiaal, ter- Vergelijkbaar zijn de bekende werkwijzen omwijl tijdens de uitvoering een tijdelijk, maar betonverhardingen van wegen met grout opwel volledig verlies aan lokale draagkracht te persen en weer op niveau te brengen enoptreedt. Dit is niet het geval bij penetra- die om verzakte vloeren in magazijnen entie-injectie van cementmelk. dergelijke te herstellen door heteronder per-Compaction groutingEen geheel andere werkwijze is die van 'com-paction grouting'. Daarbij wordt de grond ver-drongen door het injectiemateriaal en wordter dus bij voorbaatvan uitgegaan, datde sus-pensie niet in de pori?n dringt. Compactiongrouting maakt gebruik van 'fracturing'(spleetvorming) in de grond. Dat kan alleenals wordt verhinderd dat het injectiemiddelontsnapt. Ditgebeurtmeestallangs de injec-tielansj-pijp naar het maaiveld ofvia een an-der kunstmatig afvoerkanaal zoals een riool,een puinkoffer en dergelijke.Deze werkwijze werd in het begin van de ja-ren zeventig in Rotterdam metsucces toege-past om een gedeeltelijk verzakt gebouwmet paalfundering en al weer op niveau te-rug te brengen. Daarbij werd in het Pleistoce-ne zand op enige meters onder het niveau34sen van PUR-schuim, zonder dat dit veel hin-der veroorzaakt en de belastingen op devloeren zelfs niet behoeven te worden weg-genomen. Bij deze werkwijzen worden er bijvoorbaat horizontale spleten gevormd, zo-dat deze werkwijze simpeler in zijn toepas-sing is.Diepe groutinjecties kunnen niet alleen wor-den gebruikt om een gebouw op te persen,maar in principe ook om bijvoorbeeld een ka-de of dijk te verhogen, zonder dat de bewo-ners en gebruikers ervan veel overlast onder-vinden. Dat vergt echter wel bijzondere ken-nis en ervaring, die nog grotendeels verza-meld zal moeten worden.Injectie van de groutzou dan bij voorkeur die-nen te geschieden op de overgang tussenhet Pleistoceen en het Holoceen, daar waarde laag 'veen op grotere diepte' is gelegen.Door op dat niveau grout te persen wordt ge-I'----'"~ \1\l\ \ 1\\S \p \ \ ~I'\. " "\~ 1\1\1'":::::-:~""~-....::::~0,01 0,001bruik gemaakt van de samendrukbaarheidvan het veen, waardoor gemakkelijk een ho-rizontale fracture wordt verkregen, die zichbij voortgaand injecteren in horizontale rich-tingzal uitbreiden. De groutzal echterprobe-ren zich zo min mogelijk onder de kruin vandedijkteverzamelen en eenvoorkeuraan dedag leggen om te ontsnappen naar de laag-ste zijde naast de dijk, waar in het nage-streefde groutvlak de kleinste verticalegrondspanningen heersen. Door gebruik temaken van een sterkvisceuze grout is hetzij-delings wegvloeien te bemoeilijken, waarbijsteeds vanuit het centrum (onder kruin dijk)wordt gewerkt. Tevens wordt met tussenpo-zen gewerkt, waarin de grout kan verharden.Dit laatste is goed mogelijk indien de groutvia manchetbuizen in de grond wordt ge-bracht en er met packers wordt gewerkt omde buizen zelf toegankelijk te houden.Het moet ook mogelijk zijn om de spleetvor-mingte benutten om een horizontale afdich-tingslaag in de diepere ondergrond aan tebrengen. Dan zal bij voorkeur gebruik wordengemaakt van een cement/bentoniet grout.Er moet echter wel rekening mee worden ge-houden, dat de grout tijdens het inbrengenveel water bevat, dat relatief snel zal wordenuitgeperst door het gewicht van de erop lig-gende lagen. Dat uitpersen gebeurt zekervoordat de verharding aanvangt. Daardoorblijft er als resultaat een dunnere, ingediktelaag over, die een goede waterdichtheid be-zit. Deze werkwijze zal tot een verlaging vande kosten leiden in vergelijking met een hori-zontale laag, verkregen door injectie metchemicali?n. De nieuwe werkwijze is ook logi-scher, omdat de laag horizontaal wordt ge-vormd en het gevaar van onvoldoende aan-sluitingtussen de afzonderlijke injecties, zo-CEMENT1995j5a b( d@ In Japen gemaakte constructievormenmet de 'Deep Mixing Method' [3Ja. blokb. palenc. schottend. roosterkleizand00000~? Ontwerp vooreen rioolsleufmet toepas-sing van kalk-kolommen [4Jals bij chemisch injecteren hetgeval is, volle- Kwaliteitsverbetering van grond door men- tot schotten (fig. 2c) of tot een roostervorm(fig. 2d). Tenslotte is ook de lengte van de af-dig afwezig is. gen met kalk of cementIn Japan wordt op zeer grote schaal gebruik zonderlijke kolommen variabel.Compaction grouting vindt in toenemende gemaakt van de methode waarbij kleigrondmate toepassing. In ons land zijn er verschil-lende interessante mogelijkheden voor toe-passing, maar het vergt vooraf nader onder-zoek om de toepassing goed af te stemmenop de lokale omstandigheden. Ook hierbijgeldt, dat de kost voor de baat uitgaat.Een bijzondere vorm van compaction grou-ting is die, waarbij het voetdraagvermogenen de mantelwrijving van geboorde palenworden opgevoerd. Daarbij gaat het niet om'compaction' van de grond, maar om het op-voeren van de korrelspanningen in de grond-cilinder om de paal, waardoor het lastjzak-kingsgedrag in aanzienlijke mate wordt ver-beterd en tegelijkertijd het bezwijkdraagver-mogen wordt opgevoerd. Dit systeem isreeds op enkele werken in ons land met suc-ces toegepast, zoals onder de hoge torenvan de Nederlandsche Bank in Amsterdamen onder de hefbrug voor de NederlandseSpoorwegen over de Oude Maas bij Dor-drecht.Dit systeem verdient ruime aandacht.CEMENT1995j5in situ wordt gemengd met kalk, waardoor desamendrukbaarheid drastisch wordt ver-kleind en tegelijkertijd de schuifweerstand,en dus ook de draagkracht, flink wordt ver-groot. Vooral langs de kust, zowel werkendvanaf het land als vanaf het water, wordt ge-werkttot diepten van 60 m. Op deze wijze zijnhaventerreinen gestabiliseerd, is de bodemonder havendammen verbeterd, is de onder-grond onder wegen en industrieterreinenverbeterd enz. De schaal waarop dit daar ge-beurt, is voor ons bijna nietvoorte stellen. Erzijn werken geweest waarbij meer dan tiendrijvende pontons, elk uitgerust met drie totzes kranen, deze werkzaamheden tot 60 mdiepte uitvoerden.De methode leent zich ervoor, met de kalk-kolommen te construeren. Een integraletoe-passing (blokvorm) gaat meestal te ver en isdaardoor niet economisch (fig. 2a). De af-zonderlijke kolommen worden als solitaire'palen' geplaatst (fig. 2b) of gecombineerdDeze werkwijze is in Japan volledig ontwik-keld en het vereiste equipment is in dat landte betrekken. Uit onderzoek bleek dat onge-bluste kalk voordelen biedt wat het resultaatbetreft, maar het werken ermee vereist ver-gaande veiligheidsmaatregelen. Ook ge-bluste kalk wordt daarom toegepast, hoeweldit minder effectief is.Onderzoek heeft uitgewezen dat de combi-natie van klei/leem en kalk goed is, evenalsklei en cement, maar dat mengen van kalkmetveengrond een duidelijk mindergoed re-sultaat geeft. Indien veen in kwaliteit moetworden verbeterd, verdient cement als bind-middel de voorkeur. De hoeveelheid kalk ofcement die vereist is, is een functie van hetwatergehalte van de te behandelen grond-soort. Dat wil zeggen, dat ter stabiliseringvan bijvoorbeeld ons 'Holland veen', relatiefveel cement zal zijn vereist, waardoorde me-thode duur zal uitvallen. Leemhoudende klei35? ? geotechniek ? funderingenmet een vloeigrens beneden 50, vereist 4 ?6% van de droge kleimassa aan ongeblustekalk, dat tijdens het mengproces in poeder-vorm in de grond wordt geblazen. BlijkensScandinavische ervaringen [4] moet hetkalkaandeel al worden opgevoerd tot 10 ?12% als de klei enigszins veenhoudend is.Interessantisdetoepassingvan kalk-kolom-men met een middellijn van 0,5 m langs eenrioolsleuf (fig. 3). Deze oplossing werd doorprof.B.Broms voorgesteld in 1982 [4, blz.155] en is overeenkomstig het principe vande V-polder van Visser & Smit.In Japan betreft het bijna altijd een mengselwapening aangebracht, waardoor een ster-kere en stijvere composiet wordt verkregen.De wapening kan bestaan uit bamboe, hard-hout of stalen staven. Deze staven wordenop onderling korte afstanden, meestal paral-lel aan elkaar, in de grond gebracht, waar-door sterke en stijve blokken worden gefor-het gemaakte gat wordt opgerekt, waardoorde grond opzij wordtgedrukten de horizonta-le korrelspanning tot z'n passieve waardewordt opgestuikt. Dergelijke palen ontwikke-Jen derhalve een maximum aan kleef. Omdatde betonnen palen in stalen mallen wordengemaakt, isdetapse vorm gelijkmatigen dusmeerd (men spreekt van 'soil nailing'). In Ita- effectief. Bij onze houten palen is dat helaasli? wordt deze methode onder meergebruikt niet hetgevaI. De onregelmatige vorm brengtom taluds te stabiliseren. In Indonesi? is de met zich mee dat na het passeren van eenwerkwijze van oudsher, met gebruikmaking verdikking, de strook paal erachter in de luw-van bamboestokken, bekend als 'chakar te ligt en doordat de grond daar maar weinigajam'. Het werd gebruikt als verharding van terugveert, wordt de kleef sterk geredu-slecht begaanbare wegen. De stokken wer- ceerd. Populair gezegd werkt elke knoest alsden verticaal dicht naast elkaar weggedrukt kleefvanger, waardoor de effectiviteit van deof ingeslagen. tapse vorm voor een deel teniet wordt ge-van klei en leem. Echte vette klei wordt daar daan.niet zo vaak aangetroffen. De leemhouden- In Nederland zijn uit de vorige eeuw toepas-de klei in Japan heeftvaak een nietal te hoogwatergehalte, waardoor de hoeveelheid kalkmeevalt en de kostprijs dus ook. Bovendienzijn daar de paalfunderingen relatief duur,waardoor een ruime toepassing van kalk-ko-lommen meer voor de hand ligt dan in onsland.Gewapende grond (Terre Arm?e)Gewapend grond vindt al regelmatig toepas-sing in ons land. Het is een uitstekende op-lossing in gevallen waarbij grondlichamenworden opgezet en verticale begrenzingende voorkeur genieten. Tijdens het aanbren-gen van zandophogingen worden daarin opregelmatige afstanden trekbanden opgeno-men, die worden benut voor het horizontaalverankeren van het verticale begrenzings-vlak. De methode is logisch, omdat hetvoor-vlak, dat grote zijdelingse belastingen moetweerstaan, door de trekbanden op korte on-derlinge afstand kan worden vastgehouden,waardoor de buigende momenten in datvoorvlak klein blijven. Voorwaarde voor eendoelmatige toepassing is, dat de trekban-den duurzaam zijn en het aanvulmateriaaleen goede schuifweerstand kan leveren. De-ze constructies hebben een ruim toepas-singsgebied en leveren een logische en es-thetisch verantwoorde oplossing. De metho-de is niet nieuw, maar komt in aanmerkingom vaker te worden toegepast [5].Gewapende grond (Soil nailing)Dit is een andere vorm van gewapende gronddan bij het voorgaande systeem. Gelijkmatigin de grond verdeeld wordt een hoeveelheid36singen bekend van 'houten grondverbeterin- Grondkerende wandengen', waarbij in het slappe Holoceen houten Stalen damwanden worden van oudsher alspalen kort naastelkaarwerden geheid om de grondkerende wanden gebruikt. In de jarenslappe lagen draagkracht te geven voor bij- zestig zijn de diepwanden daar als alterna-voorbeeld een spoordijk. Bekend zijn tevens tieve mogelijkheid bijgekomen. Deze had-de op elkaar gestapelde zinkstukken in de den het voordeel dat hun sterkte hoge waar-vorm van een rijzendam. Dit zijn vroege voor- den bereikte, waardoor het toepassingsge-beelden van gewapende grond. Uit de laat- bied groter was dan van de gebruikelijke sta-stejaren is een toepassing bekend met een- len damwanden. Diepwandsecties wordenvoudige ongewapende in situ gemaakte be- ook gebruikt met hun grootste breedte lood-tonnen paaltjes onder een opslag van zand recht op het vlak van de wand en als I-vormi-en grind voor een betonmortelcentrale [6]. ge profielen, bestaande uit drie diepwand-secties.Bijzondere paalvormenDriehoekige palenIn Zuidoost-Azi? worden geprefabriceerdebetonnen palen gebruikt, waarvan de door-snede driehoekig is met flinke vellingkantenop de hoeken. Daarmee wordt per volumebeton een grotere omtrek verkregen en daar-mee zijn deze palen in staatom meer positie-ve kleefte genereren. Op zich is dat een logi-sche gedachte, die navolgingverdient. In onsland echter, waar de kleef vaak belastings-verhogend werkt, is een dergelijke oplossingmeestal niet logisch. Overigens is hetzelfdete bereiken door de palen een rechthoekigedoorsnede te geven in plaats van een vier-kante. Dat is in onze markt relatief gemakke-lijk te realiseren.Tapse palenIn Finland worden geprefabriceerde beton-nen palen gebruikt met een tapse vorm overhun lengte. Daarmee zijn deze palen verge-lijkbaar met houten palen in Nederland. Tap-se palen hebben hetvoordeel datal heiendeAls antwoord daarop deden destalen Combi-wanden hun intrede op de markt. Deze vin-den eveneens toepassing voor wanden diezwaar op buiging worden belast en kunnenworden gebruikt als de grondslag moeilijkheien met zich meebrengt. De stalen buizenzijn minder gevoelig voor deformatie dan dedamwandprofielen.Er lijkt inmiddels ruimte in de markt te zijnvoorwanden die een combinatie vormen vangeboorde betonnen druk-elementen en ge-heide of getrilde stalen elementen, die detrekweerstand leveren, of dragende elemen-ten van staal in combinatie met opvul-ele-menten van beton. Het is immers nog altijdzo dat het materiaal staal in zijn toepassingals regel duurder uitvalt dan het materiaalbeton. Indien de druk door beton en de trekdoor staal kan worden opgenomen, moeteen besparing tot de mogelijkheden beho-ren.Het is opvallend dat voorgespannen. beton-CEMENT1995j5nen damplanken zo weinig worden gebruikt, uitgerekend hoeveel verdichting per meterdit in tegenstelling totvoorgespannen palen. trekken moet worden bereikt en het procesHet heien daarvan kan het probleem niet wordt aldus geprogrammeerd en afgestemdzijn. De biesvormige onderzijde en de veer/ op de aanwezige dichtheid in het veld.messing kunnen zorgen voor een goede on-derlinge aansluiting. Tenslotte kan gedacht De machines worden door de machinist ver-worden aan een stalen voegverbinding tus-sen betonnen damplanken om meer bewe-gingsvrijheid te cre?ren. Immers, bij de bui-zen van de Combi-wanden is de bewegings-vrijheid ook beperkt en daarvoor wordennaast de gebruikelijke damwandsloten ookandere voegaansluitingen toegepast (fig. 4).plaatst van piket naar piket. Eenmaal bovenhet piket staande, verloopt het gehele pro-ces automatisch tot de buis geheel is opge-trokken. Een aparte voorlader met machinistmoeten er uiteraard wel voor zorgen, dat deself-tipping skip steeds op tijd met zand ge-vuld is. De kraanmachinist heeft echter hettoekijken. Alle handelingen worden vastge-De vraag kan zelfs worden gesteld waarom legd in een geheugen en de resultaten kun-kanaalplaat-vloerelementen tot dusver al- nen elk gewenst moment worden gepresen-leen in horizontale positietoepassingvinden teerd.en of een toepassing in verticale zin niet totde mogelijkheden zou behoren. Heien kan Dit principe vindt tot nu toe nog weinig navol-tegenwoordig zo geschieden, dat de maxi- ging,maardetijdzaldienavolgingmetzeker-male spanningen binnen tevoren af te spre- heid gaan brengen. Voor het heien van palenken grenzen blijven, zodat beschadiging met is dit zelfs een simpele aangelegenheid,zekerheid kan worden voorkomen. Maatge- waarvoor alle kennis op de markt beschik-vend zal zijn een goede onderlinge aanslui- baar is. Hetzal in tweede instantie zelfs zoverting te bewerkstelligen, maar daarvoor kan komen, datautomatisch en continu de span-zeker gebruik worden gemaakt van stalen ningen in de paal en de effici?ntie van hetprofielen die de geleiding verzorgen. blok worden gemeten en dat die gegevenszullen worden gebruikt om het heiproces teAutomatisering sturen [7]. De steeds grotere aandacht voorFunderingswerkzaamheden bestaan altijd het beheersen van de kwaliteit zal deze ont-uit een grootschalige herhaling van een en- wikkeling in de hand werken. Daarover be-kele serie handelingen, die tot een bepaald staat bij de auteur geen enkele twijfel.funderingselement leiden. Als er in de bouw??n vakgebied is dat op de bouwplaats inaanmerking komt voor automatisering, danis dat de funderingstechniek. Toch is daar-van nog heel weinigterechtgekomen. Reedsin het midden van de jaren zeventig werddoor Fudo Kensetsu in Japan het Compozerverdichtingssysteem geautomatiseerd. Datsysteem werkt als volgt.Een stalen buis, van onder afgesloten meteen venturi of een mechanische klep, wordtmet een vibrator trillend op diepte gebracht.Tijdens of na het intrillen wordt de buis viaeen vulopening opzij (kort onder zijn boven-zijde) gevuld metzand. Daarbij wordtgebruikgemaakt van een 'self-tipping skip'. Directnadat de einddiepte is bereikt, wordt de buisover een korte afstand trillend getrokken envervolgens weer ingetrild tot een tevoren be-paald niveau. De zandkolom wordt daarmeezijdelings opgestuikt. Het proces van buistrekken en terugdrukken gaat door totdat degehele zandkolom gereed is. Tevoren wordtCEMENT1995/5Literatuur1. Zebovitz, S., R.J.Kritzekand, D.K.Atmatzi-dis, Injection of fine sands with very fine ce-ment grout. Journalof Geotechnical Engi-neering, Vol. 115, No 12, December 1989.2. Cambefort, H. et R.Puglisi, Soul?vementd'un batiment par injection du sol. Annalesde L'lnstitut Technique du Batiment et desTravaux Publies, May 1971.3. Watari, Y., N.Fukuda & S.Aungand T.Yama-nouchi, Japanese Reclamation Techniquesfor Coastal and Offshore Areas with SoftFoundation. Proceedings Symposium on De-velopments in Geotechnical Engineering,Bangkok, 12-16 January 1994.4. Broms, B.G., Ume Columns in Theory andPractice. Proceedings International Confe-rence of Soil Mechanics, Mexico, 1982.5. Terre Arm?e, S & E-publikatie 29 van deBetonvereniging.6. Uzzi, F., Anchors and Injected Piles. Gene-ral Report 12, Proceedings, Volume 4, 12th@ Slot-oplossingen bij damwanden, ge-bruikt in JapanInternational Conference on Soil Mechanicsand Foundation Engineering, Rio de Janeiro,1989.7. Van Weeie, A.F. en A.J.G.Schellingerhout,Efficient heien van geprefabriceerde beton-palen, delen 1 en 2. Funderingstechnologie1994, Uitgave Prepal, Woerden.?37