IUTILITEITSBOUW ICONSTRUCTIEFONTWERP I INIEUWBOUW TWEEDEKAMER DERSTATEN-GENERAALir.W.M.Faas en irJ.H.Wendrich, Adviesbureau D3BN AmsterdamDe huisvesting van de Tweede Kamer der Staten-Generaal is reeds meer dan eeneeuw onderwerp van gesprek. Uiteindelijk werd in 1985 begonnen met een ruim 10jaar durend bouw- en verbouwproces rond het Binnenhof.Halverwege dit decennium een blik op het nieuwbouwgedeelte.Een aanlegniveau van maximaal 1,25 m- NAP voor de nieuwe funderingenhield in, dat bij het toepassen van eenfundering op staal een grondverbe-waarden worden veroorzaakt doorkleilaagjes;- van 13 ? 14 m - NAP tot 16 ? 17 m -NAP eenlaagzand, onderbrokendoorlaagjes klei, humus en veen;- van 16? 17m-NAPtot29m-NAPdetweede zandlaag met zeet hoge vast-heden.Gedurende de afgelopen 120jaarzijn diverse plannen voor eennieuwe huisvesting van deTweede Kamer opgesteld en weer ver-worpen.Verschillende bekende architecten heb-ben hierbij de meestuiteenlopende ont-werpen gepresenteerd. Eerst in decem-ber 1985 werd daadwerkelijk een begingemaakt met het realiseren van het ont-werp van architect ir. P.B. de Bruijn.Dit plan omvat de renovatie van eengroot aantal bestaande gebouwen naasthet Binnenhof, met daartussenin denieuwbouw, waarin onder meer denieuwe plena?re zaal is ondergebracht(foto 1).De uitvoering van het totale project be-slaat een periode van ten minste 10jaar,die medio december 1985 is gestart metde renovatie en verbouwing van hetvoormalige Hotel Central aan de LangePoten en medio 1996 zal eindigen metde renovatie van de panden Binnenhof1, 2 en 3. In dat decennium hebben demeest uiteenlopende bouwactiviteitenop deze historische plek plaatsgehad,zoals het slopen, vernieuwen, renoverenen restaureren van de bestaande bebou-wing en het realiseren van het nieuw-bouwgedeelte.Het ofncide startsein voor de uitvoe-ringvande nieuwbouw derTweede Ka-mer werd op 30 augustus 1988 gegevendoor de toenmalige voorzitter van deTweede Kamer, Dolmanen de toenma-lige Minister van VROM, Nijpels.PlanopbouwIn relatie met de diverse functies kan denieuwe huisvesting voor de Tweede Ka-mer in de volgende onderdelen wordenverdeeld (fig.2}.~ perstoren, de hoekbebouwing langs10de Lange Poten met een hoogte vancirca 35 m;- plenaire zaal, waarin de grote verga-derzaal met bijbehorende publieketribune is ondergebracht;- vergaderblok, waarin kleinere verga-derruimten ten behoeve van commis-sievergaderingen zijn ondergebracht;- centrale hal, ingesloten tussen denieuwbouw en de bestaande bebou-wing, de ontmoetingsplaats voor re-gering, volksvertegenwoordigers enpubliek.Ter plaatse van het vergaderblok is denieuwbouw onderkeldetd. Deze kelderstaat via diverse tunnels in verbindingmet de omringende bestaande bebou-wing. Tevens zal van hieruit door mid-del van een voetgangerstunnel een aan-sluiting met de Pleingarage worden ge-maakt.FunderingBij de uiteindelijke keuze van het typefundering hebben de volgende factoreneen belangrijke rol gespeeld:- diepte van de draagkrachtige lagen(fig.3},- aanlegniveau van de diverse bouwde-len en de onderlinge hoogteverschil-I?n;- aanlegniveau van de funderingen vande bestaande en de te slopen bebou-wmg.Op grond van de resultaten van hetgrondonderzoek kan de ondergrond alsvolgt worden geschematiseerd:- van maaiveld (circa 1,50 m +NAP) tot1? 1,5 m - NAP een toplaag, bestaandeuithumus en f~n zand, metaan de on-derzijde een veenlaag;- van 1 ? 1,5 m - NAP tot 13 ? 14 m -NAP de eerste zandlaag, waarbij deplaatselijke afnames in de sondeer-1 Overzicht Tweede Katner?otnp1exotnstreeks tnaart 1990Cement 1991 nr. 12JO10conusweerstandlMN/m2) .~o '"conusweerstand (MN/m21?~o '"~ Kenm.erkendesonderingen2 Plattegrond nieuwbouw Tweede Kam.er der Staten ~neraal-;< d.~ ??, ,E E! ~~ i'? '?1'5 1'5Ommogelijkeschadeaande omringen-de op staal gefundeerde gebouwen toteen minimum te beperken en om ge-luidsoverlast tevoorkomenis hierbij ge-kozen voor betonschroefpalen (fOto 4)met diameters 0 400 mm, 0 700 mm en01000 mmoTechnische en financi?le optimalisatiebij het gekozen paalsysteem heeft ten-slotte geleid tot een paalpuntniveau van9? 10 m-NAP.E?n van de overwegingendie hierbij eenrol heeft gespeeld is de dichtheid van deaanwezige zandlagen, waardoor in hetgeval van een diepe paalfundering, deavegaar tijdens de uitvoering zou kun-nen blijven steken.tering noodzakelijk zou zijn tot bene-dende grondwaterstand entotverbene-den het aanlegniveau van de omringen-de op staal gefundeerde gebouwen.Daarnaast zou in dat geval rekeningmoeten worden gehouden met de kansop het ontstaan van relatief grote zet-tingsverschillen tussen de verschillendebouwdelen als gevolg van:- grote verschillen in aanlegniveau vande desbetreffende funderingen;- grote verschillen in belastingen;- plaatselijk aanwezige hoge geconcen-treerde belastingen.Deze overwegingenhebbenuiteindelijkgeleid tot het toepassen van een funde-ring op palen."31"foto: Aeroview - Dick SellenraadCement 1991 nr. 12 11Om een vloeiende overgang naar deaansluitende bebouwing mogelijk temaken is aan de zijde van de Lange Po~ten de gevel over de onderste vijfbouw-lagen schuin teruglopend uitgevoerdten opzichte van de gevel van de boven~bouw.Voor de ondersteuning vandeze boven~De krachtswerking die als gevolg van dehierboven geschetste problematiek inde gevelconstructie van de perstorenoptreedt, heeft er toe geleid dat het ge-sloten gedeelte van de gevel uitgevoerdis in ter plaatse gestortgewapend beton;B 35 in deondersteenB 25 in de erbovengelegen bouwlagen.6 H()ekbeb()uwing aan de Lange P()ten5 Funderingsp()eren ()ndergebracht in kelderDe glazen pui met de erboven aanwezi-ge gesloten gevelconstructie is aan deHofcingelpleinzijde naast de perstorendoorgevoerd tot aan de cirkelvormigegevel van de plenaire zaal. Door de ge~wenste openstructuur was het ook voordit gedeelte van de gevel niet mogelijkomde belastingenrechtstreeks aftevoe-ren naar de fundering. Hiervoor diendedaarom gebruik te worden gemaaktvande aansluitende bouwdelen. In verbandmet de aanwezige dilatatie tussen beidebouwdelen kwam hiervoor alleen deperstorenin aanmerking en is hetgeslo~ten gedeelte van de gevel uitgevoerd alseen over circa 5 m uit de perstoren uit-kragende wand.Door deze architectonische randvoor-waarden was het niet mogelijk om debelasting van de erboven liggende ge-velconstructie rechtstreeks af te voerennaar de fundering en diende dit plaats tehebben via de beide langsgevels.Doorde gewenste openStructuurvan deonderste bouwlagen zijn ook aan dezegevels speciale eisen gesteld, die tot ge-volg hadden dat ze gedeeltelijkuitkra~gend dienden te worden uitgevoerd.PerstorenDe uiteindelijk gekozen draagcon~structie voor de perstoren (foto 6) op dehoekvande Lange Potenen hetHofcin~gelplein, is in sterke mate bepaald doorde architectonische randvoorwaardenen uitgangspunten.Het bouwdeel bestaat in principe uit r----~~~~~~~-----~~~~~----------___,twee onderdelen: een hoogbouwge~deelte met acht bouwlagen en een laag-bouwgedeelte met vier bouwlagen, dat I-----~--c--~------~-~~-----------__laansluit op het voormalige Hotel Cen-tral. Het hoogbouwgedeelte heeft overde bovenste lagen een gesloten recht~hoekige vorm met een afwerking vannatuursteen.Door de functie van de erachter liggen~de ruimten moesten de onderste lageneen open gevelstructuur hebben.AandeHofcingelpleinzijde heeftditge~resulteerd in het toepassen van een gla-zen pui over de onderste twee bouwla~gen.Door de hierbij benodigde funderings~poeren 900 x 2100 mm2 inde kelderon- 1-- ~-~~-~----__1der te brengen (foto 5), was geen extraontgraving metbijbehorende grondwa~terstandsverlaging onder de keldervloer '--------------------~-------------"nodig. Verder is er bij het ontwerp ge~streefd naar een minimale inwendigehoogte van de kelder.Als gevolghiervanbleefdevoorde reali-sering van de kelder benodigde verla~ging van de grondwaterstand zodanigbeperkt, dat het toepassen van een ge~sloten bouwput met lange damwandentot in de afsluitende laag niet meer no-dig werd geacht.Ten tijdevanhet ontwerpvan de nieuw-bouwwas een betonschroefpaal meteendiameter 0 1000 mm nog niet.eerder inNederland toegepast. Het gebruik ma~ken van deze paaldiameter met eenmaximaal draagvermogen van 3000kNleverde echter aanzienlijke technischeen financi?le voordelen op.Doorgewichtsbesparendeaanpassingenin het ontwerp van de bovenbouw vanhet vergaderblok was het namelijk mo~gelijkdeverticale belasting per kolom tereduceren tot maximaal 5800kN, zodatmet 2 palen 0 1000 mm per kolom konworden volstaan.I_UT__IL_I_TE_I_T_SB-O-UW-----~-I CONSTRUCTIEF ONTWERP12 Cement 1991 nr. 12lDOl....HE 400 Bzijde van de centrale hal door vier lei-dingschachten, heeft een overspanningvan circa 20 m. Als gevolg van de vorm-geving van de zaal varieert de vloerdiktevan 700 mm halverwege de overspan-ning tot circa 1100 mm ter plaatse van desteunpunten.De publieke tribune metde erboven ge-situeerde omloop (fig. 12) is uitgevoerdals een uitkragende constructie die doorde cirkelvormige vormgeving, als hetware met behulp van een trekband ophet niveau van de tweede verdieping isverankerd aan de twee buitenste lei-dingschachten die grenzen aan de cen-trale hal.Zowel in de vloer van plenaire zaal als indie van de tribune (fOto 13) zijn in ver-band met de beschikbare ruimte de lei-dingen voor de installaties ingestort.In verband met de aard en de vormge-ving ervan is de draagconstructie van deBETONNEN VULLiNGVOETPLAAT+-_1=21~2~IDe vloer van de plenaire zaal (fig. 11), dieaan de buitentand wordt ondersteunddoor een cirkelvormige wand en aan debelasting er nog een kromming blijftbestaan, waardoorwateraccumulatie ophet dak wordt voorkomen.7 Det