voorschriften van het typebestekvan het Waalse Gewest dat toenvan kracht was, het CCT W10. Debetonsamenstelling is dezelfdeals die van de rotonde vanGaurain-Ramecroix.Het betonoppervlak werd afge-werktdoorhetindedwarsrichtingte bezemen, waarna het met eencuring compound is behandeld.A a n b e v e l i n g e n e nc o n c l u s i e sZwaar verkeer stelt het wegdekvan een rotonde erg op de proef.Verhardingen van doorgaand-gewapend beton moeten correctwordengedimensioneerd.Aandehand van controleberekeningenwerd het mogelijk de noodzake-lijke staafdiameters van langs- endwarswapeningen aan te passenen de vereiste dikte van de ver-harding te bepalen.Intussen is reeds het scheurge-drag onderzocht van de eersterotondes (in Gaurain-Ramecroixen Bruyelle), met de bedoeling debij de berekeningen gemaakteaannames te toetsen. Zonder indetail te treden, bevestigt dezeanalyse dat voor wat het scheur-gedrag betreft, de verharding vandeze rotondes zich op dezelfdewijze gedraagt als een verhardingin doorgaand-gewapend beton opeen rechte weg. Het aantal scheu-ren dat waargenomen werd aande buitenkant is gelijk aan hetaantal scheuren aan de binnen-kant. Uiteraard liggen de scheu-ren in het eerste geval verder uitelkaar. Uit dit onderzoek naarscheurwijdte en -tussenafstandC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWegenbouwcement 2003 86411 | Uitvoering rotonde in`handwerk'De trekkracht ten gevolge van krimp en afkoeling(temperatuurverlaging) wordt langzaam opgebouwd,waarbij wordt verondersteld dat scheurvormingplaatsheeft bij een scheurspanning crVoor het minimum-wapeningspercentage bij zui-vere trek geldt [1]:0,min= 100 / [(fs/cr) ? n] (1)waarin:fsis de rekenwaarde van de treksterkte van beton-staal (FeB 500: fs= 500/1,15 = 435 N/mm2);cris de betontrekspanning bij scheurvorming;n = Es/ E'bmet E'b= 22250 + 250 fcc,k,0;fcc,k,0is de karakteristieke kubusdruksterkte(C-waarde);Es= 200 000 N/mm2;0= 100 As,tot/ bh, het wapeningspercentagebetrokken op de totale betondoorsnede.B e t o n t r e k s p a n n i n g b i j s c h e u r e nUit onderzoek [2] is gebleken dat bij een langzaamoptredende opgelegde vervorming de eerste scheur-vorming optreedt bij circa 50% van de gemiddeldezuiverebetontreksterkte(korteduur)endatdelaatstescheuren in het onvoltooid ontwikkeld scheurenpa-troon ontstaan bij circa 60% van de gemiddeldezuivere betontreksterkte (korteduur).Op basis hiervan is in [3] de toename van de beton-trekspanning bij de laatste scheur ten opzichte vande eerste scheur gedefinieerd als:cr= 1,2 x 0,50 fct,m, 0= 0,60 fct,m, 0(2)waarin:fct,m, 0is de gemiddelde zuivere betontreksterkte(korteduur).In [4] is voor de gemiddelde zuivere betontreksterkte(korteduur) afgeleid:fct,m, 0= 0,9[1,05 + 0,05 (fcc,k,0+8)] (3)Minimum-wapeningspercentagebij beton onder trekir. G.Chr. Bouquet, ENCI bvdr.ir.drs. C.R. Braam, TU-Delft, Faculteit der Civiele Techniek en Geowetenschappen (CiTG)Behalve de gebruikelijke toets van het wapeningspercen-tage met betrekking tot buiging (VBC 1995, 9.9) zal, van-wege de grote normaalkracht bij betonwegen in door-gaand-gewapend beton (DGB) en in voegloze (elastischondersteunde) gewapend-betonnen vloeren, ookgetoetst moeten worden of de totale hoeveelheid wape-ning voldoende is als scheurvorming zou ontstaan dooreen normaalkracht.C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWegenbouwcement 2003 8 65blijkt alleszins dat de hechtingvan de verharding aan de onder-laag het gedrag van het DGBgunstig be?nvloedt.Samengevat, voor rotondes ingewestwegen, met zwaar en drukverkeer, wordt een standaard-dwarsdoorsnedeaanbevolen,zoalsafgebeeld in figuur 10. Het staal-gehalte van de langswapening, diedekrommingvanderotondevolgt,bedraagt ongeveer 0,85% van debetondoorsnede. Het wapenings-percentage mag in geen gevalminder bedragen dan 0,76%. Dedwarswapening houdt rekeningmet de hoge belasting aan de randvan de platen en bestaat uit stavenvan minimaal ?14 mm (?16 mmbij zwaar verkeer) maximaal om de0,40 m op de buitenrand.Tot slot: de textuur en het uitzichtvan het betonoppervlak kunnenzonder probleem gekozen wor-den in harmonie met de omge-ving en overeenkomstig de ste-denbouwkundige bepalingen. Ditis mogelijk door de keuze van eengeschikte oppervlaktebehande-ling en eventueel het gebruik vankleurpigmenten. L i t e r a t u u r1. Jasienski, A., Les giratoires enb?ton arm? continu. DossierCiment, bulletin n? 13, 1997Bruxelles, Febelcem.2. Caestecker C., Hendrikx,L., Venstermans, F., B?tonarm? continu. Deux giratoiresconstruits en Flandre (Be)Revue G?n?rale des Routes etdes A?rodromes n? 775, 1999.3. Dumont, R., Giratoires enb?ton arm? continu, 19eCongr?s Belge de la Route,septembre 2001, Genval.4. Venstermans, F., Lonneux,T., Rotondes in beton, 19eBel-gisch Wegencongres, septem-ber 2001 Genval.5. Concrete Roundabout Pave-ments; A guide to their Designand Construction BeaconsfieldNSW 2014 (Australia): Roadsand Traffic Authority, april1996.waarin:fcc,k,0isdekarakteristiekekubusdruksterkte(C-waarde).Opbasisvandegemiddeldezuiverebetontreksterkteen de n-waarde (tabel 1) kan het minimum-wape-ningspercentage bij beton onder trek worden bere-kend (tabel 2).Opmerking1:Dewapeningspercentagesvandetotalehoeveelheid wapening (boven- en ondernet), betrok-ken op de totale hoogte (h) van de betondoorsnede,gelden voor betonstaal FeB 500 (fs= 435 N/mm2)Opmerking 2: In de tabellen 1 en 2 zijn sterkteklas-sen weergegeven volgens tabel B NEN 8005 als Cx/y,waarbij C de aanduiding is voor `normaal beton'(> 2000 kg/m3); x = karakteristieke cylinderdruk-sterkte op 28 dagen; y = karakteristieke kubusdruk-sterkte van 150 mm kubussen op 28 dagen, dus bijv.C20/25 = B 25S c h e u r b e h e e r s i n gHet toepassen van het minimum-wapeningsper-centage geeft alleen garantie dat de wapening nietzal gaan vloeien bij scheuren van het beton. In tegen-stelling tot gewapend-betonnen bedrijfsvloeren,waarbij de maximale scheurvorming wordt getoetstvolgens art. 8.7 van de VBC 1995, was het bij beton-wegen in DGB gebruikelijk de hoeveelheid wape-ning te baseren op een `verhoogd minimum-wape-ningspercentage' op basis van cr= 0,75 fct,m, 0.Omdat dit in de praktijk bij wegen in DGB leidde totverwarring, met name ten aanzien van de geldigheidvan dit `verhoogd minimum-wapeningspercentage'bij een hogere betonsterkteklasse dan waarop wasgerekend, is deze benadering verlaten.In VENCON 2.0, een softwarepakket van CROWvoor de berekening van betonwegen, kunnen descheurwijdte en gemiddelde scheurafstand wordenberekend met het `TU Delft trekstaafmodel' zoalsbeschreven in [2]. Om in milieuklasse 3 te kunnenvoldoen aan de maximaal toelaatbare scheurwijdtevolgensdeVBC1995,zalaltijdmeerwapeningnodigzijn dan het minimum-wapeningspercentage. L i t e r a t u u r1.Bouquet, G.Chr., Minimumwapening bij betononder trek. Cement 1999, nr.8.2.Van Breugel, K. et al., Betonconstructies ondertemperatuur- en krimpvervormingen. Beton-praktijkreeks 2, Stichting BetonPrisma,'s-Hertogenbosch, 1996.3.Bruggeling, A.S.G. en De Bruijn, W.A., Theorieen praktijk van het gewapend beton. Prof.Bakker Fonds, 1985.4.Braam, C.R. en Bouquet, G.Chr., De treksterktenvan beton. Cement 2003, nr.7.Tabel 2 | Minimum-wapeningspercentage bij beton onder trek voorelastisch ondersteunde vloeren en verhardingen, waaronderbetonwegensterkteklasse C20/25 C28/35 C35/45 C45/55 C53/650,min[%] 0,34 0,41 0,47 0,54 0,60Tabel 1 | Gemiddelde zuivere betontreksterkte en n-waardensterkteklasse C20/25 C28/35 C35/45 C45/55 C53/65fct,m, 0[N/mm2] 2,43 2,88 3,33 3,78 4,23n = Es/ E'b7,0175 6,4516 5,9701 5,5556 5,1948