ir. M.P. Baauw, ing. A. Zwart, ing. H.M.J. Pontenagel,Grontmij - De Weger VoF*)Ten zuiden van de A15 bij Tiel is een geluidsscherm gere-aliseerd dat door zijn vorm en samenstelling bijzondergenoemd mag worden. Het bijzondere zit hem niet alleenin de karakteristieke vorm en de stand van de stijlen,maar ook in de combinatie van de materialen beton, alu-minium en kunststof. Dit concept legt randvoorwaardenop aan de constructieve uitwerking en vooral aan de toe-gepaste verbindingen.Vanaf de eerste besluiten over de Betuweroute werdvanuit de maatschappij zware druk uitgeoefend omonder meer de geluidsoverlast voor de omgeving tebeperken.Ditheeftbijvoorbeeldgeleidtoteendrietalgeluidsschermprojecten ten zuiden van de A15 bijSchelluinen, Gorinchem en Tiel die geluidshinderdoor weg- en spoorlawaai bestrijden. Na een lang-durige voorbereidingstijd met uitgebreid overlegtussen betrokken partijen is eind 2002 een aanvanggemaakt met de bouwwerkzaamheden die eind 2003werden afgerond.Het hier beschreven scherm staat aan de zuidzijdevan de A15 ter hoogte van de gemeente Tiel en heefteen lengte van circa 3,7 km. Ten westen van de In-dustrieweg varieert de schermhoogte van 5 tot 7 mover een lengte van 2750 m. Het scherm begint aande westelijke kant bij het viaduct van de Daver enheeft een hoogte van 5 m. Ter plaatse van de krui-sing met de Linge is een hoogte van 7 m bereikt. Aanweerszijden van de brug over de Linge is een deeloverlappend uitgevoerd, een zogenoemde bajonet.Tot de Industrieweg blijft de hoogte 7 m, om daar teworden afgebouwd tot circa 4 m. Ten oosten van deIndustrieweg is het scherm slechts 2,5 m. Ditschermdeel is constant van hoogte en samenstelling(fig. 1).O r g a n i s a t i e e n v o o r b e r e i d i n gIn opdracht van de Projectorganisatie Betuweroute(PoBR) zijn de voorbereidende werkzaamhedendoor Grontmij?de Weger VoF (GdW) uitgevoerd.Voor een optimaal resultaat is gekozen voor een sa-menwerkingsmodel in de ontwerpfase met alle be-langhebbende partijen in een project(stuur)groep.Die bestond uit PoBR (opdrachtgever), Rijkswater-staat (RWS) als beheerder van de A15 en toekomstigeigenaar van het scherm, de gemeente Tiel als ge-bruiker en GdW als ontwerper/adviseur. Het ge-luidsscherm is als apart besteksdeel uitgegeven. Deaannemer werkt onder kwaliteitsborging (EN-ISO9001). De detaillering is aan de aannemer overgela-ten. Dit betekent onder meer dat alle documentenzoals werkplannen, detailtekeningen en -berekenin-gen met een in het bestek vastgelegde acceptatie-procedure zijn getoetst.Aan de wens van de omgeving om de bestaande ge-luidswal achter het nieuwe A15-scherm in tact tehouden, is zoveel mogelijk gevolg geven. De wal ligtals een groene zone tussen een woonwijk en de A15en heeft een recreatieve functie (foto 2). Op de be-staande geluidswal bevond zich voor een deel nogeen op staal gefundeerd geluidsscherm met eenhoogte van 4 m, opgebouwd uit gegolfde prefab-be-tonelementengemonteerdtussenstalenkolommen.Uit geluidsberekeningen bleek dat het bestaandescherm niet voldeed aan de geldende normen.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2 21Geluidsscherm ten zuiden van de A15 te TielMARKANT SCHERM INKARAKTERISTIEKE OMGEVING*) De auteurs zijn werkzaam bij Royal Haskoning te Rotterdam, waarvan De Wegeronderdeel is.Lingedal wonen bedrijvenTAG00TAG00TAG00TAG00herplaatsengeluidsschermhoog4mAmsterdamRijnkanaalGrotebrugseGrintwegIndustriewegKW70DaverLingewijkparkBetuwerouteA15geluidsschermgeluidsschermRivierenlandlaan1 | Situatie geluidsschermTielVolgens afspraak zou dit scherm daarom elders inde gemeente worden geplaatst. Inmiddels is ditscherm over een lengte van circa 250 m herbouwd(foto 3).K a r a k t e r i s t i e k v o o r T i e lHet ontwerpteam realiseerde zich dat Tiel vanaf deA15 gezien een geheel ander gezicht zou krijgen doorhet geluidsscherm en dat een mooi en karakteristiekscherm verwacht werd. Rijdend op de A15 vanuit Rot-terdam heeft de weggebruiker na Gorinchem deRandstad duidelijk verlaten. Tiel is van de Betuwe decentraal gelegen provinciestad met regionale functiesen bekend van fruitcorso, Appelpop en Flipje. Tiel iseen belangrijke stad voor fruit, glas en conserven enheeft een moderne floatglasfabriek. Hout en glas in-spireren als `gebiedseigen' bouwmaterialen en zijnkarakteristiek voor Tiel. Met name de wijze waarophout verwerkt wordt tot kratten en bijvoorbeeld sta-pelrekken voor de dakpanindustrie waren een inspi-ratiebron voor het architectonische ontwerp (foto 4).De ontwerpers hebben ook de mogelijkheden voorduurzaam bouwen onderzocht. Dit richt zich op hetreduceren van de milieulast door onder meer mate-riaaltoepassingen en energiegebruik. Zo werd hetaantalvierkantemetersgeluidsschermmetcircatienprocent gereduceerd door het enigszins aanpassenvan de schermhoogte bij de afrit van Tiel in ruil voorhet laten vervallen van een stuk scherm langs de A15onder het viaduct in de Industrieweg, met behoudvan de geluidstechnische prestaties van het schermals geheel.De toepassing en integratie van zonnepanelen leekeen interessante optie door de ligging op het zuidenen door de grote lengte en hoogte van het scherm(fig. 5). Veel bomen moesten echter worden gekapten het nutsbedrijf stelde hoge eisen aan de afnamevan groene stroom. De mogelijkheid om zonne-panelen toe te passen is als ontwerpeis gehandhaafd.Plaatsing van zonnepanelen in het schuine deeltussen + 4,0 m tot + 5,5 m is in de toekomst moge-lijk.Deuitvoeringvandekolommeninhoutisuitgebreidonderzocht (fig. 5). Deze mogelijkheid verviel omdatde aannemer/leverancier van houten kolommennietaandegesteldeeisvaneenlevensduurvanvijftigjaar kon voldoen.P o s i t i o n e r i n g s c h e r mBij het geluidsscherm in Tiel is gekeken naar de wegin zijn geheel en het (toekomstige) landschap. Tweedingen vallen daarbij op: de geluidsschermen langsde A15 hebben ter plaatse keer op keer een andereverschijningsvorm in Papendrecht, Sliedrecht,Hardinxveld-Giessendam en bijvoorbeeld Gorin-chem.DetoekomstigegeluidsschermenlangsdeBe-tuweroute zijn over de gehele lengte van Maasvlaktetot Zevenaar van ??n architectuur. De conclusie: ookTiel krijgt een geluidsscherm met een eigen, lokalearchitectuur.Dit leidde tot de volgende hoofdlijnen voor het ar-chitectonische ontwerp:? visueel ??n hoogte;? een geknikte doorsnede geschikt voor toepassingvan zonnepanelen;? kolommen aan de wegzijde;? een transparant deel in het Lingedal;? hoogte-overgangenvan5naar7mtussendeDaveren de Linge en van 7 naar 4 m bij de afrit Tiel endeze geleidelijk uitvoeren, waarbij de kolommeneen vaste hoogte hebben;? een gebogen be?indiging in het talud ter plaatsevan de Daver;? een insnijding ter plaatse van kunstwerk 70c Ri-vierenlandlaan over A15.De karakteristieke geknikte doorsnede is met nameingegeven door het scherm geschikt te maken voortoepassing van zonnepanelen. Gegeven de schaalvan het scherm (circa 3700 x 7 m2) werkt het plaat-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2222 | Geluidsscherm Tiel tenzuiden van de A15. Op deachtergrond deBetuweroute in aanleg.Aan de rechter zijde dehuidige bestaandegeluidswal, gedeeltelijkvoorzien van geluids-schermen.3 | Het verplaatste scherm(oorspronkelijk ontwerp:Haskoning)4 |De skeletachtige opbouwkomt met name in hettransparante deel sterktot zijn recht als de zoner doorheen schijntsen van de kolommen aan de wegzijde als een struc-tuur, die tevens graffiti verhult. Ter plaatse van hetLingedal is het scherm transparant uitgevoerd. Deoverige twee delen onderscheiden niet door hoogte.Dit is een sprekend verschil, evenals het naar vorengeplaatste `blauwe' schermdeel dat attendeert op deLinge en een markant accent maakt. Het continu-eren van de kolommen op ??n hoogte brengteenheid en levert het gewenste poorteffect terplaatse van de oprit. Dit wordt versterkt door delagere hoogte van het scherm bij de oprit. Over-gangen in hoogte worden gemaakt door de invul-ling van panelen en/of regels over grote lengte ge-leidelijk af te bouwen.H e t o n t w e r pDit alles resulteerde in een scherm dat in hoofdzaakis samengesteld uit schuin geplaatste betonnenstijlen waaraan betonnen panelen of transparantepanelen zijn gemonteerd in een achterover hellendvlak. De transparante panelen bestaan uit platen vanpolymethylmethacrylaat (PMMA) van 15 mm in eenframe van aluminiumprofielen. Zowel de betonnenals transparante panelen zijn 7 x 1 m2. De panelenzijn ten opzichte van de stijlen aan de woonzijde ge-monteerd, zodat de kolomvorm vanaf de weg sterkspreekt.De stijlen hebben een onderlinge afstand van 7,0 men lopen aan de bovenzijde uit in een slanke topstijlvan staal. Tussen de topstijlen zijn de transparantepanelen kleurloos en in het schuine deel tussen plus4,0 en plus 5,5 m hebben de panelen een groenekleur. Het scherm begint aan de westelijke kant bijhet viaduct van de Daver over de A15 in de oostelijkezijde van het talud van de aarden baan. De scherm-hoogte is daar 5 m.Naar het oosten worden de vakken tussen de top-stijlenmetgeleidelijkstijgendehoogteopgevuldmettransparante panelen, totdat een hoogte van 7 m isbereikt. Vervolgens gaat het scherm over van volle-dig transparant naar bijna volledig beton, waarbijalleenhetgedeeltebovendeknikindestijlnogtrans-parant is. Pas bij de Industrieweg wordt geleidelijkeen aantal betonnen panelen vervangen door trans-parante panelen en wordt een deel van de panelentussen de topstijlen weggelaten. Ten oosten van deIndustrieweg is het scherm constant van hoogte ensamenstelling, 2,5 m hoog met achterover hellendebetonnen panelen, gemonteerd aan betonnen stijlenzonder topstijl.Een karakteristieke doorsnede van het scherm isweergegeven in figuur 10a. Het scherm is 7 m hooggemeten vanaf het referentieniveau. De onderste vijfpanelen zijn van beton en daarboven zijn transpa-rante panelen toegepast. Figuur 11a geeft een door-snede van het schermdeel waarbij de bovenste vierbetonpanelen zijn vervangen door vier transparantepanelen.Hetondersteplintpaneelisoveralvanbeton(foto 6 en 7). De constructie met transparantepanelen is over een lengte van circa 850 m toegepast(foto 8).De stand van de kolommen volgt het verticale enhorizontale alignement van de A15, waardoor dekolommen niet overal verticaal staan. De kolom-men staan in lengterichting maximaal 4% uit hetlood. (fig. 12b). De prefab gewapend-betonnen ko-lommen zijn voorzien van een plaatvormige be-tonnen voet die een geheel met de kolom vormt enwaarmee de kolom aan de poer is bevestigd. De ko-lommen zijn gemonteerd op een betonpoer die isgefundeerd op geprefabriceerde betonpalen. Onderelke kolom staat een juk van twee palen. De paal-diameter varieert van vierkant 250 mm onder hetA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2 235 | Visualisatie uit het ont-werpstadium met toe-passing van zonnepane-len en houten kolommen6 |Overzicht van het `geslo-ten' deel ter hoogte vande woonbebouwing (ach-ter de bestaande geluids-wal)7 | Resultaat aan de woon-zijde is een vlak schermmet een transparantbovendeel dat de hoogtereduceertscherm van 2,5 m hoog, tot vierkant 400 mm onderde overkluizingen. In verband met de aanwezigheidvan kabels en leidingen konden op sommige plaat-sen de paaljukken niet direct onder de stijlenworden gemaakt. Op die plaatsen zijn overkluizin-gen gebouwd. Een overkluizing bestaat uit een ge-wapende betonnen ligger die ondersteund wordtdoor palen waarop een of meer stijlen zijn geplaatst.Hierdoor kan het ritme van de stijlafstanden zonderonderbreking worden gehandhaafd, terwijl depalen toch op voldoende afstand van kabels en lei-dingen staan. Ter plaatse van de brug over de Lingeis het scherm opvallend anders van kleur en vorm.De stijlen van het 7 m hoge scherm zijn gewalstestaalprofielen met een onderlinge afstand van3,5 m. Hiertussen zijn transparante blauwe pa-nelen gemonteerd (foto 9).K r a c h t s v e r d e l i n g i n h e t s c h e r mKenmerkend voor het scherm zijn de schuine stijlenwaaraan de panelen min of meer hangend zijn ver-bonden. De helling van de panelen is circa 11 , zodatongeveer 20% van het gewicht van de elementen indwarsrichting op de kolom aangrijpt (fig. 10c). Debetonnen panelen (7 x 1 x 0,2 m3) wegen 35 kN perstuk. Het grootste deel van het gewicht wordt doorstapeling rechtstreeks via de voet van de stijl naar defundering afgevoerd.In de horizontale voegen tussen de betonnenpanelen zijn ter plaatse van de elementeinden rub-beren oplegblokken toegepast. Op deze maniertreden geen onbedoelde spanningsconcentraties optussen de panelen en draagt ieder paneel z'n eigengewichtalsstatischbepaaldeligger.Deblokkenlatenechtervoldoendelengteveranderingenalsgevolgvantemperatuurwisselingentoe.Voorgeluidsafdichtingzijn in de horizontale naden tussen de betonnenpanelen afdichtingsmaterialen zoals compribandtoegepast.De constructie met schuine panelen brengt mee dathet zwaartepunt van de constructie duidelijk aan dewoonzijde ligt. Dit heeft vooral invloed in het scherm-deelwaarzwarebetonnenpanelenzijntoegepast.Hetmidden van het paaljuk is zoveel mogelijk onder hetzwaartepunt van de constructie geplaatst om de palenzo gunstig mogelijk te belasten. Vanwege de groterelengte van de poeren die hierdoor ontstaat, is beslo-ten de palen niet te ver naar het zwaartepunt te ver-plaatsen. Hierdoor worden de palen aan de kant vande bewoners toch overwegend op druk belast en aande wegzijde op trek.Bepalend voor de inheidiepte is de trekbelasting op depalen. De paallengtes zijn echter aan de wegzijde endebewonerszijdegelijkvanlengte.Demaximaletrek-belasting in de palen bedraagt 220 kN en de maximaledruk 520 kN (rekenwaarde in de uiterste grenstoe-stand).Ondankshetgewichtsverschiltussendeschermdelenmet transparante panelen en met betonnen panelenzijnoveraldezelfdestijlen,poerenenpalentoegepast.Hierdoorishetmogelijktoekomstigewijzigingenaantebrengeninhoogteofsamenstellingvanhetscherm.Dit geldt echter niet voor het schermdeel ten oostenvan de Industrieweg. De constructie is hier niet ont-worpen voor mogelijke variatie in de schermopbouw.U i t g a n g s p u n t e n o n t w e r p e n b e l a s t i n g e nHet scherm is ontworpen aan de hand van de vol-gende voorschriften:? GCW 1986 Geluidwerende Constructies langsWegen.? NEN 6720 TGB 1990. Voorschriften Beton VBC1995.? NEN 6710 TGB 1990. Aluminiumconstructies.De GCW 1986 is inmiddels vervangen door de GCW2001, maar contractueel is de uitgave van 1986 aan-gehouden.De belastingen op het scherm bestaan uit eigengewicht en windbelasting. Belastingen door tempe-ratuurwisselingen treden niet op, omdat vervormin-gen niet verhinderd worden door de toegepaste ver-bindingen. Het scherm is niet berekend opbotsbelastingen.Volgens NEN 6702 worden bouwwerken, afhanke-lijk van de gevolgen van bezwijken, ingedeeld in vei-ligheidsklasse 1, 2 of 3. Het scherm is ingedeeld inveiligheidsklasse3.IndeGCW1986ishiernietsoververmeld, maar in de versie GCW 2001 wordt als mi-nimumeis klasse 2 gesteld.Voor de berekening van de windbelasting op scher-men hoger dan 5 m geven beide versies geen duide-A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2248 |Karakteristiek9 |Markant `blauw' schermter hoogte van de Lingefoto's: Royal Haskoning,J. Koningenlijke informatie. Volgens de GCW 2001 geldt voorschermen hoger dan 5 m dat onderzoek moetworden opgestart om de factor Cindexte bepalen dienodig is voor de berekening van de windbelasting.De GCW 1986 stelt dat voor schermen tot 5 m hoogteeen waarde van Ct= 1,6 mag worden gebruikt engeeft geen informatie over hogere schermen. Dewindbelasting is berekend aan de hand van NEN6702 uitgaande van Cdim= 1,6 hetgeen bij een bere-kening volgens veiligheidsklasse 3 voldoende werdgeacht.M a t e r i a l e nVan de toegepaste materialen PMMA en aluminiumzijn de mechanische eigenschappen aangegeven intabel 1. Belangrijk is het verschil in warmte-uitzet-tingsco?ffici?nt tussen PMMA en aluminium entussen aluminium en beton, zoals blijkt uit tabel 2.Bovendien heeft PMMA de eigenschap dat het onderinvloed van warmte en vocht 5 mm/m kan uitzetten.Dit betekent bijvoorbeeld dat de PMMA-platenbinnen het aluminium frame voldoende ruimtenodig hebben voor de uitzetting. Bij het dimensio-neren van de verbindingen moet rekening wordengehouden met deze eigenschappen, om ongewenstespanningen in de constructie te vermijden.Vanwege de grote afmetingen van de panelen isPMMA in de vorm van ge?xtrudeerde platen toe-gepast.BijhetdimensionerenvandePMMA-platenblijkt niet de sterkte, maar de doorbuiging maatge-vend voor de benodigde materiaaldikte. In hetbestek was uitgegaan van de toepassing van stalenomranding van de transparante panelen. Op voor-stel van de aannemer is uiteindelijk voor alumi-nium gekozen. In aluminium bestaan ruime mo-gelijkheden om profielen af te stemmen op hetproject en op de door de architect gewenste vorm-geving. Hierbij kunnen de vereiste sterkte en stijf-heid nauwkeurig worden afgestemd op wat con-structief nodig is. Voor het dimensioneren van dealuminium regels zijn net als bij PMMA de door-buigingseisen veruit maatgevend. In de verbindin-gen is op de meeste plaatsen roestvast staal toege-past (A4 kwaliteit).V e r b i n d i n g e n s t i j l a a n p o e rDe geprefabriceerde betonnen stijlen zijn voorzienvan een betonnen voet waarin sparingen zijn opge-nomen voor de ankers M36. De ankers die de kolommet de poer verbinden zijn niet voorgespannen.VolgensdeGCW1986magdespanningindeankersdan niet hoger zijn dan 250 N/mm2bij een bout-kwaliteit8.8.Ditvanwegedewisselendebelastingen.De verticale hoofdwapening in de kolom is aan dewegzijde 2 x ?25 + 6 x ?20. Deze wapening brengtde kracht ten gevolge van het achterover kantelendmoment over naar de ankers aan de wegzijde. Aande bewonerskant is de wapening 2 x ?20 + 2 x ?16.Deze wapening is dus veel minder, omdat het eigengewicht tegen de windbelasting in werkt.In de voet worden de krachten uit de kolom overge-dragen naar de ankers. De voet wordt daarbij als eenhangende console berekend, waarbij de drukdiago-naal de kracht uit de ankerplaat overdraagt naar deonderste ombuiging van de kolomwapening (fig.12a).Omdathetnaarachterkantelendmomentover-heersend is, werd de positie van de ankers aan de be-wonerskant naar de wegzijde verschoven. Dit is ookgedaan om de kracht in de wapening aan de bewo-nerszijde van de stijl direct naar de ankers over tedragen. Een goede detaillering van de wapening isvan belang voor de krachtsoverdracht naar de ankersen anderzijds ook voor de maakbaarheid en dedaarmee samenhangende kwaliteitsbeheersing.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2 25Tabel 1 | Mechanische eigenschappen van aluminium en PMMAeigenschap eenheid PMMA aluminium F22(AlMgSiO)soortelijke massa kg/m31190 2700treksterkte ( bij PMMA temperatuurafhankelijk)-40 ?C MPa 100 16023 ?C 7270 ?C 35breukrek % 4,5 12buigtreksterktebij PMMA op proefstaaf 80x10x4 mm3(5 m/min) MPa 105 210druksterkte MPa 103 210toelaatbare spanning MPa 5....10 --elasticiteitsmodulus (korte duur) MPa 3300 70 000glijdingsmodulus MPa 1700 27 000uitzetting door warmte en vocht mm/m 5 --dwarscontractieco?ffici?nt 0,37 0,3materiaal lineaire uitzettingsco?ffici?nt 1/Kbeton 12 ? 10-6aluminium 23 ? 10-6PMMA 70 ? 10-6Tabel 2 | Vergelijking lineai-re uitzettingsco?ffi-ci?nt van alumini-um, PMMA enbetonDe ankers zijn verticaal ingestort in de poer, net alsde stelbouten waarmee de stijl na plaatsing in dejuiste positie wordt gezet. Daarna werden de anker-platen geplaatst en de moeren aangedraaid. Vervol-gens werden de sparingen en de ruimte onder dekolomvoet gevuld met krimparme mortel. De anker-sparingenzijnzoruimdatdestijlenookineenlangs-helling (maximaal 4%), kunnen worden geplaatst.Om de ankerplaat vlak op de sparingsbodem tekunnen laten aansluiten, werd in de plaat een komuitgespaard. Door toepassing van een moer met bol-vormige onderkant wordt een goede krachtsover-dracht tussen kolomvoet en anker gerealiseerd (fig.12c).V e r b i n d i n g p a n e l e n m e t s t i j l e nHet verbindingsprincipe is voor de betonnen entransparante panelen gelijk. Voor deze verbinding isin elke stijl een aantal railprofielen ingestort met eenlengte van 150 mm, voorzien van twee ankers, metdaarin een bout. Per paneel zijn twee van deze rail-profielen aangebracht aan de woonzijde van destijlen.A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 226700012.2gon5010008007055.6gon12.2gon400ref. hoogtepaneel prefab beton+ 5,5ref.lijn+ 4,0bop aluminium regelwerktransparant paneel PMMAtransparant paneelPMMAstalen T- profiel70008005010007055.6gon12.2gon12.2gon400stalen T- profielop aluminium regelwerktransparant paneel PMMAop aluminium regelstransparante panelen PMMAbetonnen kolom+ 5,5+ 4,0ref.lijnbPMMAtransparant paneelref. hoogte40240betonnenpaneelankerrailhamerkopbout M16moercompriband(voegbreedte)kolom0,20 GG0,98 G240hamerkopbout M12PMMA paneelmoerneopreen opleggingteflon opleggingt.p.v. ankerrailteflon opleggingaluminium profielkolom10 | a Schermdoorsnede metbetonnen panelen,h = 7 mb Verbinding betonnenpanelen met kolomc Krachten ter plaatsevan het paneelgewicht11 | a Schermdoorsnede mettransparante panelenh = 7 mb Verbinding transpa-rante panelen met betona b ca bDe functie van de bout is het overbrengen van de ge-wichtscomponent van het paneel dat loodrecht op destijl werkt. Voor de aluminiumpanelen is een M12-bout toegepast en voor de betonnen panelen M16.Voor de betonpanelen is per verbinding een stalenplaat toegepast van 12 mm dik. De verbinding is nau-welijks zichtbaar, doordat de plaat is opgenomen ineen sparing met de opening aan de kopkant van hetpaneel(fig.10b).Voordetransparantepaneleniseenaluminiumstrip toegepast over de volle hoogte vanhet paneel (fig. 11b). In het onderste deel van hetscherm zijn alle bouten waarmee de betonnen entransparante panelen zijn bevestigd, voorzien vananti-vandalisme moeren.Belangrijk is dat elke verbinding in de lengterichtingvan het scherm glijdend is. Aan een zijde is daaromneopreen rubber toegepast en aan de andere zijdevan de verbinding teflon. Hierdoor kunnen depanelen zonder belangrijke spanningsopbouw leng-teveranderingen ondergaan door temperatuurwis-selingen. Projectgegevensopdrachtgever:Railinfrabeheer (thans Prorail), Projectorganisatie Betuwe-routeontwerp:Grontmij-de Weger VoF, ir. M.P. Baauwdirectievoering:Projectorganisatie Betuweroute, bijgestaan doorGrontmij?de Weger VoFhoofdaannemer:Bouwcombinatie BR4, bestaande uit Ballast Nedam, HBG enKoninklijke Volker Wessels Stevinonderaannemer:Aannemerscombinatie Geluidsscherm Tiel, bestaande uitBallast Nedam, HBG Civiel en Holland Scherm BVleveranciers:prefab-betonkolommen en -panelen: BetonSon B.V., Arkelaluminiumpanelen: Kl?ckner B.V.PMMA panelen: DegussaA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pInfras tr uc tuurcement 2004 2 27drukdiagonaalAdetail Aa bc12 | a Verbinding kolomvoetmet poer, verticaalgeplaatstb Verbinding kolomvoetmet poer, in hellinggeplaatstc Detail ankermoer metbolvormige onderkantin kolomvoet