C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gReg elgevingcement 2005 7 35In de normale bouwpraktijkbestaan allerlei vormen van regel-geving. Van CUR-Aanbevelingentot internationale normen en stan-daarden. Daarbij is voor alle fasenvan de levenscyclus wel iets gere-geld. Voor grondstoffen, ontwerp,constructieve berekeningen, bouw,onderhoud en sloop bestaat eenwereld aan kwaliteitsrichtlijnen,werkwijzen en partijen die daar-aan werken. Veel is terug te voe-ren op de hoofdstukindeling uithet Bouwbesluit: veiligheid,gezondheid, bruikbaarheid, ener-giezuinigheid en milieu. Welkeartikelen uit het Bouwbesluit kun-nen zonder meer worden overge-nomen voor het wonen op hetwater, welke vragen om een ande-re toepassing of toelichting enwelke artikelen ontbreken?B o u w b e s l u i tIn een project om ontwerpers tehelpen bij het ontwerp van eenjuist drijflichaam is onderzoekgedaan naar de relatie met hetBouwbesluit. De ervaringen vandeze analyse zijn opgenomen inhet expertsysteem drijvend bouwen(zie kader).Van de 83 eisen die voor een drij-vende woning van toepassing zijn,zijn er 21 artikelen die niet zondermeer van toepassing worden ver-klaard. Daar zitten belangrijkeonderwerpen bij. Als we het hoofd-stuk `veiligheid' uit het Bouwbe-sluit bekijken, ontdekken we vol-doende voorbeelden die dit aanto-nen. Zo behandelt artikel 2.2 defundamentele belastingscombina-ties. Hoe moet de ondergrondworden doorgerekend en hoe wordter rekening gehouden met golfslagen windbelasting? Een onderdeelvan artikel 2.3 is een botsing meteen voertuig. De vraag kan wordengesteld of dat voor een vaartuig opeen zelfde wijze kan worden door-gerekend en gewaarborgd. Bijbrand worden eisen gesteld aanvluchtwegen, brandgangen encompartimentering, terwijl waterniet als vluchtweg mag wordengerekend. Aanleiding genoeg omniet te kunnen veronderstellen datbouwen op water automatisch goedverloopt en bestaande werkwijzenen berekeningen niet vanzelfspre-kend geschikt zijn.O n t b r e k e n d e a r t i k e l e nDe categorie met ontbrekendeartikelen zou nu juist de bijzon-derheid van drijvend bouwen totuitdrukking moeten laten komen.Om welke onderwerpen gaat hetdan? Om dat te kunnen bepalen,is het interessant om naar Canadate kijken waar wel een aanvullingop het Bouwbesluit bestaat. Wel-licht dat de onderwerpen die daarworden behandeld ons meer ver-tellen over lacunes in de Neder-landse regelgeving die moetenworden opgepakt als drijvendWonen op het water is leukMaar deugt deregelgeving wel?drs. J.P.R. Meijer, INTRON WaterIn dit artikel worden de verschillen tussen de Nederlandse woonboot en deCanadese wijze van op het water wonen doorgenomen en enkele lessengetrokken. Deze lessen zijn belangrijk als bouwen op water een hoge vluchtkrijgt. We kunnen het maar een keer goed doen en leren van de lessen uitandere landen. Daar hebben we nu de kans voor. Want Canada is een landwaar al een aanvulling op de bestaande bouwregelgeving is uitgewerkt. Dezekennen wij in Nederland niet. Helemaal niet. Dat baart sommigen onder onszorgen.E x p e r t s y s t e e mEen expertsysteem stelt vragen aan de gebruiker en gebruikt deantwoorden om een terugkoppeling te geven, legt een relatienaar eerder gegeven antwoorden en stelt een toegesneden ver-volgvraag. INTRON, Dura Vermeer en Agrotechnology andFood Innovations hebben een expertsysteem gebouwd voor drij-vend bouwen. Het expertsysteem helpt de ontwerper van drij-vende toepassingen de juiste randvoorwaarden en relatie tussenverschillende disciplines te leggen. De modules die daarbijworden onderscheiden zijn weergegeven in bijgaande figuur .Een onderdeel van het expertsysteem is regelgeving. De beoor-deling van het Bouwbesluit is daarin terug te vinden.techniekbovenbouwlogistiekenergie en waterdrijflichaamprojectprojectgegevenslokatiewatersysteemvoorwaardenregelgevinginvesteringpraktijkvoorbeeldenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gRegelgevingcement 2005 736bouwen, met beton, een hogerevlucht gaat nemen.D e o m g e k e e r d e w e r e l dIn Canada is de markt voor drij-vend bouwen anders ingerichtdan in Nederland. Hier is sprakevan enkelvoudige woonboten,soms in een rij langs de vaste wal,voorzien van een holle bak. InCanada is sprake van meervoudigewoonboten, in de vorm van eenjachthaven met een infrastructuurwaar tientallen woonboten liggen.Er zijn meer woonboten en meerjachthavens dan in Nederland. Dedrijflichamen kennen veelal deEPS-variant. De woningen zijnbijna nooit geschakeld, wat nietgunstig is voor de stabiliteit.R e g e l g e v i n gIn Canada bestaat een aanvullingop het Bouwbesluit in de vormvan de `float home standard'. Eengoed voorbeeld is de invulling inBritish Columbia. Aanleiding voorhet opstellen van de aanvullingwas een aantal calamiteiten. Devoornaamste calamiteit is brand.De brandweer heeft daarom aan-gedrongen op aanvullingen. Vei-ligheid is daarbij als centraalthema gesteld. Dat uit zich in eenset van prestatieomschrijvingenen eisen waarvan hier de belang-rijkste worden genoemd:DiepgangDe minimale resterende water-diepte onder het drijflichaammoet ten minste 0,6 m zijn.VrijboordHet minimale hoogteverschiltussen de eerste watervoerendeopening en waterlijn moet tenminste 0,3 m zijn, rekening hou-dend met maximale belastingen.Resterend drijfvermogenHet drijflichaam moet altijd eenzodanig resterend drijfvermogenhebben dat het resterende vrij-boord nog altijd ten minste100 mm bedraagt. Voor de EPS-variant is dat gewaarborgd. Voorde holle-bakvariant kan dit wor-den bereikt door te compartimen-teren. Aanvullend daarop moethet drijflichaam zijn voorzien vanwaterdetectieapparatuur en pom-pen.Brand en explosiegevaarBrandstoffen zijn niet toegestaanzonder ontheffing van de brand-weer, bij een ontheffing horendetectiesystemen. Voldoendebeschikbaarheid van blus- enreddingsmateriaal is verplicht.Afdoende bereikbaarheid vannooddiensten moet zijn gewaar-borgd.StabiliteitDe maximale hellingshoek voorscheefliggen door windbelastingis 5? of 50% van het vrijboord.BereikbaarheidEr zijn diverse eisen aan de afme-tingen, railingen en dergelijke,zelfs over de minimale vrije ope-ning naar het open water.InspectiePeriodieke inspectie van de onder-houdsconditie van het drijfli-chaam en de steigers door eendeskundige persoon is verplicht.Aantal woningenEr mag maximaal een wooneen-heid per drijflichaam aanwezigzijn.Bovenstaande leidt tot de conclu-sie dat de EPS-variant makkelijkervoldoet aan de eisen dan de holle-bakvariant. Daarvoor moetenimmers allerlei extra voorzienin-gen worden ingebouwd. De laatsteeis zorgt ervoor dat er alleen `los-drijvende' woningen zijn. InNederland zie je juist een tendensnaar het koppelen van drijflicha-men om grotere woningen, tuinente cre?ren of om meerdere wonin-gen aan elkaar te koppelen voorextra stabiliteit en architectonischevari?teit.L e e r p u n t e n v o o rN e d e r l a n dIn Nederland bedenkt elke bou-wer van drijflichamen en elkevergunningverlener zijn eigeneisen. Die zijn niet alleen verschil-lend, ook wordt elke keer hetzelf-de wiel uitgevonden. Een bemoe-digend voorbeeld van prenorma-tieve regelgeving is het eisenpak-ket voor het Steigereiland inIJburg. Daar is in een samenwer-king tussen gemeente, nutsbedrij-ven en nooddiensten een pakketvan eisen opgesteld voor de ver-binding tussen de wal en de drij-vende eenheden.Als gekeken wordt naar hetBouwbesluit kan worden gecon-cludeerd dat in geen enkele vande eisen uit Canada nu is voor-zien. De ontbrekende artikelenkunnen dus worden gebaseerd opde Canadese bepalingen. Eenterm als `resterend drijfvermo-gen' ontbreekt nog in de Neder-landse bouw en moet voor drij-vend beton nadrukkelijk wordentoegevoegd. Veiligheid staat daar-bij voorop, gevolgd door comfort.Wonen aan het water is leuk,De praktijk inNoord-AmerikaC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gReg elgevingcement 2005 7 37maar een stabiel en veilig drijfli-chaam verhoogt het genot enverlaagt onprettige verrassingendoor calamiteiten zoals brand.Vooruitlopend op eventuele aan-passingen aan het Bouwbesluitkan prenormatief gezocht gaanworden naar een nieuwe stan-daard. Bijvoorbeeld de CUR en/ofhet SBR kunnen daar een rol inspelen. Dat geldt niet alleen voorde artikelen die ontbreken maareveneens voor de 21 artikelen dievragen om een nadere toelichtingof andere toepassing. Voor debestaande drijflichamen inNederland, meestal de holle-bakvariant, is het raadzaam omde lessen uit Canada over reste-rend drijfvermogen en de lessenuit de EEM-sommen ter harte tenemen. Daarmee worden hope-lijk onaangename ervaringen,zoals in Canada, voorkomen. De betontechniek voor bouwen op water kent zijn eigenaandachtspunten. Een eerste blik in deze wereld kanworden verkregen met berekeningen met bijvoorbeeldhet EEM-programma FEMMASSE. Gekeken is naarvocht in de invloed op het leefklimaat in de holle bak.Moet er geventileerd worden of juist niet? Het indrin-gen en verdampen van vocht kan gesimuleerd wordenmet de module MLS van HEAT. Als twee uitersten isgesimuleerd wat er gebeurt wanneer er geventileerdwordt en wanneer de wand afgedekt is met een niet-dampdoorlatend materiaal. Dit kan een vloerbedekkingzijn op een vloer.Uit de analyses blijkt dat ventilatie nodig kan zijn enhet afsluiten van de vloer of wand tot problemen zalleiden. Daarnaast ontstaan er spanningen in het betonals het beton aan de binnenzijde uitdroogt en aan debuitenzijde vochtig blijft. Mogelijk dat ook dit verschijn-sel tot schade kan leiden.Ten slotte kunnen door het verschil in temperatuurboven en onder water spanningen ontstaan in hetbeton. Dit zal niet optreden bij ??n enkele drijvendewoning, maar wel wanneer verschillende woningen stijfaan elkaar worden gekoppeld. In welke mate en bijhoeveel geschakelde woningen dit optreedt is niet onder-zocht. Vaak wordt met dit soort spanningen geen reke-ning gehouden in het ontwerp. Met HEAT of MLS zijndeze spanningen te voorspellen en is het mogelijk na tegaan of er scheuren ontstaan en hoe wijd deze worden.Met MLS is het ook mogelijk dit te berekenen voorstaalvezelversterkt beton. Initi?le berekeningen hebbenal aangetoond dat op het grensvlak tussen water enlucht aan de buitenzijde dusdanige temperatuurver-schillen ontstaan dat scheurvorming onvermijdelijk is.Het aanbrengen van een overhangende rand kan ditprobleem oplossen.binnenboven wateronder waterbinnenboven wateronder water1,0000,5000 0,150vochtpotentiaal(-)afstand (m)1,0000,5000 0,150vochtpotentiaal(-)afstand (m)B e t o n s c h a d e d o o r v o c h t e n w a r m t e1,0000,5000 0,150vochtpotentiaal(-)afstand (m)1,0000,5000 0,150vochtpotentiaal(-)afstand (m)Vochtprofiel over de beton-nen wand, dat ontstaat bijventilatie (links)Vochtprofiel dat ontstaat bijafsluiting. De stippellijngeeft de plaats van hetvochtprofiel weer (rechts)