I I IKWALITEIT IKWALITEITSZORG IN DE BOUWOVER DE ROL VAN CERTIFICATIEing.C.Souwerbren, Stichting BMClBetonverenigingEr is gelukkig een toenemende belangstelling voor het realiseren van kwaliteitszorgin de bouw, al bestaat de indruk dat er meer over wordt gepraat dan werkelijkwordt gehandeld. Certificatie is een belangrijk element in het proces naar integralekwaliteitszorg in de bouw, het uiteindelijke doel waarop het beleid gericht dient tezijn. In dit artikel wordt een beeld geschetst van de organisatie van de certificatie inons land en wordt een overzicht gegeven van de produkten, waarvoor reedscertificatiesystemen bestaan.H. et beleid van de overheid is ge-richt op het stimuleren vankwaliteitsgericht denken doorde industrie. Met name de MinisteriesVROM en EZ zijn actief op dit terrein.Akties ter verbetering van de kwaliteitvan alles, dat gebouwd wordt, zijn eenbittere noodzaak om de volgende rede-nen:a. ter verbetering van de kwaliteit-I.prijsverhouding van het bouw-produkt,b. ter verbetering van het image van debouwwereld.De meestal op schades ofschandalengerichte publiciteit heeft de bouw inhet algemeen niet zo'n beste reputa-tie bezorgd. Om negatieve markt-invloeden tegen te gaan, is verbete~ring van de kwaliteit van het bouw-produkt en dus consequente in-voering van kwaliteitszorg het meestefficiente wapen.c. het versterken van de concurrentie-positie van het bouwbedrijfsleven,nodig om het hoofd te kunnen bie-den aan een ongetwijfeld toenemen~(Vervolg van blz. 11)plex is gegund. Officieel is de bouw ge-start op 19 november 1988.Na het heien van de buispalen langs detunnel en het formeren van de bouw-kuip voor het gebouw wordt begonnenmet het aanbrengen van de 'oren' aan detunnel. Hierbij dient een tot in detailuitgewerkt werkschema te worden ge-volgd voor het ontgraven van de tunnelen het aanbrengen van ballastbeton ophet tunneldak. Daar de tunnelgeenver~binding heeft met de funderingspalenen de op het dak aanwezige grond op~drijven van de tunnel voorkomt, dientde aanwezige betonnen beschermings~laag op het dak in gedeelten te wordenverwijderd en te worden vervangen12de concurrentie vanuitEuropa bij hetopenen van de grenzen in 1992.Het verbeteren van de kwaliteit van hetbouwprodukt is echter niet alleen hetbeleid van de overheid; het is ook weldegelijk het streven van het bouwbe-drijfsleven zelf en het is uiteraard dewens van de opdrachtgever en van deconsument. Er worden veel congressengeorganiseerd over de kwaliteitszorg inde industrie in het algemeen en kwali-teitzorg in de bouw in het bijzonder,vaak gekoppeld aan voorlichtendevoordrachten over de invloed van deopen Euromarkt en de kansen van hetNederlandse bedrijfSleven. Een veel~voud van seminars en symposia veroor-zaakt enerzijds een beetje een verzadi-gingseffect, waardoor de belangstellingzal afnemen en de gebrachte boodschapeen herhalingseffect krijgt. Anderzijdskan aan het onderwerp niet genoeg aan-dacht worden besteed, omdat daardoorimmers steeds nieuwe doelgroepen be-reikt worden. Toch zal het verbale ge-weld moeten uitmonden in een actiefdoor een definitieve dikkere laag bal-last- c.q. constructiebeton.Het voorbereiden van de bemaling tenbehoevevan dezewerkzaamhedenheefteen probleem aan het licht gebracht datlange tijd grote zorgen heeft gegeven.Dit betreft de watertoevoer naar debouwput door een spleet ond?r de tun-nel. In dejaren dat de tunnel op deze lo-katie werd afgezonken, werd deze nogniet onderspoeld zoals dat tegenwoor-dig wel vaak wordt gedaan. Gevolgdaarvan is dat zich onder de?tunnel eenspleet bevindt die watervoerend is. Opde plaatsen waar de tunnel door dedamwand van de bouwput heenloopt,wordt dus voortdurend water toege~voerd. Om deze toevoer te stoppenis hetnoodzakelijk de spleet te dichten.kwal{teitsbeleid in de bouw in alle sec-toren, in alle disciplines en in alle be~drijfstakken.Resultaten tot nu toeNatuurlijk zijn er al heel wat resultatente melden. Zo zijn grote diensten bij deRijkswaterstaat gereed met hetinvoerenvan georganiseerde kwaliteitszorg in deeigen dienst bij ontwerp, uitvoering enbeheer, hetgeen ongetwijfeld zal uit-monden in het geleidelijk in bestekkenvoorschrijven van georganiseerde kwa-liteitszorg bij de uitvoering van werken.Ook bij adviesbureaus wordt gewerktaan het introduceren van kwaliteitssys-temen ter verbetering van de eigen ont-werp-, berekenings- en uitvoerings-kwaliteit.In de aannemerswereld is het beeld zeerverschillend.Bouwbedrijven, die vanuitoffshore-ervaring al jaren geleden zijngeconfronteerd met de noodzaak vanhet organiseren van kwaliteitszorg,kunnen terugvallen op de daar opgeda-ne know-how. Ook in bedrijven in an-Na een uitgebreide studie waarbij ookde aannemer is betrokken, werd beslo~ten de spleet te injecteren vanuit grotebuispalen (0 1120 mm) die naast de tun-nel in de grond wordengebracht. Als in-jectiespecie wordt gebruik gemaakt vaneen cement-bentonietmengsel. Metingvan de waterspanning in de spleet isvoorgeschreven om te voorkornendatde tunnel door te hoog oplopendedruk-ken wordt opgeperst.Nadat de vijzelkelders zijn geformeerd,kunnen ?de stalen oplegconstructies envijzels worden aangebracht. Vanaf datmoment is het rnogelijk zettingen vande tunnel te corrigeren en behoeft nietmeer te worden gevreesd voor een ver-storing van het metrobedrijf.Cement 1989 nr. 2I I IKWALITEIT IKWALITEITSZORG IN DE BOUWOVER DE ROL VAN CERTIFICATIEing.C.Souwerbren, Stichting BMClBetonverenigingEr is gelukkig een toenemende belangstelling voor het realiseren van kwaliteitszorgin de bouw, al bestaat de indruk dat er meer over wordt gepraat dan werkelijkwordt gehandeld. Certificatie is een belangrijk element in het proces naar integralekwaliteitszorg in de bouw, het uiteindelijke doel waarop het beleid gericht dient tezijn. In dit artikel wordt een beeld geschetst van de organisatie van de certificatie inons land en wordt een overzicht gegeven van de produkten, waarvoor reedscertificatiesystemen bestaan.H. et beleid van de overheid is ge-richt op het stimuleren vankwaliteitsgericht denken doorde industrie. Met name de MinisteriesVROM en EZ zijn actief op dit terrein.Akties ter verbetering van de kwaliteitvan alles, dat gebouwd wordt, zijn eenbittere noodzaak om de volgende rede-nen:a. ter verbetering van de kwaliteit-I.prijsverhouding van het bouw-produkt,b. ter verbetering van het image van debouwwereld.De meestal op schades ofschandalengerichte publiciteit heeft de bouw inhet algemeen niet zo'n beste reputa-tie bezorgd. Om negatieve markt-invloeden tegen te gaan, is verbete~ring van de kwaliteit van het bouw-produkt en dus consequente in-voering van kwaliteitszorg het meestefficiente wapen.c. het versterken van de concurrentie-positie van het bouwbedrijfsleven,nodig om het hoofd te kunnen bie-den aan een ongetwijfeld toenemen~(Vervolg van blz. 11)plex is gegund. Officieel is de bouw ge-start op 19 november 1988.Na het heien van de buispalen langs detunnel en het formeren van de bouw-kuip voor het gebouw wordt begonnenmet het aanbrengen van de 'oren' aan detunnel. Hierbij dient een tot in detailuitgewerkt werkschema te worden ge-volgd voor het ontgraven van de tunnelen het aanbrengen van ballastbeton ophet tunneldak. Daar de tunnelgeenver~binding heeft met de funderingspalenen de op het dak aanwezige grond op~drijven van de tunnel voorkomt, dientde aanwezige betonnen beschermings~laag op het dak in gedeelten te wordenverwijderd en te worden vervangen12de concurrentie vanuitEuropa bij hetopenen van de grenzen in 1992.Het verbeteren van de kwaliteit van hetbouwprodukt is echter niet alleen hetbeleid van de overheid; het is ook weldegelijk het streven van het bouwbe-drijfsleven zelf en het is uiteraard dewens van de opdrachtgever en van deconsument. Er worden veel congressengeorganiseerd over de kwaliteitszorg inde industrie in het algemeen en kwali-teitzorg in de bouw in het bijzonder,vaak gekoppeld aan voorlichtendevoordrachten over de invloed van deopen Euromarkt en de kansen van hetNederlandse bedrijfSleven. Een veel~voud van seminars en symposia veroor-zaakt enerzijds een beetje een verzadi-gingseffect, waardoor de belangstellingzal afnemen en de gebrachte boodschapeen herhalingseffect krijgt. Anderzijdskan aan het onderwerp niet genoeg aan-dacht worden besteed, omdat daardoorimmers steeds nieuwe doelgroepen be-reikt worden. Toch zal het verbale ge-weld moeten uitmonden in een actiefdoor een definitieve dikkere laag bal-last- c.q. constructiebeton.Het voorbereiden van de bemaling tenbehoevevan dezewerkzaamhedenheefteen probleem aan het licht gebracht datlange tijd grote zorgen heeft gegeven.Dit betreft de watertoevoer naar debouwput door een spleet ond?r de tun-nel. In dejaren dat de tunnel op deze lo-katie werd afgezonken, werd deze nogniet onderspoeld zoals dat tegenwoor-dig wel vaak wordt gedaan. Gevolgdaarvan is dat zich onder de?tunnel eenspleet bevindt die watervoerend is. Opde plaatsen waar de tunnel door dedamwand van de bouwput heenloopt,wordt dus voortdurend water toege~voerd. Om deze toevoer te stoppenis hetnoodzakelijk de spleet te dichten.kwal{teitsbeleid in de bouw in alle sec-toren, in alle disciplines en in alle be~drijfstakken.Resultaten tot nu toeNatuurlijk zijn er al heel wat resultatente melden. Zo zijn grote diensten bij deRijkswaterstaat gereed met hetinvoerenvan georganiseerde kwaliteitszorg in deeigen dienst bij ontwerp, uitvoering enbeheer, hetgeen ongetwijfeld zal uit-monden in het geleidelijk in bestekkenvoorschrijven van georganiseerde kwa-liteitszorg bij de uitvoering van werken.Ook bij adviesbureaus wordt gewerktaan het introduceren van kwaliteitssys-temen ter verbetering van de eigen ont-werp-, berekenings- en uitvoerings-kwaliteit.In de aannemerswereld is het beeld zeerverschillend.Bouwbedrijven, die vanuitoffshore-ervaring al jaren geleden zijngeconfronteerd met de noodzaak vanhet organiseren van kwaliteitszorg,kunnen terugvallen op de daar opgeda-ne know-how. Ook in bedrijven in an-Na een uitgebreide studie waarbij ookde aannemer is betrokken, werd beslo~ten de spleet te injecteren vanuit grotebuispalen (0 1120 mm) die naast de tun-nel in de grond wordengebracht. Als in-jectiespecie wordt gebruik gemaakt vaneen cement-bentonietmengsel. Metingvan de waterspanning in de spleet isvoorgeschreven om te voorkornendatde tunnel door te hoog oplopendedruk-ken wordt opgeperst.Nadat de vijzelkelders zijn geformeerd,kunnen ?de stalen oplegconstructies envijzels worden aangebracht. Vanaf datmoment is het rnogelijk zettingen vande tunnel te corrigeren en behoeft nietmeer te worden gevreesd voor een ver-storing van het metrobedrijf.Cement 1989 nr. 2dere sectoren van de bouw zijnkwali~teitssystemen opgebouwd. Vooral in demiddelgrote en kleinere bedrijvenzalerechter nog veel werk moeten wordenverzetenveel voorlichting moeten wor~den gegeven. De aannemersorganisatieszijn actief op dit gebied. Zo heeft deNVOB aangekondigd begin volgendjaar te zullen starten met een kwaliteits~project, gecombineerd met een voor~lichtingscampagne, gericht op de leden.Ook specialistische bedrijven, zoalsvloerenbedrijven, betonreparatiebe~drijven, installatiebedrijven, hebbenreeds concrete resultaten geboektbij hetinvoeren van kwaliteitssystemen.In deze sector zijn erkenningsregelin~gen dan wel procescertificatiesystemeninvoorbereiding ofreeds inwerking ge-treden.De toeleveringsindustrie is bij de intro-ductie van georganiseerde kwaliteits~zorg het verst. Een aantal bedrijfsgroe~pen heeft al een langere traditie op ditpuntenin de toeleveringsindustrie is opgrote schaal sprake van produkt- enprocescertificatie en zelfs ook al vankwaliteitssysteemcertificatie.DefinitiesDe begrippen 'kwaliteitsbeleid', 'kwali-teitszorg', 'kwaliteitssysteem' en 'kwali~teitsborging' worden vaak door elkaargebruikt. Doch deze begrippen hebbenhun eigen betekenis.In NEN-ISO 9000,een norm die in september 1988 doorhet NNI in eerste druk is gepubliceerden die een Nederlandse vertaling vormtvan de ISO-9000 norm, zijndevolgendedefinities gegeven:Kwaliteitszorg. het aspect van de totalemanagement-functie, dat bepalend isvoor het vaststellen en ten uitvoer bren~gen van het kwaliteitsbeleid. Het berei-kenvan de gewenste kwaliteitvereisthetnakomen van verplichtingen en deelna-me van alle personen binnen een orga~nisatie, waarbij de verantwoordelijk-heid voor de kwaliteitszorg bij de direk-tie berust.Integrale kwaliteitszorgbetekenthetdoel-treffend koppelen van de kwaliteits-zorg, die op deelgebieden van bijvoor-Cement 1989 nr. 2beeld het bouwproces bestaan, tot eenintegraal systeem (eigen definitie).Kwaliteitssysteem: de organisatorischestructuur, verantwoordelijkheden, pro~cedures, processen en voorzieningenvoor het ten uitvoer brengen van kwali~teitszorg.Kwaliteitsbeheersing. de operationaletechnieken en activiteiten, die wordentoegepast om te bewerkstelligen dat aande kwaliteitseisen wordt voldaan.Kwaliteitsborging. het geheel van allegeplande en systematische acties, nodigom in voldoende mate het vertrouwente geven, dat een produkt ofdienst vol-doet aan de gestelde kwaliteitseisen.Certificatie is bij dit geheel een extraelement, omdat een onafhankelijkederde, de certificatie-intelling, verifi-eert ofhet bedrijfaan zijnkwaliteitsver-plichtingen voldoet (fig. 1).Bij certifica~tie wordt niet alleen steekproefsgewijzegekeken ofhet produkt aan de gesteldeeisen voldoet, maar wordt ook beoor-deeld of het kwaliteitssysteem van hetbedrijffunctioneert. Bij de verschillen-de soorten certificatie zal dit nog naderworden uitgewerkt.Icertificatieinstelling IIthird party)Voorts toetst de Raad, na daartoe eenaanvraag te hebben ontvangen, ofcerti-ficatie~instellingen aan de erkennings~criteria voldoen, waarna aan een certifi-catie~instelling een erkenning kan wor-denverleend voor een bepaald certifica-tiesysteem.Als de aanvrageriserkendalscertificatie-instelling, zal de Raad re~gelmatig controleren ofde erkennings~criteriaworden nageleefd.De Raad bevordert voorts de co?rdina~tie tussen de erkende instellingen endraagt bij aan de vorming van een Ne-derlands standpunt inzake internatio-naal aan de ord.e komende certificatie~vraagstukken. De beoordeling van cer~tificatie-instellingen, die een aanvraagom erkenning indienen, wordt behan-deld door het bureau, met inschakelingvan externe deskundigen en door hetDagelijks Bestuur.Het Algemeen Bestuur stelt de erken~ningscriteria vast en stelt, waar nodig,commissies in. De co?rdinatie van decertificatie in de bouw is door de Raadopgedragenaan deStichtingBouwkwa-liteit. Over destructuur en plannen vande StichtingBouwkwaliteit is in het vo-rige nummervan Cementeen artikel ge~publiceerd van ir.F.Wagenmaker. Ookde basis voor de samenwerking tussenhet Ministerie VROM, de Raad voor deCertificatie en de StichtingBouwkwali-teit, het zogenaamde driepartijen~contract wordt in dat artikel uiteengezet.DeStichtingBouwkwaliteitis nog bezigmet het opbouwen van haar structuuren hetvinden van haarjuiste plaats in dezo complexe organisatiestructuur vande bouw.NV Keuringsinstituut voor Waterlei-dingartikelen KIWABV Kwaliteitsverklaringen Bouw BKB(opgericht door Bouwcentrum enIBBC-TNO, attesten voor bouwsyste-men)BDA Keurings~ en certificeringsinsti-tuut BV (dakconstructies)IntronBV, afdeling certificatie (erken-ningsregeling betonreparatiebedrijven)Stichting Kwaliteitscentrum Gevelele-menten SKGStichtingInstituutvoor Keuring enOn-derzoek van Bouwmaterialen (IKOB)Stichting BMC, aangesloten organisatievan de Betonvereniging13dere sectoren van de bouw zijnkwali~teitssystemen opgebouwd. Vooral in demiddelgrote en kleinere bedrijvenzalerechter nog veel werk moeten wordenverzetenveel voorlichting moeten wor~den gegeven. De aannemersorganisatieszijn actief op dit gebied. Zo heeft deNVOB aangekondigd begin volgendjaar te zullen starten met een kwaliteits~project, gecombineerd met een voor~lichtingscampagne, gericht op de leden.Ook specialistische bedrijven, zoalsvloerenbedrijven, betonreparatiebe~drijven, installatiebedrijven, hebbenreeds concrete resultaten geboektbij hetinvoeren van kwaliteitssystemen.In deze sector zijn erkenningsregelin~gen dan wel procescertificatiesystemeninvoorbereiding ofreeds inwerking ge-treden.De toeleveringsindustrie is bij de intro-ductie van georganiseerde kwaliteits~zorg het verst. Een aantal bedrijfsgroe~pen heeft al een langere traditie op ditpuntenin de toeleveringsindustrie is opgrote schaal sprake van produkt- enprocescertificatie en zelfs ook al vankwaliteitssysteemcertificatie.DefinitiesDe begrippen 'kwaliteitsbeleid', 'kwali-teitszorg', 'kwaliteitssysteem' en 'kwali~teitsborging' worden vaak door elkaargebruikt. Doch deze begrippen hebbenhun eigen betekenis.In NEN-ISO 9000,een norm die in september 1988 doorhet NNI in eerste druk is gepubliceerden die een Nederlandse vertaling vormtvan de ISO-9000 norm, zijndevolgendedefinities gegeven:Kwaliteitszorg. het aspect van de totalemanagement-functie, dat bepalend isvoor het vaststellen en ten uitvoer bren~gen van het kwaliteitsbeleid. Het berei-kenvan de gewenste kwaliteitvereisthetnakomen van verplichtingen en deelna-me van alle personen binnen een orga~nisatie, waarbij de verantwoordelijk-heid voor de kwaliteitszorg bij de direk-tie berust.Integrale kwaliteitszorgbetekenthetdoel-treffend koppelen van de kwaliteits-zorg, die op deelgebieden van bijvoor-Cement 1989 nr. 2beeld het bouwproces bestaan, tot eenintegraal systeem (eigen definitie).Kwaliteitssysteem: de organisatorischestructuur, verantwoordelijkheden, pro~cedures, processen en voorzieningenvoor het ten uitvoer brengen van kwali~teitszorg.Kwaliteitsbeheersing. de operationaletechnieken en activiteiten, die wordentoegepast om te bewerkstelligen dat aande kwaliteitseisen wordt voldaan.Kwaliteitsborging. het geheel van allegeplande en systematische acties, nodigom in voldoende mate het vertrouwente geven, dat een produkt ofdienst vol-doet aan de gestelde kwaliteitseisen.Certificatie is bij dit geheel een extraelement, omdat een onafhankelijkederde, de certificatie-intelling, verifi-eert ofhet bedrijfaan zijnkwaliteitsver-plichtingen voldoet (fig. 1).Bij certifica~tie wordt niet alleen steekproefsgewijzegekeken ofhet produkt aan de gesteldeeisen voldoet, maar wordt ook beoor-deeld of het kwaliteitssysteem van hetbedrijffunctioneert. Bij de verschillen-de soorten certificatie zal dit nog naderworden uitgewerkt.Icertificatieinstelling IIthird party)Voorts toetst de Raad, na daartoe eenaanvraag te hebben ontvangen, ofcerti-ficatie~instellingen aan de erkennings~criteria voldoen, waarna aan een certifi-catie~instelling een erkenning kan wor-denverleend voor een bepaald certifica-tiesysteem.Als de aanvrageriserkendalscertificatie-instelling, zal de Raad re~gelmatig controleren ofde erkennings~criteriaworden nageleefd.De Raad bevordert voorts de co?rdina~tie tussen de erkende instellingen endraagt bij aan de vorming van een Ne-derlands standpunt inzake internatio-naal aan de ord.e komende certificatie~vraagstukken. De beoordeling van cer~tificatie-instellingen, die een aanvraagom erkenning indienen, wordt behan-deld door het bureau, met inschakelingvan externe deskundigen en door hetDagelijks Bestuur.Het Algemeen Bestuur stelt de erken~ningscriteria vast en stelt, waar nodig,commissies in. De co?rdinatie van decertificatie in de bouw is door de Raadopgedragenaan deStichtingBouwkwa-liteit. Over destructuur en plannen vande StichtingBouwkwaliteit is in het vo-rige nummervan Cementeen artikel ge~publiceerd van ir.F.Wagenmaker. Ookde basis voor de samenwerking tussenhet Ministerie VROM, de Raad voor deCertificatie en de StichtingBouwkwali-teit, het zogenaamde driepartijen~contract wordt in dat artikel uiteengezet.DeStichtingBouwkwaliteitis nog bezigmet het opbouwen van haar structuuren hetvinden van haarjuiste plaats in dezo complexe organisatiestructuur vande bouw.NV Keuringsinstituut voor Waterlei-dingartikelen KIWABV Kwaliteitsverklaringen Bouw BKB(opgericht door Bouwcentrum enIBBC-TNO, attesten voor bouwsyste-men)BDA Keurings~ en certificeringsinsti-tuut BV (dakconstructies)IntronBV, afdeling certificatie (erken-ningsregeling betonreparatiebedrijven)Stichting Kwaliteitscentrum Gevelele-menten SKGStichtingInstituutvoor Keuring enOn-derzoek van Bouwmaterialen (IKOB)Stichting BMC, aangesloten organisatievan de Betonvereniging13'- 1KWALITEITStichting Keuringsburo Hout SKHNV Keuring van ElektrotechnischeMaterialen KEMAVEG-Gasinstituut NVBureau Veritas Quality International(BVQI)Lloyds Register QualityAssurance Cer-tification AssociationSterlab ~aboratorium-erkenning)Stichting Onderzoek en beproeving af~sluitorganen SOBA (petrochemischeindustrie)Stichting VPGI Certificaat (grafischeindustrie)Stichting Certificaat Kraanverhuurbe-drijf(SCK)Stichting Instituut voor Huishoudtech-nisch Advies IVHACertificatie-systemenHet werkterrein van de Raad omvatzo-wel de erkenningvancertificatie-instel-lingenop het gebiedvan de produktcer-tificatie, procescertificatie, kwaliteits-systeemcertificatie als attestering encertificatievan technische goedkeuring.Hoewel er tussen deze verschillendecertificatiesystemen nogal wat over-gangsgebieden zijn, komen de verschil-lende certificatiesystemen op het vol-gende neer.Bij de produktcertificatie wordt aan eenbedrijf een certificaat verstrekt, waarineen produkt of meerdere produktenmet name worden genoemd, en waarindoor de certificatie-instelling wordtverklaard, dat op grondvan de beoorde-lingvanhetkwaliteitssysteemvan de fa-brikant en door middel van een steek-proefsgewijze verificatie van het pro-dukt, redelijkerwijze verondersteld magworden, dat het produkt bij afleveringvoldoet aan de gestelde eisen. In het cer-tificaatwordt aangegeven in welke nor-men ofandere richtlijnen de kwaliteits-eisen zijn gespecificeerd.Bij procescertificatie richt het certificaatzichop de r?sultatenvan eenvoortbren-gingsproces, dat zowel een dienst,eenaaneenschakeling van uitvoeringshan-delingen, als ook een produkt kan be-treffen waarvan eigenschappen moei-lijkmeetbaar zijn.Eenvormvan proces-certificatie is bijvoorbeeld een erken-ningsregeling, zoals deze is opgezetvoorbedrijvenvoor spouwmuurvullingenenrecent voor bedrijven op hetgebied vanbetonreparatie.Bij kwaliteitssysteemcertificatie wordtdoor de certificatie-instelling beoor~deeld ofhet door het bedrijfopgesteldekwaliteitssysteem in al haar aspecten ef-fici?nt functioneert. Een dergelijkekwaliteitssysteemcertificatie is het14meest vergaande certificatiesysteem envormt de kroon op hetwerkvanveleja-ren voorbereiding.Tenslotte betekent attestering ofcertifica-tie van technischegoedkeuring, dat een pro-dukt ofeen bouwdeel op grond van eenzgn. toelatingsonderzoek of prototype-keuring gebleken is geschikt te zijnvoortoepassing. Deze vorm van certificatiewordt vaak gebruikt bij produkten,waarvoor nog geen normen zijn ont-wikkeld en waarvoor een kwaliteitsver-klaring nodig is ten behoeve van de in-troductie op de markt. De kwaliteitsei-sen dienen in dat geval wel door com-missies te worden opgesteld; deze wer-kenvolgensvergelijkbare procedures alsnormcommissies, bijvoorbeeld in devorm van een CDR-commissie, die eenCDR-Aanbeveling opstelt.Stichting BouwkwaliteitDe co?rdinatie van de certificatie in debouw is door de Raad opgedragen aande Stichting Bouwkwaliteit, die daar-voor de Harmonisatie CommissieBouw heeft ingesteld. De adviezen vandeze commissie gaan onverkort naar deRaad, al dannietvoorzienvan eenadviesvan hetBestuurvan de StichtingBouw-kwaliteit. De StichtingBouwkwaliteitisdus niet rechtstreeks bij het certificatie-werk zelf betrokken. Haar werkterreinis beperkt tot de voorfase, bij het opstel-len van aanvullende eisen, die door deRaad bij het beoordelen van aanvragenkunnen worden gehanteerd. Dit zijn dezogenaamde harmonisatie-eisen, dienoodzakelijk zijn indien meer dan ??ncertificatie-instelling zich op een be-paald werkterrein begeeft. Ten aanzienvan het certificatiewerk vervult deStichting Bouwkwaliteit meer descheidsrechtersfunctie, op verzoek vanbijvoorbeeld ??n of meer certificatie-instellingen ofde Raad voor de Certifi-catie.VECIBINDe certificatie-instellingen in de bouw(8) zijn verenigd in de Vereniging vanCertificatie-Instellingen in de Bouw inNederland (VECIBIN), die in februari1987 werd opgericht.Het doel va.n VECIBIN is:- het bevorderen van de harmonisatievan de werkwijze en procedures vande leden certificatie-instellingen;- het bevorderen van het g?bruik vaneen uniform bouwkeurmerk.;- het bevorderen van een adequate sa-menwerking en taakverdeling tussende leden;- het bestuurlijk overleg voeren metparticipanten in de houwsector, zoalsde overheid, de Raad voor de Certifi-catie en producenten-en afnemers-groepenngen;- het bevorderen van de certificatie inde bouwen de kwaliteit ervan;- hetbevorderen vanhet doelmatig ge-bruikvankwaliteitsverklaringenindebouwen tenslotte het gevenvanvoor-lichting. .In het kader van VECIBIN zijn al enigesamenwerkingsverbanden ontstaan,waarbij bijvoorbeeld de ene instellingzich richt op produktcertificatie, en deandere op de procescertificatie bij detoepassing van dat produkt.Eenvoorbeeld daarvan is tevinden in debetonreparatiesector. Daarvoor ver-zorgt BMC de produktcertificatie vancementgebonden reparatiemortels ter~wijl INTRON de procescertificatie uit-voert in de vorm van een erkennings-regeling van betonreparatiebedrijven,waarin ondermeer naar de toepassingvan de reparatiemortel wordt gekeken.De produktcertificatie van kunststof-gebonden mortels en van coatings zaldoor INTRON ter hand worden geno-men.Voorts heeft VECIBIN in november1988 een introductiegids gepubliceerd,waarin informatie voorkomt over allecertificatie-instellingeninde bouw, als~mede een alfabetisch zoekregister vangecertificeerde produkten. Deze intro-ductiegids is opgenomen in een verza-melband, waarin plaats is ingeruimdvoor alle overzichten van gecertificeer-de bedrijven en produkten van de ledencertificatie-instellingen.Scheiding verantwoordelijkhedenbij certificatieIn het kader van het certificatieproceszijn drie hoofdactiviteiten te onder-scheiden en wel:- regelgeving;- uitvoering kwaliteitszorg;- verificatie, externe controle, toetsing.De regelgeving - het opstellen van nor-men en kwaliteitseisen - is de taak vande voorschriftenmakers, dat wil zeggenNNI, CDR en CROW De door denormcommissies opgestelde normendan wel kwaliteitseisen worden door deColleges van Deskundigen van het be-treffende certificatie-instituut vankracht verklaard en zijn daarna van toe-passing.Het uitvoeren van de kwaliteitszorg is detaak van het bedrijf en dient ge?nte-greerd te zijn in het door het bedrijf tehanteren kwaliteitssysteem. Dit kwali-Cement 1989 nr. 2'- 1KWALITEITStichting Keuringsburo Hout SKHNV Keuring van ElektrotechnischeMaterialen KEMAVEG-Gasinstituut NVBureau Veritas Quality International(BVQI)Lloyds Register QualityAssurance Cer-tification AssociationSterlab ~aboratorium-erkenning)Stichting Onderzoek en beproeving af~sluitorganen SOBA (petrochemischeindustrie)Stichting VPGI Certificaat (grafischeindustrie)Stichting Certificaat Kraanverhuurbe-drijf(SCK)Stichting Instituut voor Huishoudtech-nisch Advies IVHACertificatie-systemenHet werkterrein van de Raad omvatzo-wel de erkenningvancertificatie-instel-lingenop het gebiedvan de produktcer-tificatie, procescertificatie, kwaliteits-systeemcertificatie als attestering encertificatievan technische goedkeuring.Hoewel er tussen deze verschillendecertificatiesystemen nogal wat over-gangsgebieden zijn, komen de verschil-lende certificatiesystemen op het vol-gende neer.Bij de produktcertificatie wordt aan eenbedrijf een certificaat verstrekt, waarineen produkt of meerdere produktenmet name worden genoemd, en waarindoor de certificatie-instelling wordtverklaard, dat op grondvan de beoorde-lingvanhetkwaliteitssysteemvan de fa-brikant en door middel van een steek-proefsgewijze verificatie van het pro-dukt, redelijkerwijze verondersteld magworden, dat het produkt bij afleveringvoldoet aan de gestelde eisen. In het cer-tificaatwordt aangegeven in welke nor-men ofandere richtlijnen de kwaliteits-eisen zijn gespecificeerd.Bij procescertificatie richt het certificaatzichop de r?sultatenvan eenvoortbren-gingsproces, dat zowel een dienst,eenaaneenschakeling van uitvoeringshan-delingen, als ook een produkt kan be-treffen waarvan eigenschappen moei-lijkmeetbaar zijn.Eenvormvan proces-certificatie is bijvoorbeeld een erken-ningsregeling, zoals deze is opgezetvoorbedrijvenvoor spouwmuurvullingenenrecent voor bedrijven op hetgebied vanbetonreparatie.Bij kwaliteitssysteemcertificatie wordtdoor de certificatie-instelling beoor~deeld ofhet door het bedrijfopgesteldekwaliteitssysteem in al haar aspecten ef-fici?nt functioneert. Een dergelijkekwaliteitssysteemcertificatie is het14meest vergaande certificatiesysteem envormt de kroon op hetwerkvanveleja-ren voorbereiding.Tenslotte betekent attestering ofcertifica-tie van technischegoedkeuring, dat een pro-dukt ofeen bouwdeel op grond van eenzgn. toelatingsonderzoek of prototype-keuring gebleken is geschikt te zijnvoortoepassing. Deze vorm van certificatiewordt vaak gebruikt bij produkten,waarvoor nog geen normen zijn ont-wikkeld en waarvoor een kwaliteitsver-klaring nodig is ten behoeve van de in-troductie op de markt. De kwaliteitsei-sen dienen in dat geval wel door com-missies te worden opgesteld; deze wer-kenvolgensvergelijkbare procedures alsnormcommissies, bijvoorbeeld in devorm van een CDR-commissie, die eenCDR-Aanbeveling opstelt.Stichting BouwkwaliteitDe co?rdinatie van de certificatie in debouw is door de Raad opgedragen aande Stichting Bouwkwaliteit, die daar-voor de Harmonisatie CommissieBouw heeft ingesteld. De adviezen vandeze commissie gaan onverkort naar deRaad, al dannietvoorzienvan eenadviesvan hetBestuurvan de StichtingBouw-kwaliteit. De StichtingBouwkwaliteitisdus niet rechtstreeks bij het certificatie-werk zelf betrokken. Haar werkterreinis beperkt tot de voorfase, bij het opstel-len van aanvullende eisen, die door deRaad bij het beoordelen van aanvragenkunnen worden gehanteerd. Dit zijn dezogenaamde harmonisatie-eisen, dienoodzakelijk zijn indien meer dan ??ncertificatie-instelling zich op een be-paald werkterrein begeeft. Ten aanzienvan het certificatiewerk vervult deStichting Bouwkwaliteit meer descheidsrechtersfunctie, op verzoek vanbijvoorbeeld ??n of meer certificatie-instellingen ofde Raad voor de Certifi-catie.VECIBINDe certificatie-instellingen in de bouw(8) zijn verenigd in de Vereniging vanCertificatie-Instellingen in de Bouw inNederland (VECIBIN), die in februari1987 werd opgericht.Het doel va.n VECIBIN is:- het bevorderen van de harmonisatievan de werkwijze en procedures vande leden certificatie-instellingen;- het bevorderen van het g?bruik vaneen uniform bouwkeurmerk.;- het bevorderen van een adequate sa-menwerking en taakverdeling tussende leden;- het bestuurlijk overleg voeren metparticipanten in de houwsector, zoalsde overheid, de Raad voor de Certifi-catie en producenten-en afnemers-groepenngen;- het bevorderen van de certificatie inde bouwen de kwaliteit ervan;- hetbevorderen vanhet doelmatig ge-bruikvankwaliteitsverklaringenindebouwen tenslotte het gevenvanvoor-lichting. .In het kader van VECIBIN zijn al enigesamenwerkingsverbanden ontstaan,waarbij bijvoorbeeld de ene instellingzich richt op produktcertificatie, en deandere op de procescertificatie bij detoepassing van dat produkt.Eenvoorbeeld daarvan is tevinden in debetonreparatiesector. Daarvoor ver-zorgt BMC de produktcertificatie vancementgebonden reparatiemortels ter~wijl INTRON de procescertificatie uit-voert in de vorm van een erkennings-regeling van betonreparatiebedrijven,waarin ondermeer naar de toepassingvan de reparatiemortel wordt gekeken.De produktcertificatie van kunststof-gebonden mortels en van coatings zaldoor INTRON ter hand worden geno-men.Voorts heeft VECIBIN in november1988 een introductiegids gepubliceerd,waarin informatie voorkomt over allecertificatie-instellingeninde bouw, als~mede een alfabetisch zoekregister vangecertificeerde produkten. Deze intro-ductiegids is opgenomen in een verza-melband, waarin plaats is ingeruimdvoor alle overzichten van gecertificeer-de bedrijven en produkten van de ledencertificatie-instellingen.Scheiding verantwoordelijkhedenbij certificatieIn het kader van het certificatieproceszijn drie hoofdactiviteiten te onder-scheiden en wel:- regelgeving;- uitvoering kwaliteitszorg;- verificatie, externe controle, toetsing.De regelgeving - het opstellen van nor-men en kwaliteitseisen - is de taak vande voorschriftenmakers, dat wil zeggenNNI, CDR en CROW De door denormcommissies opgestelde normendan wel kwaliteitseisen worden door deColleges van Deskundigen van het be-treffende certificatie-instituut vankracht verklaard en zijn daarna van toe-passing.Het uitvoeren van de kwaliteitszorg is detaak van het bedrijf en dient ge?nte-greerd te zijn in het door het bedrijf tehanteren kwaliteitssysteem. Dit kwali-Cement 1989 nr. 2teitssysteem (alle verantwoordelijkhe-den, verplichtingen en actiegrenzen)dient te zijn vastgelegd in een kwali-teitshandboek. Bij het opzetten en be-oordelenvan een kwaliteitssysteem die-nen de in Nederland van toepassingzijnde normen, de NEN-ISO-9000 se-rie, te worden gehanteerd.De verificatie, externe controle en toetsingvorrp.en de taak van de certificatie-in-stelling. In de VET 1986 is opgenomen,dat bij toepassing van produkten, diezijn voorzien van een door de Raad voorde Certificatie erkend certificaat, magworden afgezien van afnamecontroleomdat mag worden verondersteld, dathet betreffende produkt bij leveringvoldoet aan de gestelde eisen. Dat afzienvan afnamecontrole is een recht, uiter-aard geen plicht.Overzicht gecertificeerde produkten in de betonsector en de bij de certificatie betrokkencertificatie-instellingenbouwelementen van beton KIWAbuig- en vlechtcenttales KIWA(in samenwerking met Koning & Bienfait BV)bekistingselementen voor bouwsystemenbestratingsmaterialen- betonsttaatstenen, -banden en -tegelsbetonmortelbetonreparatiebedrijven(erkenningsregeling)betonstaal, wapeningsnetten, voorspanstaalen voorspansystemen- attestdeel van het certificatiesysteemcementdakpannen van beton- attest-deel van het certificatiesysteemKIWAKIWABMCINTRONKIWABKBBMCKIWABKBdakelementen- platen van gasbeton- attest-deel van het certificatiesysteemduikerelementenmetselmortel- droge geprefabriceerde mortel- natte geprefabriceerde mortel- systeem Megatnixsysteemvloerenbetongasbeton- attest-deel van het certificatiesysteemlichte toeslagmaterialen voor betonsysteemwanden (dragend en niet-dragend)betongasbeton~ attest-deel van het certificatiesysteemIKOBBKB-KIWABMCBMCIKOBKIWAIKOBBKBBMCKIWAIKOBBKBfoto: Teo Krijgslllan, AlllsterdalllCement 1989 nr. 2 15teitssysteem (alle verantwoordelijkhe-den, verplichtingen en actiegrenzen)dient te zijn vastgelegd in een kwali-teitshandboek. Bij het opzetten en be-oordelenvan een kwaliteitssysteem die-nen de in Nederland van toepassingzijnde normen, de NEN-ISO-9000 se-rie, te worden gehanteerd.De verificatie, externe controle en toetsingvorrp.en de taak van de certificatie-in-stelling. In de VET 1986 is opgenomen,dat bij toepassing van produkten, diezijn voorzien van een door de Raad voorde Certificatie erkend certificaat, magworden afgezien van afnamecontroleomdat mag worden verondersteld, dathet betreffende produkt bij leveringvoldoet aan de gestelde eisen. Dat afzienvan afnamecontrole is een recht, uiter-aard geen plicht.Overzicht gecertificeerde produkten in de betonsector en de bij de certificatie betrokkencertificatie-instellingenbouwelementen van beton KIWAbuig- en vlechtcenttales KIWA(in samenwerking met Koning & Bienfait BV)bekistingselementen voor bouwsystemenbestratingsmaterialen- betonsttaatstenen, -banden en -tegelsbetonmortelbetonreparatiebedrijven(erkenningsregeling)betonstaal, wapeningsnetten, voorspanstaalen voorspansystemen- attestdeel van het certificatiesysteemcementdakpannen van beton- attest-deel van het certificatiesysteemKIWAKIWABMCINTRONKIWABKBBMCKIWABKBdakelementen- platen van gasbeton- attest-deel van het certificatiesysteemduikerelementenmetselmortel- droge geprefabriceerde mortel- natte geprefabriceerde mortel- systeem Megatnixsysteemvloerenbetongasbeton- attest-deel van het certificatiesysteemlichte toeslagmaterialen voor betonsysteemwanden (dragend en niet-dragend)betongasbeton~ attest-deel van het certificatiesysteemIKOBBKB-KIWABMCBMCIKOBKIWAIKOBBKBBMCKIWAIKOBBKBfoto: Teo Krijgslllan, AlllsterdalllCement 1989 nr. 2 15