Hergebruik van het uit het begin van de twintigsteeeuw daterende Arenberginstituut paste in hetstreven van de universiteit om haar bezittingen aande Naamsestraat op te waarderen tot ??n van haarmeest prestigieuze locaties. Om te kunnen wordenhergebruikt was evenwel eerst een grondige studienoodzakelijk. Het complex was namelijk oorspron-kelijk ingericht als een ingewikkelde groep labora-toriumgebouwen en nauwelijks geschikt om teworden omgevormd tot kunstencentrum.Het omvangrijke bouwprogramma ? waarin ondermeer voorstellingszalen, repetitieruimten, caf?, uni-versiteitsactiviteiten, kantoren en artiestenverblijf ?kon lang niet in zijn geheel in het bestaande complexwordenondergebracht.Hieraanlagenzowelredenenvan ruimte als van akoestiek ten grondslag. Daaromwerd besloten twee vleugels af te breken en op de vrij-gekomen plek nieuwbouw te plegen.P a t i oUitgangspunt voor architect Willem-Jan Neutelingswas het concept van een stad in een stad. Zijnontwerp omvat een veelheid aan zalen, elk met eeneigen sfeer, een eigen `kleur'. De verschillende zalenen overige gebouwdelen wentelen zich in carr?vormrondom een binnenruimte, een patio. Vanuit dezepatio zijn alle zalen direct toegankelijk. De centralebinnenplaatsbindtdezezalenaaneentoteen`wonin-genblok' met verschillende ingangen, de `stad'. Opde patio speelt zich het buitenleven af; binnen in dezalen `draaien' de voorstellingen (foto's 1, 2).De patio maakt deel uit van een informele, voor hetpubliek toegankelijke route, die het bouwblok door-snijdt en die ? in navolging van andere `binnenrou-tes' in Leuven door historische collegegebouwen ?een kortere verbinding aanbiedt tussen de hooggelegen Naamsestraat en de benedenstad langs deDijlerivier. Een gegeven dat zonder meer drempel-verlagend werkt en zo mede helpt het elitaire theatertot een publieke zaak terug te brengen.Neutelings maakte optimaal gebruik van het sterkgeaccidenteerde terrein ter plaatse. Het theatercaf?bijvoorbeeld bevindt zich wel op straatniveau, maarA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5 15De Katholieke Universiteit van Leuven is de oudste univer-siteit van de `lage landen bij de zee' en in die hoedanig-heid in het bezit van een groot aantal monumentale pan-den in de oude binnenstad. De universiteitshallen en eenflink aantal van de historische colleges zijn gevestigd aande Naamsestraat, een hellende verkeersader die voertvanaf de stadsring tot aan het centrum. In ??n van dezegebouwen, het neogotische Arenberginstituut, gingen injanuari 2002 de deuren open van het studentikoze, aande KU verbonden, kunstencentrum STUK.Nieuwbouw kunstencentrum STUK te LeuvenKUNST OP KOTHenk Wapperom1 | Patio als binnenplein waarop zich het buitenleven afspeelt2 | Blik vanuit de patio op de voorstelling in de Soetezaal foto's 1 en 2: Sarah Blee, Antwerpenis slechts indirect te bereiken. Daartoe moet eenbezoeker allereerst vanuit de Naamsestraat via eenverlicht trappencomplex een verdieping afdalen totindefoyerenvervolgensweeropstijgenviaeendoor-schijnend, van polyester vervaardigd trappencom-plex.Ookdepatioisvanuitdeze`ondergrondse'foyerte bereiken.E s t h e t i e kIn een muziek- en theatercomplex speelt de juisteakoestiek uiteraard een belangrijke rol. Oud- ennieuwbouwzijnlosvanelkaargefundeerdentelkensopgelegd op veren en neopreen. De verschillendezalen zijn akoestisch perfect afgesloten en daardoorzonder probleem gelijktijdig te gebruiken. Bij deopeningsvoorstelling ? een toneelstuk dat zichafspeelde in de grote zaal ? speelde onhoorbaar voordegenodigdenineenanderezaaleenfanfareopvollekracht.Naast akoestische en uiteraard constructieve rede-nen, is beton ook omwille van de esthetiek veelvul-dig toegepast. Vanuit het idee van het theater alswerkplaats wilde Neutelings techniek en constructiein het zicht laten. Schoon beton was voor hem ver-volgens een logische keuze.Meest in het oog springend is de grote zaal (Soete-zaal genoemd). De betonnen wanden van deze zaalzijn voorzien van een zigzagmotief, dat met enigegoede wil naar oud-Vlaams gebruik een bloemetjes-behang zou kunnen worden genoemd. Dit motiefloopt rondom door, langs de tribune, over hetpodium en weer terug, en volgt een strakke maat-voering, aangezien de bekistingsnaden correspon-deren met de kolommenstructuur. De profilering ?een extra 40 mm dikte bovenop het constructiefnoodzakelijke ? heeft tevens een geluidsabsorbe-rende functie (foto's 3 t.m. 6).Bijzonder is verder het buitentheater, aan ??n zijdevan de patio gelegen. Hier is roodgepigmenteerdgeprefabriceerd beton toegepast, dat uitstekend pastbij zowel het oude als het nieuwe rode baksteen datde buitenkant van het complex siert. De stortzijdeA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5163 | Aanbrengen profileringop de binnenkist4 | Bekiste en ontkistesituatie5 | Glad en geprofileerdbeton in ??n systeem(foto rechts)6 | Voorgespannen balkenoverspannen de tribune7 | Opbouw buitentheatermet prefab elementenvan het prefab beton fungeert als zichtzijde: vooralvanwege de constante kleurstelling en de ruwereafwerkzijde die het loopniveau een zekere stroefheidbezorgt (foto 7).D e t a i l l e r i n gVerantwoordelijk voor de gehele bouwkundige uit-werking en de directievoering was Jan Moens vanhet Antwerpse Bureau Bouwtechniek: "Wij vervul-len onder meer een ondersteunende rol binnenarchitectuuropdrachten. De architect is nog wel ver-antwoordelijk voor het ontwerp, maar Bureau Bouw-techniek doet vervolgens de technische uitwerkingin de studiefase. Wij vormen zo de schakel tussen dearchitect en de andere bouwpartners, zoals de con-structeur en de installatieadviseur."Voor het STUK verzorgde Bureau Bouwtechniek alhet tekenwerk en de detaillering ten behoeve van deaanbesteding. "In feite hebben wij alle detailleringopgevolgd vanaf de aanbesteding tot en met de uit-eindelijke `as-built'-situatie. Tevens fungeerden wijals co?rdinerend architect en bouwheer tijdens deuitvoering. De architect is minder betrokken bij dedagelijkse uitvoeringsproblematiek en kan zich al-dus volledig concentreren op het ontwerpwerk."S c h o o n b e t o n"Het verkrijgen van een goede kwaliteit schoon-betonwerk is vooral een kwestie van veel communi-ceren," vindt Nadja Van Houten van Bureau Bouw-techniek. "Steeds maar weer uitleggen hoe jebe-paalde dingen uitgevoerd wil hebben. Gelukkigkonden we constateren dat de aannemer dat goedoppakte. De bouwvakkers hadden alle het idee metiets bijzonders bezig te zijn en konden daardoor deextra inspanningen leveren die nodig waren om toteen goed resultaat te komen.Omwille van de planning moesten zeer veel detailscompleet worden uitgewerkt in een fase dat zowelde aannemer als de bekistingsleverancier nog nietbekend waren. "We wisten dat we daardoor het risicoA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5 171428020807540+ 7540+5270+4690+schilderwerk2604029022220 20 2018994942029040schilderwerkas-maatreliefas-maat relief290607052810859829040406006004040terugliggende rozet - ? 160mmsnede 1terugliggende rozet - ?160mmsnede 2terugliggende rozet - ?160mmsnede 2snede 1afstand centerpennen - ?25afstandcenterpennen-?25AAherhalingspatroonherhalingspatroontandmaten groefmatentandmaten groefmaten57515505755401320540260229222229260280263189189280600 600 300 300 300 30024002700675675675675160140223184202040260 229 222 229 260 280 189 262 189 280202077.5731?2011122922952040111201895601891318 | Bekistingsplan en maat-voering profilering9 | Detail over inwendige(a) en uitwendige (b)hoeka bliepen naderhand veel te moeten corrigeren, omdatelkbekistingssysteemzijngeheeleigenmaatvoeringkent.Vanzodradeleverancierbekendwas,isoverleggevoerd over het in te zetten bekistingstype om af-stemming mogelijk te maken."Dekeuzevoordeplatenendeafmetingenvandehoek-latjes (15 mm) gebeurde in samenspraak met aanne-merVanHout.HetpatroonisdoorNeutelingsRiedijkarchitecten opgemaakt aan de hand van de standaardafmetingen van de bekistingsplaten van bekistings-leverancier DOKA (l x h = 2,40 x 2,70 m2; plaatmate-riaal: betonplex) en in samenspraak met Van Houtuitgewerkt tot definitieve uitvoeringstekeningen: be-kistingsplannen (spiegelbeeld van de wandaanzich-ten) + plannen per bekistingspanel (fig. 8). Daarmeewaren de aansluitingen en realisatievolgorde van deverschillende wanden bepaald. In de Soetezaal werdvoorts besloten de hoeken recht uit te voeren (fig. 9en 10).Voor de profilering zijn in de ondergrondse wandenproeven uitgevoerd met verschillende materialen(zoals hout en polystyreen) als inleg in de bekisting(foto 11). Vooral vanwege de vormvastheid is uitein-delijk voor hout gekozen. Ook met betrekking tot detoe te passen afstandhouders zijn in de funderings-en kelderwanden en betonnen plafondplaten ver-schillendesystemenuitgeprobeerd.In??nwandmetdaarin grote openingen is voorts zelfverdichtendbetontoegepast.Hetgrijzebetonisnadienafgewerktmet beits."De kwaliteit van het zichtbeton is vanaf de eerstetoepassing uitvoerig door ons bewaakt. Deze werk-wijze, tezamen met de voortdurende communicatie,heeft ertoe geleid dat er naderhand nauwelijks dis-cussieomtrentdekwaliteitisgeweest.Deaannemer,Van Hout, heeft gewoon goed werk geleverd", aldusMoens en Van Houten in koor. Projectgegevensopdrachtgever:kunstencentrum STUKarchitectonisch ontwerp:Neutelings Riedijk Architectenbouwkundige uitwerking:Bureau Bouwtechniekconstructief ontwerp:BAS (Bureau voor architectuur en stabiliteit)aannemer:Van Houtbekistingsleverancier:DOKAleverancier prefab beton:BWKA r c h i t e c t u u r & o n t w e r pU t i l i t e i t s b o u wcement 2003 5181810 29050donker schilderwerklicht schilderwerklicht schilderwerkdonkerschilderwerk10 | Aansluitdetails opdeurkozijn11 | Detail van proefstukmet polyester (a) enhouten (b) inlegab