C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater bou wcement 2003 8 31Het Van Abbemuseum ligt achterhet stadhuis van Eindhoven aan derivierdeDommel.Delocatiegrenstbovendienaanhetstadhuispleinenhet gerechtsgebouw. Speciaal voorhet nieuwe museum is het gebiedopnieuw vormgegeven en aange-legd. Getracht is de verschillendefuncties en gebouwen, die voor-heen door de Dommel van elkaarwerden gescheiden, in ??n gebaarmet elkaar te verbinden. Door degemeenschappelijke tussenruimteals ??n plek vorm te geven krijgt demix van gebouwen als stadhuis,museum en gerechtsgebouwopnieuw betekenis.O n t w e r pDeDommeltuinisopgevatalseen`omsloten tuin'. Centraal staatdaarbij het thema isolement ver-sus verbinding. Isolement in dezin dat het gebied zich verbijzon-dert ten opzichte van zijn omge-ving en deels afsluitbaar is.Hoewel afsluitbaarheid in het ont-werpproces verschillende malenter discussie heeft gestaan, is deDommeltuin vanuit het oogpuntvan toegankelijkheid begrensddoor een laag muurtje van natuur-steen.Het thema verbinding is terug tevinden in de zin dat het gebiedecologisch en in de vorm vanroutes verbonden wordt met hetstedelijk gebied. Gezien het be-lang van de Dommel als ecologi-sche verbindingszone in de stad,is gekozen voor een zeven meterbredemoerasstrookaandenoord-zijde (stadszijde) van de rivier eneen amfibie?npoel aan de zuid-zijde. Daarnaast is de bestaandestuw vervangen door een vistrap,die het effect heeft van eencascade (foto 2).De Dommeltuin bestaat uit driecontrasterende tuinen die ver-schillendvansfeerzijn.Detuinenzijn met elkaar verbonden dooreen ge?nsceneerde route die aan-sluit op de rode loper (fig. 3), eenbelangrijke wandelroute in hetcentrum van Eindhoven. Vervol-gens wordt de bezoeker over devistrap naar het museum geleid,Tijdsdruk leidt tot creatieve en duurzameoplossingen voor DommeltuinKunst aan het waterHarma Horlings, H+N+S Landschapsarchitecten, UtrechtMarc Gommers en Jan Willem van Raaij, Royal Haskoning, 's-HertogenboschHet Van Abbemuseum in Eindhoven is na een ingrijpende renovatie en uitbrei-ding begin 2003 officieel geopend door koningin Beatrix. Het nieuwe museumbestaat enerzijds uit het gerenoveerde rijksmonument van architectA.J. Kropholler, dat dateert uit 1936, en anderzijds uit twee nieuwe bouwde-len. Zowel de renovatie en verbouwing van het oude gedeelte als het ontwerpvan de nieuwe bouwdelen zijn van de Nederlandse architect Abel Cahen. Hetgebouw is op aantrekkelijke wijze in de omgeving opgenomen, omstroomddoor het speciaal omgeleide water van het riviertje de Dommel (foto 1).1 | Het Van Abbemuseum isop aantrekkelijke wijze op-genomen in de omgeving2 | De Dommel is ter hoogtevan het museum verbreeden voorzien van vistrappenen een ecologische oever3 | De tuinen zijn verbondendoor een route die aan-sluit op de Rode Loper,een kunstroute in hetcentrum van EindhovenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater b ou wcement 2003 832waarna de routing door het mu-seum volgt, die eindigt bij deomloop langs de Dommel en hetterras in het water (foto 4).Bij het terras vangt een watervalhet hoogteverschil op tussen hetfluctuerende waterpeil van deDommel en de aan het terrasgrenzende vijver (foto 5). Hierwordt duidelijk dat het water nietalleen een ecologische, maar ookeen beeldende rol speelt.C o n s t r u c t i eDe strakke planning voor de uit-werking van het concept inrich-tingsplan tot een definitief ont-werp eiste veel creativiteit voor derealisatie van de tuinen; een duur-zame constructie mocht daarbijniet uit het oog worden verloren.Besloten werd in de Dommeltuineen kademuur van 75 m te plaat-sen, bekleed met 185 m2natuur-steen, en een 35 m brede water-val, bekleed met RVS.In het eerste ontwerp van de ka-demuur was gekozen voor eenL-vormige betonnen keermuurdie in het werk gestort zou wor-den. Voor de betonnen keermuurmoest extra worden ontgraven,waardoor een extra bronnering enruimte voor grondverzet noodza-kelijk was. Bovendien zou de ver-hardingstijd van het beton de uit-voeringstijd verder vertragen.Daarom is gekozen voor een sta-len damwand die de werktijd aan-zienlijk verkortte.Destalendamwandisvanafmaai-veld tot de juiste diepte ingeheid(foto 6). Op een aan de damwandbevestigd stalen profiel is eenmuur gemetseld, tussen de dam-wand en de muur is beton gestort(fig. 7). Door te kiezen voor eengemetselde muur hoefde niet opde verharding van het beton teworden gewacht. Daardoor konvrijwel direct worden gestart methet verlijmen van de natuurste-nen beplating.Voor de bekleding van de ka-demuur zijn granieten gevelste-nen (300x150x40/50 mm3) meteen bruut behakte voorzijde toe-4 | Restaurant met terrasaan het `binnenmeer'5 | Waterval in deSpiegelvijver6 | De stalen damwand voorde kademuur is tot dejuiste diepte ingeheidC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gWater bou wcement 2003 8 33gepast (foto 8). Deze beplating ismettweecomponentenepoxyhars-lijm op de kademuur gelijmd.Doordat de kademuur gedeelte-lijk in het water staat, moest delijm zowel vorst- als waterbesten-dig zijn. Hiervoor is aan de onder-zijde van de bekleding een water-slot aangebracht en zijn de stenenvolgens de `vol-en-zat'-methodeverlijmd.Voor de waterval van de spiegel-vijver is om dezelfde redenengekozen voor een stalen dam-wand.Dewatervalheefteenwater-kerende functie en is afgewerktmet RVS-beplating. Over de dam-wandconstructie is een betoncon-structie aangebracht. Hier tegen-aan rust een RVS-plaat waar hetwater overheen stroomt (fig. 9).Het water uit de spiegelvijver stortoverdegehelelengtevandewater-val over op de onderliggendevijver.De betonconstructie zorgt voor debevestiging van de RVS-beplatingen biedt steun aan de beplatingzodatdezegeenkanskrijgttegaangolven of door te hangen. Op debetonconstructie is een stelme-chanisme aangebracht waaraandebeplatingisopgehangenomdebovenzijde te stellen. Tussen debetonconstructie en de RVS-be-plating is een neopreenrubber af-dichting aangebracht om te voor-komen dat het water tussen debeplating en de betonconstructiewegstroomt. Projectgegevensopdrachtgever:Gemeente Eindhovenarchitect:H+N+S landschapsarchitecten,Utrechttechnische uitvoering:Royal Haskoning, 's-Hertogenboschaannemer:Mourik, Groot Ammers8 | Granieten gevelstenenzijn als bekleding op dekademuur gelijmd7 | Op een aan de damwandbevestigd stalen profielis een muur gemetseld,tussen damwand enmuur is beton gestort.(figuur links)9 | Over de damwandcon-structie is een betoncon-structie aangebracht; dewaterval is afgewerktmet RVS-beplating(figuur rechts)granieten-beplating afm.300x150x40/50maaiveldbovenkantrand spiegel-vijveronderkantRVS-plaatschuimbetoninheidiepte variabelstalendamwandstalendamwand