C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2007 8 47Ruimtelijkheid en licht zijn sleu-telbegrippen geweest tijdens hetontwerpproces. Aan de ene kantomdat dit een positief effect heeftop de werkomgeving en aan deandere kant omdat dit in het in-en exterieur een dynamisch entransparant beeld oplevert. Begrip-pen die aansluiten bij de werk-wijze van het architecten- en inge-nieursbureau.Het gebouw is ontworpen als een`zwarte doos' die los van de grondstaat op een betonnen onderbouw.Deze onderbouw doet dienst voorhet parkeren en als entree van hetgebouw. De voor- en de achterge-vel van het gebouw zijn compleettransparant gemaakt. Met de wis-seling van het licht wisselt hierook het zicht in het kantoor en iser in meer of mindere mate zicht-baar wat binnen gebeurt.Voor de materialisatie aan de bui-tenzijde is gekozen voor duur-zaam beton en metselwerk, wat indeze combinatie van grijs betonen zwarte baksteen een prachtigcontrast oplevert. Het beton is ookin het interieur in zicht doorgezet,dit maal gecontrasteerd met fellekunststof kleuren die per verdie-ping wisselen. Een vide in hetinterieur van het gebouw koppeltde verschillende verdiepingen aanelkaar, versterkt de informele con-tacten binnen het gebouw enzorgt ook voor licht in hetcentrum van het gebouw.C o n s t r u c t i e f o n t w e r pHet kantoor is vormgegeven alsintegraal concept tussen architec-tuur en constructieve vormgevingen is opgebouwd uit vier bouwla-gen. De onderste bouwlaag wordtgrotendeels ingevuld door par-keervoorzieningen en de entree.De werkplekken zijn onderge-bracht op de eerste tot en met dederde verdieping. De totale brutovloeroppervlakte van het projectbedraagt circa 1025 m2.De stabiliteit van het gebouwwordt verzorgd door de prefab-betonwanden van het noodtrap-penhuis en de gevelwanden meteen dikte van 200 mm in schoonprefab beton (foto 2). Aangeziende onderste bouwlaag grotendeelsuit parkeervoorzieningen bestaat,is er door het ontbreken van een(doorgaande) begane-grondvloereen koppeling gemaakt op funde-ringsniveau. De betonnen buiten-wanden op de begane grondhebben diktes van 200 en 250 mmen zijn in het werk gestort alsschoon beton. Daarnaast zijn opvier plaatsen staal-betonkolom-men toegepast: ??n in de voor- enachtergevel en twee in de platte-grond, met een in de vloer verzon-ken kopplaat (fig. 3, foto 4).Uitgangspunt voor het ontwerpwas een zo vrij mogelijk indeel-bare plattegrond, waarbij in prin-cipe de afstand tussen de (dra-gende) zijgevels van 12,75 m in??n keer overspannen moestworden.Kijkdoos uit betonir. J. Dieleman arch. BNA en ing. B.A. Oele, Archikon, architecten & con-structeursIn het Stationspark te Goes heeft Archikon architecten & constructeurs voorde eigen huisvesting een nieuw kantoorpand gerealiseerd (foto 1). Hetgebouw is ontworpen als een `zwarte doos' met aan twee kanten een `openeinde', waardoor van buitenaf zichtbaar is wat er binnen gebeurt. Vanwegede gewenste betonkernactivering (BKA) is de installatietechniek al in de ont-werpfase bij het gebouw betrokken.1 |KantoorgebouwArchikon in Goes (foto'sArchikon)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u w48 cement 2007 8kolomK3A???K3kolomK3A???K3kolomK2A???K2kolomK2A???K2De juiste keuze voor een vloersy-steem is bij dit kantoorgebouwcruciaal gezien de architectoni-sche eisen die aan de verschij-ningssvorm zijn gekoppeld. Zoheeft met name de grote vide methoofdtrap impact op de keuze. Incombinatie met de gewenste inte-gratie van de betonkernactiveringen ventilatiekanalen, met roostersin de afwerkvloer, is de keuze vooreen in het werk gestorte, al danniet massieve, vloer snel gemaakt.Hier is gekozen voor een 280 mmdikke bollenplaatvloer, omdat hettoepassen van gewichtsbespa-rende kunststof bollen in de vloerhet mogelijk maakt om op eeneconomische wijze een minimumaantal kolommen toe te passen.Afstemming tussen installatie-techniek en constructieve voor-waarden heeft in overleg met defabrikant plaats had.I n t e g r a t i eVanwege de integratie van de voorBKA benodigde leidingen met deprefab vloerelementen moest al inde bouwkundige ontwerpfaserekening worden gehouden metde installatietechniek. Hierdoorontstond er al in een vroegstadium overleg tussen bouwkun-digen en installatietechnici.In het installatieontwerp isgekozen voor BKA voor verwar-ming en koeling en verdringings-ventilatie vanuit de vloer. Omkleine temperatuurverschillen inde winter te kunnen compense-ren, is daarnaast ook gekozen vooreen naregeling door middel vanwatervoerende naverwarmers inde ventilatielucht. In de zomersi-tuatie is geen naregeling noodza-kelijk in verband met een grotertoegestane bandbreedte in com-fortbeleving.De BKA wordt uitgevoerd in debollenplaatvloer, waarbij de slan-genregisters gemonteerd wordenop de wapening. Warmte, koudeen ventilatielucht worden gedistri-bueerd vanuit de technischeruimte op de derde verdieping.Ook het ontwerp van het exterieur2 |Gevelwanden in prefabschoon beton3-4 | Dankzij de bollen-plaatvloer volstaateen viertal kleinekolommen om deoverspanning van12,75 m te halenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2007 8 49heeft invloed gehad op de installa-tietechniek. Vanwege de groteglasgevels (foto 5) en vide is hetbelangrijk dat de afstand van deventilatieroosters tot aan het glasmaximaal 20 ? 25 cm bedraagt tercompensatie van de koudeval. Hetglas heeft een zontoetredingsfac-tor van 0,3 - slechts 30% van dezonnewarmte komt door de begla-zing heen - en glas en kozijnhebben een isolatiewaarde van1,6 W/(m2K). Voor een goede ver-warming kunnen zitplaatsen nietbinnen 1,5 m van de gevel wordengeplaatst.S l a n g e n p a t r o o nOok tijdens de uitvoering vormdede installatietechniek een belang-rijk aandachtspunt. Met name hetleidingverloop zorgde hierbij voorcomplicaties (foto 6). Op de eersteverdiepingsvloer is het leidingver-loop van het slangenpatroon integenstelling tot bij de overigevloervelden aan de bovenzijde, opde wapening van de vloerconstruc-tie aangebracht. Dit houdtverband met de energietechnischevoorkeur vanuit de installatietech-niek, omdat de vloer hier eigenlijkfunctioneert als een vloer op debegane grond. Door dit fenomeenis er tijdens de uitvoering denodige discussie ontstaan omtrentde samenhang van de betoncon-structie: het ontworpen slangen-patroon in combinatie met hetnodige ventilatiekanalenverloop inde vloer stond op gespannen voetmet de samenhang van de beton-vloer.In het werk is daarom besloten opeen aantal plaatsen het verloop tewijzigen, met name de verzame-ling leidingen ter plaatse van hetmiddengebied is naar de gevelsverplaatst. Het aanbrengen vaneen dergelijk slangenpatroon inhet werk is een `uitvoeringsgevoe-lige' zaak en moet daarom zo veelmogelijk voorkomen worden.In de overige vloeren is gebruikgemaakt van vooraf ingestorteslangen in de breedplaatschil.Het toepassen van de BKA heefttijdens de bouw toch een aantalkeren voor schade gezorgd dooronzorgvuldigheid, ondanks denodige aandacht van de aanne-mer. Met name de situatie op deeerste verdiepingsvloer, waarbij deslangen vrij dicht onder het beton-oppervlak zitten, bleek kwetsbaarte zijn. Er is bijvoorbeeld al op eenaantal plaatsen lekkage opgetre-den door het verwijderen van de(houten) stelblokjes voor hetafschoren van de prefab-beton-wanden.Tijdens de uitvoering zijn ook deafmetingen van de ventilatiekana-len in de overige verdiepingenaangepast van 150 mm hoog naar120 mm om het aanbrengen vande wapening en de kruising metde slangen te optimaliseren.N a d e nVoor het maken van de voegver-binding tussen de prefab gevelele-menten is gebruik gemaakt vaneen zogenoemde natte voeg meteen lusverbinding (Philipp-lussen). Bestekmatig waren laspla-ten aan de binnenspouwbladen,voorzien van een voegvulling vanneopreen band voorgeschreven.Tijdens het storten van de verdie-pingsvloeren zijn de prefab gevel-wanden nat gespoten om eventu-eel lekwater, wat onvermijdelijktussen de naad (met voegband)van bollenplaatvloer en wand weg-loopt, direct te verwijderen.Verder is tijdens de uitvoering denodige zorg besteed aan de maat-voering van de V-naad tussen deplaten onderling en de kopnaadmidden in het gebouw, aangeziener geen plafond aangebracht zouworden.De afwerking aan de onderzijdevan de betonvloeren bestaat uiteen cementgebonden schuurwerk-pleister, die beslist noodzakelijk is5 |Ook de grote glasgevelstelt eisen aan de ver-warming en ventilatieC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u w50 cement 2007 8gezien de aftekening van stapellat-ten of onderslagen van de vloerenen de aftekening van (incidentele)scheurvorming.O m s l a gHet bouwproces is een van deambachtelijkste vormen van nij-verheid, alles wordt in een wisse-lende samenstelling van bouw-partners op een bouwplaatsgemaakt. Met het introducerenvan betonkernactivering schuiftdit proces meer richting deontwerp- en voorbereidingsfase,wat een goede ontwikkeling is. Debouw kan hierin nog veel lerenvan de planmatige aanpak in deindustrie.Ondanks deze vroege integratieontstonden in de uitvoeringsfasetoch vragen betreffende de verant-woordelijkheid van de verschil-lende partijen. De installateur ver-zorgde de engineering van hetBKA-systeem en onder de verant-woordelijkheid van de bouwkun-dig aannemer werden de vloerengemaakt met daarin de BKA-lei-dingen. Van groot belang is dat ermet alle bouwpartners en hunonderaannemers goed gecommu-niceerd wordt over het feit dat erin de vloeren een BKA-systeem isaangebracht, aangezien de kunst-stof leidingen kwetsbaar zijn voorbeschadigen. Alle sparingen in devloer moeten vooraf op tekeningworden voorbereid tot in de klein-ste details als de ophangpuntenvan lichtarmaturen en gordijn-rails. Ook met gevelelementen dieaan de vloeren bevestigd worden,kan er nog het nodige mis gaan.In het bouwtraject moeten daar-naast controlemomenten wordenafgesproken over bijvoorbeeldafpersen en controleren van deleidingmontage op de vloerele-menten.Kortom er is een cultuuromslagnodig op de bouwplaats, een ver-schuiving van ruwbouw naarafbouw in een veel eerder stadiumvan het bouwproces. De extra zorgdie de bouwkundig aannemerhiervoor moet leveren, krijgt hijoverigens dubbel en dwars terugin de afbouwfase aangezien erdan geen installateur meer metradiatoren en koeling door hetwerk van de stukadoors en schil-ders loopt.T e n s l o t t eHet gebouw is vanaf eind maart2007 in gebruik (foto 7) en ken-merkt zich in de praktijk door eenconstante temperatuur. Grote ver-schillen in temperatuursschom-melingen van de buitentempera-tuur worden met enige vertragingopgepakt door het verwarmingssy-steem. Om de sfeer in het kantoorverder te veraangenamen zijn erakoestische voorzieningen aange-bracht in de vorm van geluidsab-sorberende (foto)panelen aan dewanden. Dat was nodig vanwegehet gebruik van harde betonnenwanden en plafonds zonderonderbouw. nProjectgegevensopdrachtgever:Archikon Onroerend Goed bv, Goesarchitect:Archikon, architecten & constructeurs,Goeshoofdconstructeur:Archikon, architecten & constructeurs,Goesadviseur installaties:DWA, BodegravenWolter & Dros, Goesaannemer:Fraanje Aannemingsbedrijf bv,Lewedorpleverancier wand- engevelelementen:VNL Prefab, Heythuysenleverancier bollenplaatvloer:BubbleDeck7 |Schoon beton levert eenmooi contrast in combi-natie met felgekleurdekunststof panelen6 |Leidingenverloop en ventilatiekanalen vormden een belangrijk aandachtspunt