O n d e r w i j sBouwtechniekcement 2002 380In de tijd dat de meeste bekistingnog op het werk werd vervaardigd? op traditionele wijze, met bad-dinghout en bekistingdelen of be-tonplex ? beschikten de aanne-mers nog over deze kennis. Hetwas de tijd dat het vak `betontim-merman' nog bestond. De bouwwas een weinig veranderende,hi?rarchische organisatie en eenvast personeelsbestand hield hetsysteem draaiend. Niet zeldenwerdvakkennisovergedragenvanvader op zoon.K e n n i s o v e r d r a c h tTraditioneel wordt kennis langstwee lijnen overgedragen: ener-zijds is er natuurlijk het regulieretechnisch onderwijs, anderzijdsworden ervaringen in de praktijkontwikkeld en doorgegeven (erva-ringskennis). In deze laatste situ-atie opereerde de bouwkolomlange tijd redelijk functioneel. Depraktijk is de laatste jaren echtersterk veranderd. Grote projectenin beton zijn van een hoog tech-nisch niveau (denk aan bruggen,tunnels en hoogbouw). Er issteeds meer specialisatie bij ont-werpers,adviesbureausen(onder)-aannemers. Diepgaande kennisvan materiaaleigenschappen en?gedrag is niet meer algemeenaanwezig, maar wordt verwachtvan de toeleveranciers.Door de opkomst van gespeciali-seerde bekistingleveranciers, methun industrieel vervaardigde sys-teemdragers en paneelbekisting,is er ook veel veranderd in de uit-voering. Alleen de grotere bouw-bedrijven beschikken nog overspeciale bekistingafdelingen bin-nen hun materieeldiensten. Hetmaterieel en de kennis over stalenwand-entunnelbekistingindewo-ningbouw is bijvoorbeeld slechtsbij een relatief klein aantal bedrij-ven aanwezig. Naast onderscheidin bouwsegment is er ook speciali-satie op het gebied van wand- envloerbekisting.Er bestaat een grote hoeveelheidkennis op het gebied van bekis-tingen voor de diverse bouwseg-menten en hun toepassingen.Deze kennis ligt echter bij eenkleine groep mensen binnen eenbeperktaantalbedrijvenenberustop in projecten opgedane erva-ring. Dit heeft gevolgen voor debereikbaarheid van kennis en dewijze van kennisoverdracht.B e h o e f t eBinnen het kader van dit artikelverstaan we onder kennis en ken-nisoverdracht: `Het toegankelijkmaken en overdragen van tech-nologische informatie voor toe-passing in producten, productieen processen.' Bij onderwijs enopleidingsinstituten is de behoef-te aan actuele kennis het meestzichtbaar. Zonder kennis geenopleiding en zonder studentengeen kennisoverdracht. Maar debehoefte aan kennis moeten wespecificeren.Uitgaande van het bouwprojectwaarbij in het werk gestort beton(en bekisting) wordt toegepast,kunnen we de behoefte aankennis uit de praktijk in drie ge-bieden indelen:? Management, organisatie enprocessen? Bouwmethoden? MateriaalEen kennisgeori?nteerde samen-leving is steeds op zoek naarVan kennis over bekistingen naar kennisoverdrachtKennis, ...wat weten wij daar van?J. Heuveling, VOBNKennis over de toepassing van beton omvat het gehele bouwproces, dus vanontwikkelen, ontwerpen, detailleren, calculeren, voorbereiden en uitvoerenvan betonconstructies. In dat proces van ontwerpen tot en met producerenspeelt de bekisting een belangrijke rol. Waar en op welke wijze wordt kennisover bekistingen verworven en overgedragen?1 | Bouwen met beton is eenspecialismefoto: Bob de RuiterO n d e r w i j sBouwte chniekcement 2002 3 81nieuwe, effici?ntere toepassings-mogelijkheden, nieuwe materia-len en betere arbeidsomstandig-heden. Behoefte aan kennis iszeker niet beperkt tot studenten.Ook bij vaste medewerkers ennieuwe instroom is er behoefteaan kennis omtrent genoemdevernieuwingen.B e s c h i k b a a r h e i dEenkenmerkvankennisisdathetzich steeds verder ontwikkelt. Bijvrijwel elk nieuw project wordt erdoor mensen weer kennis aantoegevoegd. Door specialisatie inde markt, zowel in bedrijven alsin afdelingen, wordt kennis overzeer veel plaatsen verspreid.Daartegenover is kennis van ??nonderdeel te beperkt om goedinzicht te krijgen in een pro-bleem. Het onderdeel bekistingzullen we bijvoorbeeld moetenbezien vanuit een bouwmethodeen in samenhang met uitvoeringen betonspecie.Kennis kent ook een bepaaldemate van gelaagdheid. In hetvoorbeeld van bekisting kunnenwe drie lagen benoemen: basis-kennis, specialistische kennis endetailkennis. Hoewel er geenstrikte scheiding is, kunnen weeen bouwmethode benoemen alsbasiskennis en bekistingstech-nieken als specialistische kennis.Detailkennis is te vinden bij de le-verancier.Voorhetvergarenvankennisoverbekisting kan men terecht bij ver-schillende bronnen die kennisaanbieden (tabel 1).O v e r d r a c h tMet de behoefte en beschikbaar-heid is voldaan aan de voornaam-ste basisvoorwaarden voor ken-nisoverdracht. De informatie diebij kennisbronnen aanwezig is,moet echter worden verzameld,gestructureerd, vormgegeven envervolgens overgedragen.Ook op het gebied van kennis-overdracht zijn er veel verande-ringen. Als eerste bij het Middel-baar Beroepsonderwijs (MBO).De laatste jaren is hier veel aan-dacht gericht op organisatie, com-municatie en het gebruik van di-gitale hulpmiddelen. Dit is nogaleens ten koste gegaan van vakin-houdelijke kennis. Met de intredevan Probleem Gestuurd Onder-wijs (PGO) en nieuwe, digitaleleermiddelen wordt getracht dekennis van uitvoering, beton enbekisting weer in te brengen.In het Hoger Beroepsonderwijs(HBO) wordt steeds meer gewerktmetprojectonderwijs.Vanuitdein-tegrale benadering van een projectmoet ook informatie over in hetwerkgestortebetonconstructiesbe-schikbaar zijn en komen.Voor kennisoverdracht op hetgebied van technologie, bereke-nen en bekisting, aanvullend ophet regulier onderwijs is ondermeer de Betonvereniging actief.BOB Opleidingen Bouwcentrumricht zich vooral op bouwuitvoe-ring, management en organisa-tie. Daarnaast zijn onder meerBouwradiusenENCIleveranciersvan leermiddelen, voor zowel hetregulier als cursorisch technischonderwijs. Naast het ontwikkelenvan nieuwe, op maat gesnedencursussen is er ook steeds meeraandacht voor digitale en dualevormen van kennisoverdracht.S a m e n w e r k i n gUit het voorgaande is duidelijk ge-worden dat er een markt bestaatvoor vraag en aanbod van kennisover betonconstructies. Hierinzijn twee lijnen te ontdekken. Deeerste is de verantwoordelijkheidvan alle marktpartijen voor kwali-teit en actualiteit van kennisover-dracht. Iedereen draagt daarbijzorg voor kennisontwikkeling vanhet eigen onderdeel. De tweedelijn is de noodzaak tot samenwer-king. Kennisoverdracht, zeker ophet gebied van bekistingen, komtslechts tot zijn recht bij een inte-gralebenaderingvandeuitvoeringvan betonconstructies, bekisting,wapening en betontechnologie.Met het vastleggen en beschik-baar maken van ontwikkelingenen ervaringen, zowel positief alsnegatief, kan elke marktpartijhaar eigen kennis toetsen en aan-scherpen. In goede samenwer-king leidt dit tot kwaliteit- enimagoverbetering van de gehelebetonsector. Tabel 1 Waar ligt de kennis?uitvoering bekisting wapening betonindustriebouwondernemingen bekistingleveranciers betonstaalleveranciers betonmortelleveranciersmaterieeldiensten brancheorganisaties vlechtbedrijven BMC, CURconstructiebureaus VSB, VSBG constructiebureaus VOBN, BFBNadviesbureaus Stubeco ENCI, StutechBouwmethodeBekistingWapeningBetontechnologie2 | Kennisoverdracht begintbij het vastleggen enbeschikbaar maken vanontwikkelingen en erva-ringenfoto: KLM Luchtfotografie