C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u w62 cement 2008 3P r e f a b v e r s u s m o n o l i e tDe constructie van de kantoorver-diepingen bestaat uit een `eenvou-dige' dragende prefab gevel incombinatie met kanaalplaatvloe-ren (foto 1). De vloeroverspanningvan 14,4 m zorgt voor grotekolomvrije ruimtes. Dit geeft nietalleen veel flexibiliteit bij hetindelen van de kantoorverdiepin-gen, ook is hierdoor kolomvrijparkeren in de garage onder hetgebouw mogelijk (parkeren onder70? bij eenrichtingsverkeer). Derelatief dure overdrachtsconstruc-tie die anders nodig was geweestom aan de wens van kolomvrijparkeren te voldoen, is op dezemanier voorkomen.De betonnen kernwanden bevatteneen aantal complexe perforaties enopengewerkte trappenhuizen (foto2, 3). Daarom zijn deze stabiliteits-wanden in het werk gestort. Doorde keuze voor deze monoliete con-structie konden de dragendeschachtwanden in de kelder deelskomen te vervallen. Dit komt hetfunctionele gebruik van de parkeer-garage zeer ten goede.Op de plekken zonder kantoor-ruimte op de begane grondworden de dragende gevels van deverdiepingen opgevangen doorslanke, in het werk gestorte,betonnen portalen (foto 4). Dekolomafstand verspringt hier van5,4 m naar 10,8 m. De betonnenportalen zijn ontwikkeld als alter-natief voor verdiepingshoge stalenvakwerken in de gevel. De porta-len zijn om economische redenenverkozen en door de architect inhet gebouw verder ge?ntegreerd.Ook hier is bewust gekozen voorin het werk gestort beton om dedimensies van de kolommen en(doorgaande) balken te kunnenminimaliseren.Tijdens het ontwerpproces is steedszorgvuldig gekeken waar welkeconstructie het meest effectief zouzijn: prefab beton, in het werkgestort of een staalconstructie. Degekozen constructies zijn vervol-gens geoptimaliseerd. Een voor-beeld zijn de monoliete trappenhui-zen op de koppen van dekantoorvleugels. De 32 m hoge bui-Kantoorgebouw Rijnsweerd:Uitgekiend ontwerp in betonir. P. Peters en ir. P. Korthagen, IMd raadgevende ingenieursIn de Utrechtse wijk Rijnsweerd is onlangs een hoogwaardig kantorencomplexopgeleverd. Gebruikers zijn bedrijven in de bank- en advocatensector. Het ont-werp van Rietveld Architects is opgebouwd uit vier in elkaar grijpende kantoor-vleugels rondom twee centrale kernen. Twee bruggebouwen verbinden devleugels. De constructie is opvallend onopvallend. Niet innovatief, vernieu-wend of spectaculair, maar een zeer uitgekiend, effici?nt constructief ontwerpdat het prestigieuze bouwkundige ontwerp haalbaar heeft gemaakt.1 |Overzicht ruwbouw: deprefab gevels van debouwdelen en de klim-kisten worden gefaseerdopgetrokken2, 3 |Voorbeelden van in hetwerk gestorte enprefab constructies.Stabiliteitskernen metveel afwijkende perfo-raties zijn in het werkgestortC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2008 3 6324 * 5400 = 12960010*5400=540004 |Slanke portalen makenonder de kantoorlageneen open gebouwmogelijktenwanden van deze trappenhuizenlijken vrijwel los te staan van hetgebouw. Dit was mogelijk door dewanden slechts lokaal te ondersteu-nen door de trapbordessen. Dezeoplossing benadrukt de kracht enuitstraling van het architectonischontwerp.I n t e g r a a l o n t w e r p e nEen constructie moet sterk, stijfen stabiel zijn, maar moet vooraleen optimaal gebruik van hetgebouw tijdens de levensduurmogelijk maken. Een flexibelgebouw zal gemakkelijker functie-veranderingen en andere aanpas-singen kunnen doorstaan (fig. 5).De duurzaamheid en de waardevan het gebouw nemen daarmeetoe. Tijdens het ontwerpproces isdaarom veel rekening gehoudenmet de overige disciplines in hetbouwproces.Kanalen en leidingen hebben vanen naar de stijgpunten vrije door-gang. Dit dankzij het heldereconcept met alleen dragendegevels en geen middenondersteu-ning. Balken zijn dus niet nodig.Vanuit twee installatieruimtes inde bruggebouwen stijgen enzakken de kanalen door de schach-ten in de koppen van de kantoor-vleugels. De schachtwandenwaarin dit gebeurt, hebben een U-vorm, waardoor de kanalen zonderkruisende constructies, zoalsbalken of wanden, vrij uittredenboven de plafonds. De benaderingvan de leidingen vanuit de koppenvan de kantoorvleugels maakt ookdat er geen grote kanalen door destabiliteitskernen in het middenvan het gebouw gevoerd hoefdente worden.5 |Plattegrond derde ver-dieping: alle bouwdelenvari?ren in hoogte enbeginnen op verschillen-de lagen. Op deze verdie-ping zijn alle bouwdelenen de grote flexibiliteitvan de kantoorruimtenzichtbaarC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u w64 cement 2008 3B o u w k u n d i g o n t w e r pa t r i aHet gebouw heeft twee atria, inde centrale verkeersruimterondom de hoofdkernen met deliften. De kruisende betonnenrandbalken verspringen per ver-dieping om zo een speelse openruimte te maken (foto 7). Dezeruimte wordt omsloten door eenvliesgevel. De hiervoor benodigdestalen gevelconstructie is door deconstructeurs mede vormgege-ven. De verticale stijlen wordennamelijk afgesteund tegen debetonkolommen die de kruisendevloerbalken dragen (fig. 6). Doorook deze afsteuning te laten ver-springen wordt geen directe ver-binding gemaakt tussen de gevelen de vloeren.De algemene klacht van construc-teurs dat constructies wordenweggewerkt in het bouwkundigontwerp is vaak terecht. Echter,door in de ontwerpfase te antici-peren op het bouwkundigeontwerp is vaak meer eer tebehalen door constructies te ont-werpen die aansluiten op hetarchitectonische concept en ditzelfs versterken. Een actieve,adviserende rol in de uitwerkingvan bouwkundige constructieskan dit effect nog eens extra ver-sterken.R o l c o n s t r u c t e u r t i j d e n su i t v o e r i n gDe ??nlaagse ondergrondse par-keergarage onder de bovenbouwis in een bouwkuip van stalendamwanden met een gedeelte-lijke retourbemaling uitgevoerd.Het dek is een combinatie vankanaalplaten en in het werkgestort beton. Dit vanwege devari?rende en gekromde gevellij-nen en de deels aanwezige grond-pakketten. Tijdens het opstartenvan de heiwerkzaamheden is opverzoek van de opdrachtgever eendrastische wijziging doorgevoerdom de parkeergarage uit tebreiden. Door intensief overlegmet de betrokken partijen en ver-schillende leveranciers is hetmogelijk geworden de oplossingvoor deze uitbreiding te integre-ren in de hoofddraagconstructiedoor de kelder deels tweelaags uitte voeren (foto 8). Daarmee waser voldoende ruimte voor eenautomatisch parkeersysteem.De juiste locatie en minimaleextra diepte hebben ertoe geleiddat geen andere bouwputme-thode nodig was. De extra par-keerplaatsen zijn dus gereali-seerd met slechts een zeergeringe kostentoename. Alsgevolg van de directe bemoeienisvan de constructeur bij deze uit-daging is er geen vertragingopgelopen in de gegevensver-strekking op de bouw. Eventuelefouten in de uitvoering zijn danook voorkomen.Ook na het gereedkomen van dekelder is de betrokkenheid inten-sief geweest bij de verdere uitvoe-6 |Stijlen worden afge-steund tegen de kolom-men7 |Atrium met verspringen-de vloerrandenC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2008 3 65ring, onder meer van de prefabkantoorvleugels en de klimbekis-tingen van de kernen. Ook isgeadviseerd bij de inrichting vanhet kantoor, waaronder een uitkra-gende bibliotheek en rondlopendevrijdragende trappen in de atria(foto 9). Al met al een goed voor-beeld van de meerwaarde van dehoofdconstructeur bij de totstand-koming van een bijzonder archi-tectonisch ontwerp. nProjectgegevensproject:Kantorencomplex Rijnsweerd, Utrechtopdrachtgever:Fortis Vastgoed Ontwikkelingarchitect:Rietveld Architectsconstructeur:IMd Raadgevende Ingenieursaannemer:Klaassen Bouwmaatschappijleverancier prefab beton:Voorbij Prefab betonengineering prefab beton:ABT adviseurs in bouwtechniekleverancier klimbekisting:Doka Nederland bv9 |Vrijdragende trappen inhet atrium8 |Later ingepaste tweedekelderlaag voor volauto-matisch parkeersysteem