A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pAansprakelijkheid12 cement 2007 4Ine ter Borch, archispecials.comHet toenemend aantal incidenten waarbij de construc-tieve veiligheid van gebouwen in het geding is, versterktmeer dan ooit de behoefte verantwoordelijkheden enaansprakelijkheden van de bij het bouwproces betrokkenpartijen duidelijk in kaart te brengen, af te bakenen envervolgens zo mogelijk juridisch af te dekken. SjoerdRutten van Simmons & Simmons is deskundige op hetgebied van bouwrecht en geeft zijn visie op de juridischeaansprakelijkheid in de bouw aan de hand van een aantalhypothetische gevallen.Het moderne bouwproces wordt steeds complexer en eris sprake van meerdere bouwdisciplines als aannemer,constructeur en architect. Constructeurs kunnen alshoofdconstructeur worden aangesteld, maar krijgen ooksteeds vaker te maken met deelopdrachten. De vraag isof de juridische verantwoordelijkheden en aansprake-lijkheden voor deze gevallen helder zijn."In Nederland, en dat is kenmerkend voor ons land,zijn de contractvormen in de bouw sinds jaar endag in hoge mate gestandaardiseerd. Voor Raadge-vend Ingenieurs is er de DNR (De Nieuwe Rege-ling) die sinds kort de oude RVOI 2001 vervangt. Indie standaardcontracten zit nog steeds als normvoor aansprakelijkheid `een fout of nalatigheid vaneen constructeur die een goed en zorgvuldig hande-lend deskundig vakgenoot niet zou hebbengemaakt'. Als een constructeur een dergelijke foutmaakt, is hij aansprakelijk. Zijn aansprakelijkheidis wel contractueel beperkt, bijvoorbeeld tot eenmaximum bedrag voor wat betreft de omvang, envoor directe schade wat betreft de aard van de aan-sprakelijkheid."In het `Plan van Aanpak Constructieve Veiligheid'worden de rol en de verantwoordelijkheid van de(hoofd)constructeur omschreven.In de taakomschrijving van de hoofdconstructeur staatdat hij het werk van derden aselect, steekproefsgewijscontroleert. Stel er gaat iets mis bij een onderdeel datniet is gecontroleerd met (grote) schade tot gevolg, kande constructeur daar toch op worden aangesproken?"Mij is hiervan geen jurisprudentie bekend, maarals er in de taakomschrijving staat dat de construc-teur echt een aselecte controle moet uitvoeren ? hijmag dus geen keuze maken tussen wat hij belang-rijk vindt om te controleren en wat niet - en er ziteen fout in een niet gecontroleerd onderdeel vanhet werk, dan lijkt mij dat de hoofdconstructeurvrijuit gaat. Maar als de hoofdconstructeur zelf eenselectie moet maken van wat hij wel en niet contro-leert en de fout zit in een niet gecontroleerd onder-deel van het werk, zal de rechter of arbiter, redene-rend vanuit de norm `goed en zorgvuldig handelendconstructeur' eerst kijken naar de selectie van desteekproef. Zou een deskundig vakgenoot dezelfdeselectie hebben gemaakt? Als dat zo is, gaat de(hoofd)constructeur vrijuit en is alleen degene diede fout heeft gemaakt in beeld voor aansprakelijk-heid. Had de (hoofd)constructeur het betreffendeonderdeel wel in zijn steekproef moeten meene-men, dan kan hij aansprakelijk zijn. Dus de hoofd-constructeur kan wel degelijk aansprakelijk zijn alsiets buiten de door hem zelf gekozen steekproefvalt.Stel hij heeft er wel naar gekeken, maar heeft defout niet ontdekt. Het hangt dan van de orde vangrootte van de fout af of hij aansprakelijk is of niet,in de meeste gevallen zal niet verwacht worden dathij het complete rekenwerk opnieuw doet."Voor beperkte opdrachten of deelopdrachten geldt ookeen beperkte aansprakelijkheid gerelateerd aan deomvang van de opdracht. Bovendien geldt dit alleenvoor directe schade: indirecte schade zoals extra bouw-kosten, bouwtijdverlenging et cetera valt daar nietonder. Toch komt het voor dat bij arbitrage wel aan-sprakelijkheid voor indirecte schade wordt toegekend.Hoe hard zijn die beperkende clausules?Is deze juridi-sche paragraaf niet correct opgesteld en moet hij wordenaangepast?"Er kan een heel vervelende scheefgroei zittentussen de aansprakelijkheidsbeperkingen in deopdracht aan de ene kant en de grootte van deschade aan de andere kant. Als gevolg van de aan-sprakelijkheidsbeperkingen kan meestal niet devolledige schade te verhalen zijn. Soms echterhebben de aansprakelijkheidsbeperkingen geenwerking. In het Nederlandse recht hebben we daar-voor dan de norm dat als vasthouden aan beperkin-Bouwrechtdeskundige Sjoerd Rutten:JE MOET JE WERKWEL GOED DOEN!""A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pAansprakelijkheidcement 2007 4 13gen in het contract `naar maatstaven van redelijk-heid en billijkheid onaanvaardbaar' is, een rechterof arbiter de beperkingen aan de kant kan zetten.De RVOI en nu dus de DNR hanteert hiervoor deformulering bij `opzet of grove onzorgvuldigheid'.Dat geldt ook voor indirecte schade. De beperkendeclausules zijn dus niet spijkerhard.Je kunt de aansprakelijkheidsbeperkingen op ditpunt niet aanpassen. In de Nederlandse wet blijftde norm `naar maatstaven van redelijkheid en bil-lijkheid onaanvaardbaar' altijd gelden. Het rechtgaat er van uit dat, ook al is je opdracht beperkt enje honorarium laag, je het werk wel goed moetdoen! Dit risico valt in beginsel ook niet af tedekken met een verzekering. De laatste tijd is er inEuropese aanbestedingen een trend gaande omhelemaal geen aansprakelijkheidsbeperkingenmeer op te nemen in de opdracht aan de construc-teur. Dat is een probleem, want moet je dan nog welinschrijven als constructeur? Als het mis gaat loopje veel risico."De RVOI is vervangen door de DNR oftewel `de nieuweregeling' omdat er in toenemende mate behoefte is aaneen ge?ntegreerd contract. DNR regelt ook de juridischebepalingen van alle ontwerpende beroepsgroepen in debouw. Nieuw is de ontwikkeling van een database metmogelijke taakomschrijvingen, zowel voor een individu-eel contract als voor een team.Hier rijst de vraag als in teamverband wordt gewerkt ener gaat bij een teamlid iets fout wat betekent dit voor deaansprakelijkheid van de andere teamleden? Hoe kandit afdoende worden geregeld."Deze situatie komt inderdaad met enige regelmaatvoor. De regel is dat degene op wiens deskundig-heidsterrein de fout is gemaakt, ook aansprakelijkis. Dat is een specifieke regel voor aansprakelijk-heid in bouwteams. Dus als een aannemer in eenbouwteam een voorstel doet voor een constructieveoplossing, is de constructeur aansprakelijk als dieconstructieve oplossing fout is. Als het over jouwvakgebied gaat moet je dus niet zitten slapen in eenbouwteam!Leden van een bouwteam hoeven niet met elkaareen contract te sluiten om deze regel in werking testellen. De standaardcontracten van de leden blijvengelden. Ook hier geldt dat de mogelijkheden ommet juridische bepalingen onder aansprakelijkhe-den op het eigen vakgebied uit te komen, beperktzijn.Bij complexe gevallen waar niet duidelijk is op welkgebied doorslaggevende fouten zijn gemaakt, steltde opdrachtgever vaak alle bij het bouwprocesbetrokken partijen aansprakelijk. De arbiters gaandan uitzoeken hoe het zit en kunnen bij het bepalenvan wie aansprakelijk is zelfs meerdere partijenaansprakelijk achten en daarbij percentages hante-ren."Als de constructeur een deelopdracht heeft, maar zichtoch laat verleiden `even te kijken' naar een prefab con-structie of een oordeel te geven over iets op de bouw-plaats. Wat betekent dit dan voor zijn verantwoordelijk-heid of aansprakelijkheid?"Dat is jammer voor de constructeur want juridischgezien is dit een aanvullende opdracht. Als het misgaat, is hij het haasje. In principe is het wel zo datdegene die iets meent te claimen te hebben, moetbewijzen dat de constructeur er naar gekeken heeften daarbij een onjuist oordeel heeft gegeven. Alsbewijsstukken kunnen dan bijvoorbeeld geldene-mails, notulen of getuigenverklaringen.Juridisch redeneren is eigenlijk heel logisch, het iseen exact vak, wiskundig bijna.(foto: Ingmar Timmer)A r c h i t e c t u u r & o n t w e r pAansprakelijkheid14 cement 2007 4Alleen de norm `goed en zorgvuldig handelen' ismisschien wat lastig, maar degene die het betreftweet vaak zelf wel of hij als constructeur goed enzorgvuldig gehandeld heeft. Het is een gewetens-vraag die de meeste constructeurs zelf heel goedkunnen beantwoorden en als je je werk niet goedhebt gedaan, kan een jurist dat niet recht praten."Hoe zit het eigenlijk met de aansprakelijkheid als deaannemer in de uitvoeringsfase verantwoordelijk is tenaanzien van de constructie?Bijvoorbeeld als de ontwer-pende constructeur niet is geraadpleegd bij wijzigin-gen?"Als het oorspronkelijke ontwerp goed is en in dewijzigingen ontstaan fouten, dan is de aannemeraansprakelijk. Ook hier geldt weer de norm `goeden zorgvuldig handelen', maar dan voor de con-structeur van de aannemer, voor wie de aannemerrichting de opdrachtgever aansprakelijk is.De aannemer kan aansprakelijk zijn, zelfs als in hetoorspronkelijke ontwerp een fout zit en de aanne-mer dit niet heeft ontdekt, maar dit redelijkerwijswel had moeten zien.De aannemer heeft een `waarschuwingsplicht'; datstaat in Paragraaf 6 lid 14 van de UAV en het staatook in de wet. Als bijvoorbeeld tijdens de uitvoeringblijkt dat een bepaalde constructie niet deugt of erontbreken onderdelen, dan moet de aannemer datmelden aan de directievoerder. Als hij fouten in hetontwerp van de architect of constructeur uitvoertdie hij had kunnen herkennen of had behoren teherkennen, de geobjectiveerde norm, dan is hijaansprakelijk voor de volledige schade die ontstaatdoordat hij zonder de directie te waarschuwen debouw voortzet. Vakkennis speelt dus een belang-rijke rol!" nDe herstelkosten van hetPatio Sevilla in Maastrichtvormden een veelvoud vanhet constructieve honora-rium(foto: ANP)(foto: Ingmar Timmer)