opiniecement 2001 7108Twintig jaar geleden haddenwe een duidelijk idee overkwaliteit. Z? duidelijk dat op-zichter en uitvoerder samenvaststelden wat dit voor despecifieke onderdelen van hetwerk betekende. Kwaliteit werdomschreven in technischeeisen, al of niet duidelijk vast-gelegd, en de `principaal ? klant'gedachte stond, samen methet gezonde verstand, garantvoor een goed eindproduct.Betalingen werden gedaandoordat termijnen werdengerelateerd aan de voortgangvan een project in uitvoering.Kwaliteit werd gegarandeerddoor het team opzichter ? uit-voerder.Zo eenvoudig is het heden tendage niet meer.K w a l i t e i t : e e n v a a gb e g r i p ?Hoe zijn we tot de huidige in-zichten op gebied van kwa-liteit gekomen?Nadat op een gegeven mo-ment was vastgesteld dat deaannemer ? overeenkomstigde UAV ? de hoofdverant-woordelijke was voor de kwa-liteit van het project, is de rolvan de toezichthouder passie-ver geworden. Kwaliteitseisenmoesten worden getoetst engeborgd via een kwaliteits-systeem en een controleerbaarproces. Prestatie-eisen werdengedetailleerd beschreven, waar-door betalingen konden wor-den gekoppeld aan het goed-keuren van de prestaties.Het fenomeen aantoonbaar-heid begon zijn intrede tedoen en vooral daar waarduurzaamheid en technischelevensduur de basis van veeleisen waren, leidde dit tot eenbijna mathematische toetsingvan kwaliteit. Toleranties pas-ten helaas niet in dit systeemen werden vaak als `te moei-lijk' genegeerd. Het begripkwaliteit werd allengs ondui-delijker, de rol van directie-voerder/ toezichthouder moei-lijker en door schaalvergro-ting, een complexer wordendbouwproces en toenemendeconcurrentie werden de belan-gen groter zonder dat dit doorde bouwpartijen werd erkend.Het heeft geleid tot een com-plex proces, waarin kwaliteits-begrippen zijn veranderd, ernog steeds geen tolerantiesaan kwaliteitseisen wordentoegekend, de rol van de op-drachtgever nadat hij eencontract heeft ondertekend,lijkt te zijn uitgeteld, de aan-nemer naar beste inzicht deuitvoering realiseert en ande-re betrokkenen in gespannenafwachting hopen dat er ietsgoeds uitkomt.Blijkbaar wordt geaccepteerddat er een eindproduct wordtafgeleverd dat onomkeerbaartot een af te nemen productleidt. Een product dat voor-zien zal zijn van tolerantiesdie vooraf nauwelijks warenbeschreven en die vrijwel nietkunnen worden veranderd.Het heeft ertoe geleid dat kwa-liteitstoetsingen vooral papier-bergen hebben opgeleverd,dat de affiniteit met de uitvoe-ring bij de andere betrokkenpartijen afneemt (en daarmeede interesse in het vakgebied)en dat de opdrachtgever wordtgedwongen passief te wachtenop wat er aan het eind van hettraject van zijn programmavan eisen is overgebleven.H e t b e l a n g v a n d e k l a n tLeidt de huidige ontwikkelingtot tevreden klanten en tevre-den gebruikers?Het antwoord op deze retori-sche vraag is al gegeven, getui-ge de vele initiatieven die wor-den ontplooid om tot eenbeter gestroomlijnd proces tekomen. En de belangen liegener niet om.Daarom terug naar de basis.Een opdrachtgever wil eenobject realiseren en beschrijftvia haalbaarheidsstudies, plan-nen en de noodzakelijke af-stemmingen, een programmavan eisen. De kennis die hijdaarmee heeft opgedaan,beschrijft hij uitgewerkt ineen contract. Dit contractwordt via een bestedingspro-cedure aanbesteed, waarna ereen aannemer is die het werkgaat klaren.Problemen die zich voor kun-nen doen:? De vertaalslag van kwali-teitseisen naar meetbareprestatie-eisen.? Toleranties om het begrip`kwaliteit' eenduidig temaken.? De invloed van tijd, bouw-plaatsveiligheid, alternatie-ve uitvoeringsmethoden,omgevingsfactoren enexploitatie.? De onmogelijkheid omkwaliteit van aanvang af alseen gezamenlijke doelstel-ling te beschouwen (de oor-spronkelijke doelstellingenvan opdrachtgever en aan-nemer maken dit onmoge-lijk).? De strijdigheid in belangendie grote vormen kan aan-nemen en tot `take it orleave it' situaties kan lei-den.Door de ontwikkelingen opgebied van contracten, kwali-teitsaspecten, rolverdeling ende omvang van de leveringen,alsmede het groeiende belangvan bouwsnelheid, is ook hetbegrip kwaliteit complexgeworden en aan veranderingonderhevig. Er kunnen con-flictsituaties ontstaan als tole-ranties onduidelijk zijn, deopdrachtnemer op basis vanzijn eigen verantwoordelijk-heid het project conform zijnkwaliteitssysteem organiseert,realiseert en controleert, maarde opdrachtgever geen vertrou-wen heeft in de effectiviteitvan de genomen maatregelen,en zich beroept op de verant-woordelijkheid die de aanne-mer in deze heeft. Op enigmoment (en hij kan dat dage-lijks bevestigd krijgen) gaat hijtwijfelen aan de kwaliteit vanhet geheel.Oplossingen kunnen wordengevonden door ofwel eensysteem van sanctioneren enbelonen in te voeren, ofweldoor het afdwingen van garan-ls kwaliteitsgarantie ieders zorg?ing. J.P.C. Wagemaker, Wagemaker AdviesgroepLigt de verantwoordelijkheid voor het bereiken van de kwaliteit van eenproject exclusief bij de aannemer, of dienen alle betrokken partijen hunspecifieke aandeel te leveren?Stopt de invloed van de opdrachtgever bij het ondertekenen van hetbouwcontract, of mag/moet hij zijn specifieke kwaliteitseisen toetsenaan de realisatiefase?Blijft de ontwerpende partij verantwoordelijkheid dragen voor een een-duidig ontwerp, waarbij een controleerbare realisatie een belangrijkuitgangspunt is?Hebben alle betrokken partijen er baat bij indien kwaliteit als een geza-menlijke zorg wordt beschouwd? Zijn ze in staat om hun bijdrage televeren aan innovatieve ontwikkelingen op gebied van systemen, pro-cessen en inhoudelijke aspecten?opiniecement 2001 7 109ties, ofwel door het erkennendat bouwen een gezamenlijkeactiviteit is en het alliantiemo-del voor Nederlandse bouw-projecten een heel geschikteaanpak lijkt op te leveren.G a r a n t i e o p k w a l i t e i tLaten we afdalen naar dewerkvloer en begrippen als`integraal', `gezamenlijk', `ge-scheiden verantwoordelijkhe-den' en `ingebakken kwali-teitsgaranties' handen en voe-ten geven. We moeten vast-stellen dat iedere partij dieeen rol speelt, een unieke in-valshoek heeft die van belangkan zijn. Dat iedere partij dekans moet krijgen om degevolgen van zijn aanpak tetoetsen aan de uitwerking endaarmee de eigen dienstverle-ning te verbeteren.Er zijn vele initiatieven. Menig-een heeft zich al beziggehou-den met deze vraag, maar totnu toe zijn we er niet ingeslaagd een bevredigend ant-woord te vinden. Toch is ereen initiatief dat de doelstel-ling heel dicht benadert entegemoet komt aan de uit-eindelijke kwaliteitsdoelstel-ling, namelijk garantie op dekwaliteit van bouwprojecten.In een bijzondere discussie-groep zijn opdrachtgevers,aannemers en een ingenieurs-bureau in discussie over degewenste veranderingen metbetrekking tot kwaliteitsga-ranties. Op persoonlijke titelen zonder de belangen van gro-te projecten. Het heeft geleidtot concretisering van de pro-blematiek en tot een conceptwaarin het alliantiemodelcentraal staat. Met voors entegens, maar onmiskenbaarmet vernieuwende aspecten,uitgaande van de huidige ont-wikkelingen op gebied vankwaliteitsbeheersing.Uitgangspunt is de scheidingvan contract en kwaliteit (te-rug naar de basisaanpak vanjaren terug). Het contract kenttwee partijen, opdrachtgever enopdrachtnemer, en omschrijftde verplichtingen vanuit iedersrol.Kwaliteit wordt vastgesteld ineen alliantiemodel, waarinieders rol wordt gerespecteerden gehonoreerd en gezamen-lijke standpunten worden be-reikt over kwaliteitsbeschrij-vingen, toleranties en contro-lemethoden. De spelregelsbinnen het alliantiemodel zijnin het contract beschreven envormen de basis voor de be-sluitvorming. Ze kunnen nieu-we, maar ook bestaande con-trolemethodieken opleveren.Omvang, technische complex-iteit, contractomschrijvingenof wettelijke verplichtingenkunnen uitgangspunten zijndie in acht worden genomen.Deelcertificaten, gecertificeer-de methoden of mensen metberoepscodes kunnen de con-trolemethoden be?nvloeden.Het resultaat zal zijn: consen-sus over kwaliteitstoleranties,over de wijze van kwaliteitsbe-heersing en zekerheid overeen gelijkluidende interpreta-tie van het beschreven kwali-teitsniveau in het contract.Hierbij kunnen we uitgaanvan de wet (veiligheidseisen),het contract (in welke vorm danook), het kwaliteitscertificaat,kwaliteitssysteem en werk-wijze en het gezamenlijk be-reiken van het doel. Daarmeeeen aanzienlijke garantie optevreden opdrachtgevers enop projecten die voldoen aande in het bestek gestelde eisen(hoe vaag of gedetailleerd ookbeschreven).Dat de belangen van partijenmoeten worden gerespecteerd,staat buiten discussie, maardeze worden via het contractgeregeld. Dat de vaststellingvan kwaliteitsaspecten eenerkende en boven partijenstaande regisseur vraagt, mogeook duidelijk zijn. Ook hierinvoorziet het model.C o n c l u s i e sScheiding van contractafwik-keling en kwaliteit komt tege-moet aan de complexe be-schrijving van kwaliteitsbe-grippen. Het levert mogelijk-heden om enerzijds de ver-schillen in belangen te accep-teren en anderzijds de geza-menlijke belangen te beharti-gen door middel van een geza-menlijke doelstelling.Omgaan met belangen binneneen gezamenlijke doelstellingstelt eisen aan de regie en aandeelgaranties. Hiervoor zijnverschillende methodes be-schikbaar. Een `Bouwaccoun-tant' is er ??n van. Deelcerti-ficaten maken er onderdeelvan uit.Acceptatie van voortschrij-dend inzicht is voorwaardevoor innovaties.Opdrachtgever(OG)BeheerderAannemerOnderhoudsaannemerBeheersingcontrole/bewaking hulp/bewakingProcesKwaliteitsborging KwaliteitsborginghaalbaarheidvoorontwerpPVEcontractgegevensoverdrachtOG controleOG controledoen/toetsendoen/toetsendoen/toetsentoetsen/rapporterenkennisuitwisseling30-50jaarrapporterenproject overdrachtpraktischontwerp endetailerenuitvoerings-voorbereidingproces-beheersingkwaliteits-beheersingkwaliteits-bewakingafrekeninggebruiksfase