? ? ? interviewDe laatste tijd is steeds vaker hetgeluid te horendat de constructeur, en daarmee de con-structieve kwaliteitvan projecten, onder drukstaat. Nieuweontwerp-en uitvoeringstech-nieken en materiaalontwikkelingen waren er altijd al. Doordesteeds complexerworden-devoorschriften ishetwerkvan de constructeurer nietgemakkelijkerop geworden.Daar-naastmoethij ooknogeens metsteeds meerbouwpartnerssamenwerken en datalleste-gen eensteeds lagerwordend honorarium. Redenen genoegvoor de redactie van Cementom vier betrokkenen in dat spanningsveld met elkaar over de rol van de constructeur inhet bouwproces te laten discussi?ren.ISERNOGTOEKOMSTVOORDECONSTRUCTEURrDeelnemers aan de discussie waren:ir.W.M.Faas (directeur Adviesbureau D3BNciviel ingenieurs, Amsterdam),ir.L.A.Roelofs (voormalig groepsdirecteur bijNBM-Amstelland Bouw, sinds 1-1-'98 direc-teur bouwmanagementbureau BM),ing.R.Sagel (hoofd constructies Bouw- enWoningtoezicht, dS+V Rotterdam) enir.J.A.A.M.Vollebregt (hoofd constructiebu-reau HBM).De redactie was vertegenwoordigd door RL.Spits en ing.H.H. Wapperom.Redactie:Is het juist dat 'de constructeur' tegenwoor-dig zodanig onder druk staat dat zijn positieals erg moeilijk wordt ervaren?Faas:De stelling dat de constructeur het tegen-woordigwei erg moeilijk heeft, wil ik ondanksmijn afkomstnietzomaar ondersteunen. Ze-ker, er zijn veel kanttekeningen te maken bijde wijzewaarop in de huidigetijd adviseurs inbouwprocessen functioneren; met namegaat het om de kennis bij de opdrachtgeverover wat zo'n adviseur zou moeten doen enwat zijn honorering daarvoor zou moetenzijn. Voorop moet echter staan dat de advi-seur als ondernemer of als medewerker ineen onderneming, zich terdege ervan be-wust moet zijn dat de omstandigheden da"gelijks veranderen en dat hij in die verande-ringen zijn positie steeds moet mee-evalue-ren en bijstellen. Vroeger werd je ingehuurdomdatje een vakman was. Nu zijn commer-ci?le invalshoeken en procesmatige kwali-teiten belangrijke factoren.Roe/ofs:Een ondubbelzinnige definitie van 'de con-structeur' bestaat niet. Het hangt helemaalaf van de sector waarin je werkzaam bent.ze maken. Ook niet dat ze onbewust kiezenvoor een lijnfunctie of voor een staffunctie.De rol die je in het bouwproces op termijngaat innemen, is afhankelijk vanjekarakter:'wil je de baas zijn of niet'. Als jouw karakteruitgaat naar een lijnfunctie, de baas zijn vaniets, enje bentconstructeurvan nature, danmoetje nooit voor een opdrachtgever of eenaannemer gaan werken. Je kunt beter kie-zen voor een ingenieursbureau, want dankun je de baas worden.Als een constructeur bij een bouwer gaatwerken, dan is hij bezig met commercie,ver-koop, productie. Dan is hij per definitie staf-functionaris in een organisatie. Vaak zie je ingrote organisaties dat heel slimme kerelsuiteindelijk nauwelijks promotie maken. Aanhet begin van hun veertigste blijven ze ge-frustreerd in een organisatie 'hangen'. Hunjaargenoten bij een ingenieursbureau zie jegroeien, ze worden eigen baas en hebbeneen eigen bureau.Elke organisatie, of het nu de NS of HBG is,kent drie bedrijfsonderdelen:-acquisitie, calculatie, bouwbureau;- productie, voorbereiding;- control en financi?n.Ook hierkiesje een plaats in die organisatie.De Delftse ingenieurdie constructeur is, kanliJe rol in het bouwproces hangt af van je karakterIl6Daar hebje aan het begin vanje carri?re on-bewust al voor gekozen! Je werkt bij een op-drachtgever (beheer, bestuur, overheid,Rijkswaterstaat, Rijksgebouwendienst, pro-vincie, gemeente enz.), een consultant ofeen bouwer (industrie, aannemer, onder-aannemer, betonfabriek enz.).De meesten weten niet eens dat ze die keu-in volkomen verschillende omgevingen ope-reren. En afhankelijkvan die omgeving wel ofniet totzijn recht komen en op de een of an-dere manier worden afgerekend. Voordat weinhoudelijk over de rol van de constructeurkunnen discussi?ren, moeten we eigenlijkaangeven over welke constructeur in welkewereld we het hebben.CEMENT1998/7/8Faas:Dat kloptwel. Er wordtte gauw algemeenge-sproken over de constructeur. In mijn ge-dachtenis de constructeur de ontwerpervan een constructie en maakt hij deel uitvaneen ontwerpteam. In de onderneming vande constructeur worden constructies ook indetail uitgerekend en getekend.Vollebregt:De constructeur die in dienst isvan een aan-nemer heeft een andere rol. Hij kan zeggen:mijn inbreng is duur, maar noodzakelijk.Want, als ik het niet doe, ontstaan hoge kos-ten in hetvervolgtraject. Als je ietspas op debouwplaats regelt, kost het niet??nmaal zo-veel geld, maar een veelvoud. Een werkvoor-bereider iS heel goed in staat zijn kosten te-rug te verdienen, misschien wel drie keer.Toch lopen er weinig werkvoorbereiders opde bouw.overheidsopdrachten voorselecties plaats-vinden op basis van kwaliteit, waarna alsnoggevraagd wordt omin concurrentie een aan-bieding te doen. Ik vind dat de kwaliteits-vraag die daaraan voorafging, vanaf dat mo-mentterzijde wordt geschoven. Dan gaat hetalleen nog over de prijs en dat levert via eenomweg dezelfde problemen op.Redactie:Betekent het dat jullie met z'n allen je bestdoen om zo laag mogelijk in te schrijven?Faas:Als je een project wilt hebben en je wilt deomvang en de diversiteit van de projectendie je in je bureau hebt handhaven, omdatdie diversiteit ook een stukje risicospreidingbetekent, dan moetje elke week een aantalopdrachten binnenhalen.gevel de deur uit. In een kwart of een derdevan de gevallen moeten we dan helaas cOn-stateren dat onvoldoende ruggespraak isgehouden met de hoofdconstructeur die deberekeningen heeftgemaakten de belastin-gafdracht heeft verzorgd. De gevel, waarvande constructeur dachtdatdie nogeen derdevan de stabiliteit kon verzorgen, is er dom-weg niet. Dan moeten allerlei listen en lagenworden verzonnen om die krachten naar defundering af te voeren. Als vervolgens blijktdat ook de prefableverancier, nogmaals omprijstechnische redenen, van het oorspron-kelijke ontwerp isafgeweken, worden de pro~blemen nog groter. De constructeur weetwat er aan de hand is, maar heeft geen mo-gelijkheid om dat verschijnsel door te verta-len in de constructie; daar heeft hij geen ho-norarium meer voor.In datgeval krijgt de opdrachtgever een kwa-Iitatiefslechtergebouw, watzich onder meer"Een werkvoorbereider is in staat zijn kosten goed terug te verdienen"Wat je tegenwoordig ziet is dat manage-mentbureaus voor de opdrachtgever het to-tale honorarium van de engineering bewa-ken, een externe constructeur inhuren enhem uitwringen. Vervolgens gaat die eenmindere prestatie leveren, wat logisch is,want evenwicht tussen prestatie en belo-ning moet er zijn. En als je minder wilt leve~ren, zetje in het bestek datje bepaalde din-gen niet doet. Dat is tenminste nog netjes,want het schept duidelijkheid.De huidige externe constructeur (consul-tant) staat onderkostendruk; hij is nog welinventief om dat op te vangen, maar het re- ?sultaatis dathij niet de benodigde aandachteraan kan geven. Daardoor verloopt hetbouwproces moeizamer.Faas:De vraag is of de kwaliteit daar minder vanwordt. Naar mijn meningbehoeftde kwaliteitvan een ontwerp in algemene zin niet te lij-den onder de wijze van honorering; de opti-malisering en de uitwerking worden er weldoor be?nvloed. En datis een wat algemeenprobleem. Je moet anticiperen op deveran-deringen en alsje dat nietdoet, valje af. Dusdaar leer je op een bepaalde manier meeom te gaan. D9t heeft effect op het productdatje levert, want je kunt niet voor de helftvan de prijs hetzelfde product leveren. Zoontstaat een spanningsveld. Het is frustre-rend dat er in de huidige markt met name bijCEMENT1998/7/8Redactie:Hoe zit het tegenwoordig met de kwaliteitvan het ontwerp?Sage/:Ik ken twee soorten architecten. De eerstesoort is nauwelijks tot niet bereid conces-sies te doen. Diebepaaltde kwaliteitvan hetinnerlijk en het uiterlijk van een gebouw. Endat komt er, ondanks de prijs. Die architectkiest een constructeur die de totale con-structiekan uitvoeren en begeleiden. Dezeconstructeur maaktde gewichtsberekening,bepaalt de belastingafdracht en de stabili-teitsvoorzieningen.De tweedesoort architect doet wat makkelij-ker concessies. Hij ontwerpt een prachtigegevel. Daarna komen constructeur, aanne-mer en noem maaropin beeld. De gevel ver-andert constant, omdat verderop in het tra-ject iemand vindt dat de oplossing die de ar-chitectvoordat raamkozijntje wilde, overdre-ven is en alleen maar extra geld kost. Ach,dat was nu net het pluspunt van die gevel.Uiteindelijk komter een gevel die ik de 'Keur-koop-gevel' noem.Wat we meemaken, is dat een 'boekhouder'(lees: projectmanager) de materiaalkeuzevan de gevel of wat dan ook op basis van deprijs gaat bepalen. Stel hij kiest een prefabgevel. Met pijn en moeite wordt die zo geko-zen dat de architect ermee uit de voetenkan. Vervolgens gaat de opdracht voor dieuit in scheurvorming; het is schering en in-slag op het ogenblik. Vorig jaar zijn over ditonderwerp in de serie 'De tikkende tijdbom'nogenkeleverhalen ilJ Cementverschenen.Redactie:Eindigt de rol van de bouwprocesmanagerbij de oplevering, als alles binnen het budgetis afgerond?Roe/ofs:Tot ongeveer 1980 was de Nederlandsebouwwereld vrij traditioneel georganiseerd:opdrachtgever, aannemer, adviseurs.De ad~viseur nam een contract aan op basis vanuren maal tarief of op basis van een redelijkpercentage van de bouwsom. De aanne-mers leverden en vergaderden. De prijsvor-ming vond plaats op basis van complete be-stekken waar vergelijkbare aanbiedingenuitkwamen. De aannemers zetten er eenpaar procent op en iedereen was gelukkig.Vanaf 1980 zien we tal van veranderingen:internationalisering, de mededinging, EUpre-kwalificaties, een gigantische versnel-ling van het bouwproces, kortere bouwtij-den.In de utiliteitsbouw zie je vanaf 1980 debouwprojectmanagers komen. Vervolgens isde bouw gaan desintegreren. Aan de advies-kant staat het project niet langer onder lei-ding van de architect-bouwmeester, maar~7..._~~~~~~~__......~~~~~~----'-'.interviewzijn er een twintig, dertig disciplines, die alle-maallos van elkaaropereren. Ze komen alle-maal naast elkaarte staan: de makelaar, deconstructeur, de architect, de geveladviseur,iedereen. En bijna elk contract tussen op-drachtgever en zijn adviseurs wordt onder-handelbaar.beid die nodig is om een goed programmavan eisen te maken moetje op fee-basis in-kopen. Als je dat hebt uitbesteed, volgt hetdetailontwerpen:inkopen, bouwen, realise-ren, het productieproces. Als een betoncon-structie is vormgegeven en de geveluit-gangspunten zijn bekend, is het uitrekenenplaatse door de bouwers zelf opgelost. Dierekenaar/constructeur wordt steeds slech-ter en komt droog te staan.Faas:Helaas zijningenieursbureaus vrijwel blinde"lings getrapt in de val van het begrip 'concur-"Twintig, dertig disciplines, die allemaal los van elkaar opererenllDe meeste van die grote contracten veran-deren van fee-basis op normaal tarief naarvaste aanneemsommen. Dan is niet langerde integratie van het product belangrijk,maar het vechten voor je eigen haChje. Debouwprojectmanager is de spil in die ontwik-keling en begint ook de bouwers en de toele-veranciers op te knippen. Dat heeft eencommerci?le achtergrond, want op het mo-ment datje het bouwproces zo ver hebt op-geknipt, kun je al die onderdeeltjes op hunprijs beoordelen en zijn valse concurrentieen prijsverhoging gemakkelijkerte doorzien.Ik heb ooit een bouwwerk meegemaaktwaarwein een bouwvergadering met 26 contract-partijen rond de tafel zaten. Dat lijkt natuur-lijk nergens op. Toch ben ikhet bouwproject-management ingegaan, omdat ik geconsta-teerd heb dat dit onzin is en dat er een nieu-we situatie komt die merkwaardigerwijs diegolfbeweging als het ware gaat omkeren. In-tegratie en co?rdinatie in het bouwproces-management, de total engineer en leveran-tie door de general contractor. Zoals ik netbeschreef kun je niet bouwen, omdat deKlantals hij aan heteind van hetbouwprocesmet allerlei rekeningen wordt geconfron-teerd voor alle dingen die vergeten zijn, deverantwoordelijke voor het ontsporen eigen"lijk nauwelijks meer kan vinden. Want hetbouwproject is zo versnipperd dat niemandmeer aansprakelijk of verantwoordelijk isvoor de integratie van het totaal.van die betonconstructie (dikte, hoogte,breedte en hoeveelheid wapening) relatieflaagwaardig werk. Dimensioneren (matenbepalen) is hoogwaardig werk.Vollebregt:De constructeur die ook werktekeningenmaakt, is het probleem niet. Dit is het gevalbij gewapendbeton. Het probleem ligt bij hetontwerp waar prefab beton of staal in komt.Bij de aannemer is er onvoldoende capaci-teit om dat goed te co?rdineren, aangezienhij niet de constructeur is. De hoofdcon-structeurwordt beknot in zijn activiteiten, deafzonderlijke leveranciers produceren werk-tekeningen en vervolgens wordt alles onge-co?rdineerd op het bord van bouwtoezichtgegooid. De aannemer denkt dat het goedgaat, want die Koopt alleen maar in. De inko-per pakt een stapel tekeningen, stopt die ineen envelop en stuurtdie naarvijfonderaan-nemers. Wie de laagste prijs afgeeft krijgt deopdracht. Dan ben je mooi klaar!Sage/:De gevel metschijfwerkingvoor de stabiliteit(volgens het oorspronkelijke ontwerp), diedaarna doorveranderingen buiten de hoofd-constructeur om als gevelinvulling gereali-seerd wordt, is door dit soort gevallen meerpraktijk dan uitzondering. Want de prefabbedrijven Kennen de door de constructeuraangenomen uitgangspunten van de totaleconstructie niet of onvoldoende. En een ka"rerende aanbieding'. Hierdoor is de geloof-waardigheid van de adviseur onder druk ko-men te staan, want wat moet een opdracht"gever ervan denken als aanbiedingen somsfactoren (!! 2, 3) verschillen? Adviseurs zijnniet in staat (geweest?) opdrachtgevers dui-delijk te maken hoeveel werk een goed ad-vies wel betekent en wat de kosten daarvanzijn. De ONRI, als branche-organisatie, isdaar ook nooit in geslaagd.Bij een (te) laag honorarium ontstaan vaakin de uitvoeringsfase problemen (omdat on-voldoende honorariumbudget resteert),want een goede constructeur wil tenminsteeen redelijk en betrouwbaar ontwerp makenen in hetbestek vastleggen: daarop bezuini-gen raakt de basis van zijn bestaan. Mijn in-druk is dat veel problemen hun oorspronghebben in een slechte communicatie: veelconstructeurs zijn nogal introvert ingesteld.Hierdoor komen problemen, soms onver-diend, toch op hun bordje terecht.Roe/ofs:Ikwas betrokken bij debouwvan de verbran-dingsinstallaties Alkmaar en Moerdijk. Wijhebben daar architecten en constructeursop regiebasis gecontracteerd. Voor het con-structieve deel was telKens voor circa 5,5miljoen gulden aan uren gecalculeerd. Hetmerkwaardige is dat beide constructeurs erongeveer 1,5 miljoen overheen zijn gegaan.E?n daarvan was meer ervaren in verbran-dingsinstallaties en elektriciteitscentrales.1I0pdrachtgevers zoeken weer naar die ene verantwoordelijke partijllOpdrachtgevers zoeken op ditmOment in al-le geledingen weer die ene partij, die eneaanspreekpersoon, die ene club die ze ver-antwoordelijK kunnen stellen. Er zijn integra-tieverschijnselenaan de gang in de richtingvan een bouwwerk met drie hoofdfases: pro-gramma, realisatie en beheer. Daar ligt hetgrote verschil tussen de constructief ontwer-per en de constructeur. De intellectuele ar-8naalplaatvloerweetuitzichzelfnietdat hij deschijfwerking moetverzorgentussen kern engevel.Vollebregt:Een constructeurdie nooitop hetwerk komt,wordt rekenaar. Dat merkje heel snel. Zo ie-mand kan geen problemen oplossen diezich op de bouw voordoen. Die worden terZe hebben allebei hun werk goed gedaan.Dat we ze de vrijheid gaven om 1,5 miljoenmeer aan uren te besteden, kregen wij terugin de lagere kosten van de betonconstructie.Met een veelvoud. Bij de meer ervaren con-structeurwas datnogveel sterker hetgeval.CEMENT1998/7/8VolJebregt:Dat wordt nog onvoldoende onderkend. Or-ganisaties die inkopen en in marges denken,zien niet die onderdelen in de techniek waarde winmogelijkheden op termijn veel groterzijn. Ze beseffen niet hoeveel geld ze weg-gooien meteen slecht ontwikkeld gebouw.Roe/ots:Ik vind datje datniet in zijn algemeenheid debouwprojectmanager kwalijk moet nemen.De projecten die gecontroleerd worden doorbouwprojectmanagers bedragen nog geenkwart van het hele bouwvolume in Neder"land. Er is meeraan de hand. In alle sectorenis het bouwproces gedesintegreerd. Zoals ikal zei, is er eengolfbewegingwaarin detrendnu weer integratie is.VolJebregt:Maar het feit blijft dat als je een bouwwerkbudgettair aanstuurt, het nooit perfect gaat.Want als je voornamelijk met het geld bezigbent en het ontwerp ondergeschikt maakt,dan duw je in de verkeerde richting.Neem de woningbouw, ik heb prijzen ge-hoord waarvoor wordt aangenomen, daarkun je nog niet eens je computer voor aan-zetten.Roe/ots:Driehonderd gulden per woning of zo?Sage/:Welnee, zeventig gulden per woning is al ge-meengoed voor een project van dertig wo-ningen.Laatst heb ik zelfs al veertig gulden gehoord.Weetje hoe we de berekeningen en de teke-ningen aangeleverd krijgen? Alleen de eer-ste en de laatste woning lijken uitgerekend.De plaats en de hoeveelheid van de palenroepen vraagtekens op, maar zo heeft de re-kenaar het in een soortgelijk project ook aleens berekend. Erzit een standaard-bereke"ningetje bij en de wapeningscentrale maaktde korven. De constructietekening is een ko-pie van de architecttekening met een A4-tjeerbij waarop staat: balk, 3010 bovenin, 3 010 onderin, beugels 0 6-300. In dezelfdeFaas:Feit is dat bureaus zich op een bepaalde ca-tegorie opdrachtgever richten, waardoorontwerpende of rekenkundige capaciteitenverschillend ontwikkeld kunnen zijn. Bu-reaus zijn verzamelingen van mensen metkennis en kunde. Het gaat er om datje injeorganisatie een aantal mensen hebtdie ont-werpende vermogens hebben, met een stukcreativiteit om de bijzondere uitdagingenaan te kunnen. Daarna volgt het rekenwerken komen die constructeurs aan bod. In alle-daagse projecten is het nauwelijksnodig omde echte ontwerpers erbij te hebben, wantdan werkje met standaard-oplossingen.D3BN heeftde laatstetienjaar een relatieveverschuiving van u-bouw naarinfrastructuurmeegemaakt. Wij hebbendiecombinatiezo-wel in onze eigen organisatie door D3BN In"fra als in SAT Engineeringgevormd. We doenveel hoogbouw. Op die manier ben je bezigmet spreiding. We ontwerpen bijvoorbeeldook opslagtanks.Toch voorzie ik een probleem als de honora-ria zo krap blijven. De instroom van construc-"Mensen die het bouwproces niet kennen en niet goed begrijpen, moeten niet inkopen""Veel constructeurs zijn nogal introvert ingesteld"Roe/ots:Er zijn de laatste vijftien jaar enkele bouw-projectmanagers geweest die aan het ver-snipperingsproces en het schoppen tegenallerlei commerci?le samenwerkingsver-banden in de bouw hun positie hebben ver-diend. Zij hebben hetvak geen goed gedaan.Toch stap ik erin, omdat ik een heel anderekant in dat bouwproces op wil. Ik wil dat heleontwerpproces weer ge?ntegreerd voor el-,kaar krijgen en ik steek mijn nek uit om te kij-ken in hoeverre ik die initi?le fases en daar-na de opvolgende fases op basis van eenprestatiebeginsel kan aannemen.Mijn levensles: op het moment datje vrijblij"vend inkoopt en je geen verantwoordelijkepartijen aanwijst, dan loopt het bouwprocesniet.Sage/:Inderdaad, want de kosten komen achteraf.Thans zitten we met gebouwen waar tweetot driejaarna de oplevering de gevelplatennaar beneden komen of schade vertonen,waar de vloeren te veel doorbuigen, en ga zomaar door. Het was voorspelbaar en we wis-ten het vaak van tevoren. Ik vraag me afwaarop een constructeurin een dergelijke si-tuatie zijn prijs moetbepalen.CEMENT1998/7/8plattegrond staan ongemaatvoerd de palenaangegeven.Faas:Ideaal is alsje in de ontwerpfase alternatie-ven en oplossingen naast elkaar kunt zet-ten. Bijvoorbeeld een staalconstructie naasteen oplossing in beton (prefab of in het werkgestort) of combinaties van staal en beton,waar afstemming op uitvoeringstechniekeneen rol speelt. Daar komen alternatievenmet prijzen uit, met voor- en nadelen. Danben je werkelijk vanuit een objectieve situa-tie naar een oplossing aan het werken, dieuiteindelijk op het lijf geschreven is van de"gene die gaat bouwen.Sage/:Is er in jouw bureau een onderscheid te ma-ken tussen die verschillende typen con-structeurs? Of is er een onderscheid te ma-ken tussen verschillende bureaus? Bureausdie duidelijk als constructie-adviseur wer-ken en bureaus die een rekentaak hebben?Hoe ontwikkelt zich dat in de toekomst?teurs stagneert, de spanning op de arbeids-markt stijgt, arbeidskosten stijgen. Honora-ria kunnen niet achterblijven.Roe/ots:De mensen die ik aantrek zijn generalisten,die moeten het geheel van grotere hoogtekunnen overzien. Dat is de zuigende krachtvan grotere organisaties. De specialistischebureaus contracteer ik wel. We hoeven nietalles zelf te doen, maar we moeten het welkunnen besturen. Om generalist te kunnenworden, moetje wel het vak zelf kunnen be-oordelen.Redactie:Heeft een constructeur nog wel mogelijkhe-den om zich te verdiepen in nieuwe materia-len of toepassingen?Sagel:Vaak overkomt het hem. Hij wordt bijvoor-beeld met een nieuw productgeconfron-teerd dat goedkoper is dan hij in eerdere fa-~9? ? ? interviewses had voorgeschreven. Hij heeft echtergeen antwoord op vragen als 'wat zijn de ma"teriaaleigenschappen', 'is het materiaalduurzaam' en 'hoe zit het met de lassen'. Ikken situaties van gebouwen waaraan eennatuursteengevel moest worden opgehan-gen. De voorschriften geven aan datde wind-belasting op de hoeken hoger is dan op hetmiddenstuk. Datmaakte de platen daar dik-ker en de bevestigingsmiddelen zwaarder.Van de 'boekhouder' (lees: projectmanager)moestechter de gevel goedkoper. De beves-tiging en de plaatdikte kwamen vervolgensniet overeen met de tekening van de con-structeur. Dat zagen wij pas tijdens de mon-tage van de gevel. Platen zijn vervolgensnaar beneden gekomen ofvertoneri schade Kosten constructief ontwerp f 70 per woning?ter plaatse van de bevestiging.Roelofs:Voor mij is dit schokkend. Principieel gezienis het voor mij bijna onacceptabel dat dezesituatie eerder groeit dan afneemt. Dat deoverheid, Bouw- en Woningtoezicht dus,controle moet uitoefenen op de bouw om ditsoort dingen te voorkomen.Vollebregt:Binnen ons bedrijf zeggen wij tegen onze ei-gen constructeurs: 'ga maar naar het werktoe en controleer alles'. Zit er een extern in-genieursbureau bij, dan ontbreekt onze con-trole. Als wij prefab zelf ontwerpen, dan con-troleren we dat. Een ingenieursbureau vanbuiten hoeft dat niet te doen.taliteit krijgen. De palen die hij maakt moe-ten niet goed zijn omdat er een controleurlangskomt, nee, de palen moeten goed ge-noegzijn om metde bouwdoorte gaan, wantje komt er nooit meer bij; dat is het risico.Sagel:Is dat de oplossing? Feit is toch dat de inge-nieurswereld uit elkaar lijkt geslagen; er isnauwelijks bundeling! Ik hoor regelmatigbouwprojectmanagers praten over hun bud-get. Vervolgens verbaas je je erover metwatvoor prijzen constructeurs aankomen. Dankun jeje afvragen of dat probleem bij de con"structeurs zit of dat de vraagstelling ondui-delijkwas.heel praktisch. Vaak geeft dat minder reken-werk. Een dure constructeur is lang nietaltijdde beste.Faas:We moeten onderscheid maken tussen debegrippen 'aannemer van een engineeringwerk' of 'adviseur van de opdrachtgever'. Alsde opdrachtgever een adviseur zoekt moethij daar de consequenties van aanvaarden.Dan moet hij een kwaliteitsbeoordelingdoen en betalen wat redelijk is. Uiteindelijkstuurt een projectontwikkelaar ook hetheleontwerpteam hetveld in met het gegeven: ikwil dat kantoorgebouw realiseren voor maxi-maal f 1650,- per m2?"Kwaliteit berust op twee pijlers: deskundigheid en zorgvuldigheid"Deskundigheid is vakmanschap en zo~gvuldigheid is mentaliteit. Alsje een van dietweemist, dan slaagje niet in ons vak, of in welkvak dan ook. Ben je deskundig, maarje laatje leiden door het honorarium of wat vooromstandigheden ook, dan gaat het mis. DeHBG heeft over het algemeen een redelijkekwaliteit geleverd, maar dat werd niet altijdgehonoreerd. Hoe je dat kunt bewerkstelli-gen? Stel maar een garantie in dat een ge-bouw zoveel jaar zonder veel exploitatiekos-ten moet functioneren. Neem de som vanonderhoud + investering en zoek daarin hetoptimum. Het probleem is echter dat eenprojectontwikkelaar daar niets mee te ma-ken heeft. Zo ontstaat het vele onderhoud.Stel datje als aannemer die garantie moetgeven. Dan is het de moeite waard om je tij-dens de bouw af te vragen waarom je ietsdoet. De uitvoerder moet een andere men-10Roelofs:Vorige week had ik mijn eerste aanbestedingonder constructeurs: factor twee!Faas:Zelfs als ze allemaal dezelfde regeltjes aan-kruisen wat ze ervoor doen, dan komt hettoch voor dat er een factor twee in zit. Jeweet dan nog niet wat de een eraan doet enwat de ander laat. Dit heeft alles te makenmet het heuristische proces dat doorlopenmoet worden en niet ieder wil/kan die effec-ten op waarde inschatten.Vollebregt:Je hebt allerlei constructeurs. Je hebt con-structeurs die in korte tijd een heel goed ont-werp met een praktische wapening kunnenmaken. Die komen aan werk omdatze wetenwat er buiten gebeurt. Ze zijn goedkoop enMisschien moeten we de hand in eigen boe-zem steken. Concurrerende aanbiedingenzijn een trend enje mag dus nietverwachtendat de oplossing uit de branche zelf zal ont-staan. Of het principe van 'ieder voor zich enGod voor ons allen' uit maatschappelijk oog-puntwenselijk is, waag ikzeerte betwijfelen!Redactie:De echte 'constructeur' heeft zich een beet-je verstopt. Plaats, positie en het werk zijnaan veranderingen onderhevig en stellenandere eisen. Ook voorCement heeft datge-volgen. Met ingang van 1999 stellen we eenaantal zaken bij. Uiteraard wordt de lezerdaarover tijdig ge?nformeerd.?CEMENT1998/7/8