C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 144P r e f a b c o n s t r u c t i eDe prefab constructie van zowelde begane-grondvloer als de vloerop niveau -1 is opgebouwd uitkanaalplaatvloeren op verzwaar-de stroken, ondersteund doorkolommen in een stramienmaatvan 14200 x 7500 mm2(fig. 1).Op de vloeren en verzwaardestroken is een druklaag aange-bracht, waardoor in beide rich-tingen een statisch onbepaaldsysteem ontstaat. De druklaagverhoogt de capaciteit van de 1 | Legplan begane grond en ezelsoor2-3 | Verzwaarde stroken niveau -1In Cement 1999, nr. 8 is als elementvan meervoudig ruimtegebruik ophet Museumplein in Amsterdam deondergrondse parkeergarage metsupermarkt besproken. De aspectenvan engineering, productie en mon-tage van de prefab constructie hier-voor komen in dit artikel aan de orde.foto's: Victor Scheffer, Den Haag.Parkeergarage Museumplein AmsterdamInventieve prefab oplossingmaakt montage eenvoudigering. G. Wittebol, Spanbeton bv, Koudekerk aan den RijnC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 1 45vloeren en stroken en vormt eenbelangrijk onderdeel van deschijfwerking van de vloer voorhet afdragen van de stempel-krachten vanuit de stalen dam-wanden.Op niveau -1 is de constructie uit-gevoerd zoals aangegeven infiguur 2 en foto's 3 en 4. De ver-anderlijke belasting, conformNEN6702,bedraagt2,0kN/m2.Integenstelling tot het besteksont-werp is de verzwaarde strook nietuitgevoerd in twee elementen vanelk 2000 mm breedte, maar in ??nelementmeteenbreedtevan4000mm. Na onderzoek van produc-tie- en transportmogelijkhedenbleek dit uitvoerbaar. De buiten-ste delen van de verzwaardestroken hebben uitsluitend eenesthetische functie, aangezien dekanaalplaatvloeren 900 mm `naarbinnen' zijn opgelegd. In verbandmet het statisch onbepaalde sys-teem van de verzwaarde strokenis de voeg tussen de elementengevuldmeteenkrimparmemortel.Op de begane grond is het prin-cipe van de constructie hetzelfdeals van de vloer op niveau -1,echter is de breedte van de ver-zwaarde strook hier 2 x 2600 mm(foto 5, fig. 6).De grotere breedte was noodza-kelijk door de hogere belasting opde vloer vanuit het aanwezigegrondpakket van 0,50 m en eenvariabele belasting van 10 kN/m2.De twee helften van de verzwaar-de strook worden met Gewi-ankers?32mmgekoppeld,waar-nadevoegmetkrimparmemortelwordt gevuld.In het dak van de supermarkt(niveau begane grond) is gekozenvoorrechthoekigeverzwaardestro-ken zonder esthetische functie(fig. 7).4 | Vloeren niveau -1 enbegane grond5-6 | Verzwaarde strokenbegane grond (doorsnede Ain figuur 1)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 146Het schuin oplopende deel vande begane-grondvloer, ook welezelsoor genoemd, is uitgevoerdin identieke elementen als debegane-grondvloer, maar danonder een helling. De combinatievan uitsluitend kolommen alsondersteunende constructie, con-7 | Verzwaarde stroken in supermarkt op niveau begane grond(doorsnede B in figuur 1)8 | Ondersteuning vloer en gootezelsoor (doorsnede C in figuur 1)Oplegging verzwaardestroken op kolommenVeel prefab werken starten vanafhet bestekstadium waarbij afme-tingen, vormen en details zijnvastgelegd. Afhankelijk van hettype werk zijn er soms nog aan-passingen mogelijk, ingegevendoor de wijze waarop de prefable-verancier tegen het ontwerp aan-kijkt. Bij de parkeergarage aanhet Museumplein is door dehoofdconstructeur gekozen vooreen tandoplegging voor de ver-zwaarde stroken, opgelegd op eenkolomplaat van 1000 x 1000 mm2.Op deze manier wordt in hetmontagestadium een kleinsteoverspanning van 6,7 m bereikt.Aangezien de belastingen tijdensdit stadium (statisch bepaaldeligger op twee steunpunten) domi-nant zijn, is dit een logische keuze.In het korte traject waarin de be-stekstekeningen werden omgevormdtot montagetekeningen met de-tails, is een alternatief voorgesteldvoor de oplossing met kolomplaaten tandoplegging. Dit bestaat uiteen directe oplegging van de balkop de kolom, waardoor de over-spanning in het montagestadium7,2 m wordt. Het bleek dat de ge-volgen van de grotere overspanninggecompenseerd konden wordendoor de eenvoudiger uitvoeringvan de prefab constructie. De ko-lom kon zonder kolomkop wordenuitgevoerd, hetgeen een besparingopleverde ten aanzien van bekis-ting en wapening. De balkenkonden zonder tandopleggingrecht eindigen. Dit leverde eenvereenvoudiging van de kopschot-ten in de bekisting op, alsmede hetvervallen van de typische tandwa-pening bestaande uit ophang- enbuigwapening. Gezien de groteoplegdruk is een terugliggendevoeg toegepast. Tevens zijn terplaatse van het uiteinde van dekolom extra beugels toegepast.Zo is bij een gelijkblijvende visueleaanblik van de balkoplegging eengelijkwaardig alternatief geboden.ing. M.H.M.W.Ronde,Arcadis Bouw/infra, Eindhovensole's, eenzijdige vloervelden engootelementen, resulteerde incomplexe details. Het probleemwerd nog versterkt doordat hetgeheel onder een helling van 12?moest worden uitgevoerd (fig. 8,foto 9).De goten hebben overigens defunctievandoorvalbeveiligingaan-gezien er, op uitdrukkelijke wensvan de architect, langs de op-gaande randen geen hek is aan-gebracht.De plattegrond van de garageheeft een grillige vorm en opdiverse plaatsen zijn verstoringenaanwezig door hellingbanen entrappenhuizen,waarvooropbasisvan de hierboven beschrevendetails afgeleide oplossingen zijndoorgevoerd.In het besteksontwerp waren deverzwaarde stroken opgelegd opconsoleplaten op de kop van deprefab kolommen. Direct bij hetbegin van het uitwerkingstrajectvan de prefabconstructie kwam deconstructeurmethetvoorsteldezeconsoleplatentelatenvervallenendeverzwaardestrokendirectopdekolomkoppen te leggen. Dit bete-kende voor de prefab elementeneen aanzienlijke vereenvoudiging(zie kadertekst).C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2000 1 47U i t v o e r i n gDe montage van de prefab ele-menten had plaats vanuit debouwput met een 140-tons rups-kraan. Dit betekende dat zowel dekraan als de vrachtwagens die deelementen aanvoerden, de bouw-put moesten inrijden via eenhellingbaan met een maximalehelling van 1 : 10. De benodigderuimte voor de 55 m lange hel-lingbaan is gevonden aan delange zijde van de plattegrond.De indeling en afmetingen van deplattegrondbepaaldenvervolgensoferperbouwlaagof`overdevollehoogte' kon worden gewerkt. Indit geval lag het voor de hand voorde laatste optie te kiezen. Dit bete-kende dat er hogere eisen werdengesteld aan de verhardingssnel-heid van zowel de voegmortelstussen kolom en fundering alsaan die tussen de prefab elemen-ten onderling. Vooral in periodenmet lage buitentemperaturen isdit een belangrijk criterium voorde te behalen montagesnelheid.Het is wenselijk met minimaleonderstempelingen te werken.De brede vleugelbalken waaropeenzijdig kanaalplaten wordengemonteerd, veroorzaken groteexcentriciteiten die niet door deverbinding tussen balk en kolomkunnen worden opgenomen endus om onderstempeling vragenof vermeden dienen te worden.Om dit te bereiken is de montagevan de kanaalplaten uitgevoerd ineen zig-zag beweging over zogroot mogelijke breedten van deplattegrond. Het maximale ver-schil per ligger tijdens de mon-tage was twee kanaalplaten,waarbij kon worden volstaan metlichte stempels voor het stellenvan de elementen.Uiteraard zijn er randsituatieswaar tijdens de montage altijdexcentrischebelastingenontstaan.Dit verschijnsel werd nog ver-sterkt door de gefaseerde uitvoe-ring. In deze gevallen zijn zwareonderstempelingen over tweebouwlagen toegepast. Ook demontage van het ezelsoor wasslechts mogelijk door gebruik temaken van uitgebreide en zwarestempels.De stempels zijn verwijderd voor-dat de druklagen werden gestort.Nadat de hellingbaan was verwij-derd, is het laatste deel van demontage uitgevoerd vanuit eenpositie naast de stalen damwand.De montage van de prefab ele-menten is uitgevoerd in negen-tien weken. In totaal zijn 186stuks verdiepingshoge kolom-men ? 600 mm, 87 vleugelbalkenmet een breedte van 4000 mm en144 halve vleugelbalken met eenbreedte van 2600 mm gemon-teerd. Voorts 21 platte balken meteen breedte van 3000 mm, 5890m2kanaalplatenmeteendiktevan260 mm, 1548 m2van 320 mm en7132 m2van 400 mm. Ten slotte13 stuks gootelementen als rand-beveiliging langs de opgaandezijden van het `ezelsoor'. In totaalis dit circa 1900 m3prefab beton,exclusief de kanaalplaten. sProjectgegevensprojectmanagement, constructieveen bouwkundige advisering:Arcadis Bouw/Infra, Den Haagbouwkundige hoofdaannemer:Van Hattum en Blankevoort, Woerdenlevering en montage prefab beton:Spanbeton, Koudekerk a/d Rijnengineering prefab beton:Arcadis Bouw/infra, Eindhoven9 | Ezelsoor alsligweide