Integrale kwaliteitszorg in debouwNaar aanleiding van de voordracht vanir.R. de Paepe, tijdens de Betondag 1984de waterstanden) een grote rol gespeeld bijhet ontwerp. Zodoende kon op de uitvoeringzowel in tijd als in kosten worden bespaard.3. Als derde voorbeeld een administratiefcentrum in Charleroi. Bij het ontwerp was deaanwezigheid van een rotsachtige bodemeen gegeven, dat zowel tot een eenvoudigefundering als tot een eenvoudig modulair op-gezet constructiesysteemleidde.Met betrekking tot onderhoud stelde ir.DePaepe met voldoening vast dat aanbetonge-vels in het verleden hoge eisen waren ge-steld. De ogenschijnlijk zware ontwerpeisendragen ertoe bij dat de onderhoudskostenmomenteel minimaal genoemd kunnen wor-den.De kwaliteit van het bouwen staat tegen-woordig zeer centraal. Ter illustratie van dieaandacht moge worden verwezen naar bij-eenkomsten , zoals KOMO-dag 1984, Beton-dag 1984, en CUR-VB-dag 1985. Op alle driede dagen stond c.q. staat het thema kwaliteitin de bouw ter discussie. Het tijdschrift Ce-ment hoopt in april een themanummer overkwaliteit uit te brengen.Kwaliteit is een bijna onuitputtelijk onder-werp. Het kent vele facetten, van zowel tech-nische en organisatorische als van juridischeen ,communicatieve aard. Cement zal zichhoofdzakelijk beperken tot de technische enorganisatorische facetten.Tijdens de genoemde Betondag was het ir.R.de Paepe, secretaris-generaal van het minis-terie van Openbare Werken in Belgi?, die hetonderwerp kwaliteit besprak. Hij plaatste datin een breed kader, n.1. de integrale kwali-teitszorg. De redactie meent er goed aan tedoen aan zijn voordracht een bespreking tewijden, enerzijds ter introductie van het ko-mende themanummer van Cement, ander-zijds om de lezer te informeren over de wijzewaarop de kwaliteitszorg in Belgi? gestaltekrijgt.Bouwen, werk van mensenDe vraag is op welke wijze mensen die bou-wen, bewust kunnen worden gemaakt vankwaliteit. Veelal wordt aangenomen datmensen van hun fouten leren. Mark Twainschreef dat 'Life would be infinitely happier,if we could only bom at the age of 80 andgradually aproach 18'. Maar bouwheren,ontwerpers, en aannemers krijgen geduren-de de jaren die in de normale volgorde staande gelegenheid om lessen te trekken uit min-der goede resultaten. En toch, ondanks deherkansingen worden bouwfouten met groteregelmaat gemaakt, zelfs dezelfde foutenherhaald.Met kwaliteitszorg kunnen menselijke tekor-ten worden ondervangen. Hierbij is het voor-al van belang aandacht te schenken aan mo-tivatie en opleiding, zowel bij de ontwerperen uitvoerder als bij de bouwheer. Kwaliteits-zorg tenslotte moet ook worden beschouwdals een doeltreffend wapen in de strijd omde gunst van de klant.Noodzaak van kwaliteitszorgKwaliteitszorg dient er op gericht te zijn datprodukten worden afgeleverd die beant-Cement XXXVII(1985) nr. 3woorden aan de verwachtingen van de klant.Pas wanneer die kwaliteit is gedefinieerd,kan een beleid worden ontwikkeld, dat dekwaliteitszorg omvat om dat doel te berei-ken. De problemen die daarbij in de bouwmoeten worden overwonnen zijn velerlei. Zo-als het per project wisselen van betrokkenen,met doorgaans ook tegenstrijdige belangen.Gedurende het bouwproces doen zich voort-durend veranderingen voor, met name op hetsociale en economische vlak. En wat hetlaatste betreft: de bouw is prijsgebonden.Gelukkig echter groeit het besef dat kwali-teitszorg prijsverlagend werkt. Kwaliteits-zorg is overigens een oud begrip. Maar doorde veranderende vragen van de markt komthet accent vooral te liggen op de gebruikers-aspecten.Kwaliteitsontwikkeling in Belgi?Een belangrijke bouwheer in Belgi? is het mi-nisterie van Openbare Werken, vergelijkbaarmet een combinatie van de Nederlandse in-stanties Rijkswaterstaat en Rijksgebouwen-dienst. Het jaarlijkse investeringsprogram-ma van dit ministerie bedraagt 70 miljard BF.Het departement van Openbare Werken istoonaangevend wanneer het gaat om kwali-teitsbeleidin de bouw. Dit beleid richt zichonder meer op de volgende aandachtqebie-den:- de ontwikkeling van procedures om opti-male projecten tot stand te brengen wat be-treft de verhouding tussen kwaliteit en prijs;- op onderdelen, zoals het functioneren vanhet ontwerpteam, geprefabriceerd beton,transportbeton en betonbereiding op debouwplaats, is de kwaliteitszorg al ver door-gevoerd;- in de utiliteitsbouw door de overheid is hetge?ntegreerd ontwerpen doorgevoerd. Hier-bij wordt inhet prog ramma van eisen al reke-ning gehouden met ontwerp, uitvoering enexploitatie. Enkele voorbeelen mogen hetlaatste punt verduidelijken.1. Het nieuwe huis van bewaring in Brugge.Tevoren werd bepaald dat de constructie vande cellen diende te worden gerealiseerd metbeton, waaruit de structuur van betonwan-den en -platen volgde. Ten behoeve van deuitvoering werden de elementen ontworpenals geprefabriceerde wanden en half-gepre-fabriceerde vloerplaten.2. Bij een aantal projecten heeft de kennisvan de ondergrond (uit diepsonderingen en176Normen en kwaliteitseisenSamenwerking van Openbare Werken methet Belgische Instituut voor de Normalisatieen andere betrokkenen heeft geleid tot kwa-Iiteitsverklaringen voor materialen en pro-dukten. De toekenning van het merk Benorbetekent de waarborg dat een produkt over-eenkomstig de Belgische normen is vervaar-digd.Behalve het merk Benor zijn er nog anderevormen van certificering, onder meer voorgrondstoffen, betonspecie en betonproduk-ten. Met het merk Benor wordt beoogd: ef-fectieve kwaliteitszorg, kostenbesparendecontrole, alsmede de promotie van Belgi-sche kwaliteitsprodukten.Voor cement werd reeds in 1973 een Benor-certificaat ingevoerd. De ervaring met ditcertificaat heeft bewezen dat hetkwalltelts-systeem voor de gebruiker bevredigendwerkt. Daarom behoeft sinds 1978 gecertifi-ceerd cement bij inkopen voor openbarewerken niet meer te worden gekeurd. Ander-zijds wordt de keuring verplicht gesteldvoorcement dat het keuringsmerk niet voert.Toekenning van het merk Benor veronder-stelt: onderzoek naar de kwalificatie van deproducent, zelfcontrole op het industri?leproces, alsmede periodieke interne en exter-ne controle.Kwaliteit in internationaal verbandDe Europese harmonisatiepolitiek, voorge-staan door de EG, betreft niet alleen voor-schriften, maar ook het functioneren van in-stellingen voor kwaliteitsverklaringen. Euro-pese normalisatie is een moeizaam werk datmisschien pas na jaren resultaten zal afwer-pen. Als tussenstap valt op korte termijnmeer te verwachten van bilaterale contacten,zoals ze bestaan tussen Duitsland en Frank-rijk, maar ook tussen Belgi? en Nederland.Het streven hierbij is om tot een erkenningte komen van elkaars kwaliteitsverklaringen.Dat neemt niet weg dat de Europese AttestenUnie een actieve organisatie is, met veel er-varing op het terrein van wederzijds erken-ning van proeven en controles. De genoem-de unie zal samen met de European Organi-zation for Quality Control (EOQC) een be-langrijke rol kunnen spelen om de geest rijpte maken voor een Europese kwaliteitszorg.Het in september aanstaande te Brussel tehouden 4e Europese Congres over 'kwaliteitin de bouw' (van de EOQC)is, naar ir.De Pae-pe hoopt, een middel en een weg om meergreep op de toekomst te krijgen. Red.