O n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eO nt wer pcement 2003 558L o c a t i eHet gebied Brabantse Poort, aande westzijde van Nijmegen, is eenlange strook die van noord naarzuid tussen het Maas-Waalkanaalen de A73 en van west naar oosttussen Lindenholt en Dukenburgligt ingeklemd. Tot 1990 was ditniet meer dan een doorgangsge-bied voor verkeer, inmiddels ishet een compleet nieuw stads-deel,methoogwaardigestedelijkefuncties (foto 1).I n f r a s t r u c t u u rDe infrastructuur in BrabantsePoort is ingrijpend aangepast aande nieuwe functie. Verschillendewegen zijn samenvoegd waar-door dit gebied en het centrumvan Nijmegen beter te bereikenzijn. Het openbaar vervoer iseveneensverbeterd;deaanlegvanbusbanen zorgt voor een snelleredoorstroming van het openbaarvervoer. Er is een modern bussta-tion waar diverse stedelijke en re-gionale buslijnen samenkomen.Centraal in het gebied bevindtzich het NS-station Nijmegen-Dukenburg. Met de auto is hetgebied uitstekend te bereiken: deA15, de A50 en de A73 liggendichtbij.O n t w e r p g e b o u wVoor de beoogde situatie is eencompact gebouw ontworpen. Dezalen staan om geluidstechnischeredenen, constructief los van derestvanhetgebouw.Eenlangege-kromde gevel werkt als een trans-parant scherm en biedt uitzichtop markante delen van BrabantsePoort. De onderste verdieping iseen gesloten plint. Aan de kantvan het kantorenblok is de gevelgesloten uitgevoerd. Uitzicht oplage woonbebouwing was niet re-levant (fig. 2).Dwars door het gebouw loopt dehoofdas (fig. 3). De zo ontstanedelen hebben een streng func-tionele scheiding: een publieks-en een dienstengedeelte. In hetdienstengedeelte bevinden zichde installatieruimten, werkplaat-sen, opslagruimten, laad- en los-ruimte, repetitielokalen, arties-tenfoyer en kleedruimten. Hetpublieksdeel bevat onder meer degrote en kleine concertzalen,foyers, restaurant en receptie. Inhet dienstengedeelte bevindt zichtegen de gebouw-as een kantoren-blok, waarin administratie, PR-af-deling, vergaderruimten, archiefen repro zijn gevestigd (fig. 3).De grote zaal is ingebed in defoyers die mede dienstdoen alsbuffer tegen geluidsoverlast vanhet verkeer. De opdeling van hetgebouw via de gebouw-as, keertterug in de vorm van de foyers opde verdiepingsvloeren. De foyersontsluiten beide zalen. De con-certzaal is toegankelijk vanuitge?ntegreerdetrappenhuizenron-dom de (zes) dakkolommen.Integraal ontwerpconcertgebouw te Nijmegenir. P.J.F. Gr?ning, Royal Haskoning, Structural Engineering NijmegenIn het kader van zijn afstudeeropdracht bij de Capaciteitsgroep ConstructiefOntwerpen aan de TU Eindhoven, heeft de auteur een integraal ontwerpgemaakt voor een concertgebouw, gesitueerd in het plangebied BrabantsePoort te Nijmegen. Zien en optimaal kunnen genieten van het geluid, in com-binatie met een goed bouwfysisch klimaat, zijn de kenmerken van dit ont-werp. Daarbij zijn constructie, bouwkundige en installatietechnische invul-ling, volledig ge?ntegreerd uitgevoerd.1 | Brabantse Poort in de prille ontwikkelingsfase (februari 1996)2 | Gebouw in vogelvlucht3 | Zaalvorm met gebouw-as 4 | Zicht vanuit de foyers120 m72,5 minstallatiesdienstenrestaurantentreefoyerfoyerfoyerfoyerkantorenO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eO nt wer pcement 2003 5 59Er zijn zes wenteltrappen ont-worpen die elk een gedeelte vande zaal ontsluiten. Doordat defoyers de omtrek van de zalenvolgen ontstaat een schitterendschouwspel vanuit de foyers op deconstructie van de grote concert-zaal (foto 4).Onder het totale gebouwopper-vlak bevindt zich een onder-grondse parkeergarage in drielagen die plaats biedt aan ruim500 auto's. De parkeergaragewordt gemeenschappelijk ge-bruikt door bezoekers aan win-kelcentrum Dukenburg en be-zoekers van het concertgebouw.De entree is openbaar gemaaktdoor een kwartcirkel die eenrelatie aangaat met de circulatierondom openbaar vervoer, hetTriavium en het winkelcentrum.Het restaurant is gesitueerd te-genover winkelcentrum Duken-burg en is overdag toegankelijkvoor het winkelend publiek. 'sAvonds kunnen gezelschappeneen arrangement diner met eenconcertbezoek combineren.I n t e g r a t i e i n h e t o n t w e r pDoelstelling bij het ontwerp wasintegratie van architectuur, akoes-tiek,installatieenconstructie.Ge-conditioneerdeluchtwordtvanuitde installatieruimte via holle tri-bunekolommen naar de concert-zaal toegevoerd. De tribune-vloer-elementen zijn tevens hol enomsluiten een plenum. Op ditplenum zijn stoelen aangeslotendie verse lucht via de stoelleunin-gen in het adembereik van hetpubliek brengen. De opgewarm-de, gebruikte lucht wordt bijhet plafond afgezogen en doorholle dak kolommen weer naar deinstallatieruimte getransporteerd(fig. 5).B e p a l i n g z a a l v o r m v a n u i ta k o e s t i e kAls hoofdvorm voor de concert-zaal is gekozen voor de arena-vorm. Het podium bevindt zich inhet midden van de zaal, omringddoor het publiek. De zaalvorm isbepaald vanuit een akoestisch re-flectiemodel. Met de gewenste la-terale reflecties als uitgangspuntis een ruimtelijk model voor dezaal gemaakt (fig. 6).Oppervlakken die terrassen be-grenzen zorgen voor (laterale)akoestische reflecties. Deze vlak-kenwordenvandeverticaalgerichtop de aanliggende zitplaatsge-deelten. In langsrichting bevindenzich oplopende publieksvelden.Dit wordt gedaan om de massa opte delen en het verzwakkingseffectdat geluid ondergaat wanneerhet grote publieksvelden rakelingstreft, te reduceren.Goede zichtlijncondities bepalende helling van de publieksvelden.Hogeoppervlakkenomringenhetpodium om de nodige vroege re-flecties voor samenspel van demuzikanten te verzorgen.Erwordteenlaagplafondlangsdeomtrek toegepast teneinde goedereflecties te verzorgen bij verafge-legen plaatsen. Wanneer hetplafond horizontaal zou lopen,zou er te weinig zaalvolume aan-wezig zijn om voldoende galmtijdte bewerkstelligen. Een concaafplafond zou ernstige focusse-ringsproblemen kunnen geven(indien reflectielijnen hun snij-punt in het toeschouwersgebiedhebben, wordt het geluidsbeeldverstoord). De gekozen convexeoppervlakken omsluiten voldoen-de volume en zorgen ervoor datgeluid diffuus wordt verstrooid.O p z o e k n a a r e e n r a s t e rOmsysteemaantebrengeninhetorganische ontwerp, is gezochtnaar een zo goed mogelijk pas-send raster, van waaruit de con-structieveelementenkunnenwor-den ontwikkeld (fig. 7 en 8).Een raster van driehoeken meteen korte zijde van 9 m en eenafstand van 9 m van basis tot top,biedt de meeste passing. Vervol-gens worden hierop de tribune-elementen aangepast. Tevens ismet het gekozen raster een goedeindeling van de parkeergarage terealiseren.5 | Principe-doorsnede6 | Zaalontwerp vanuit akoestischreflectiemodel7-8 | De zoektocht naar een raster en het resultaatO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eO nt wer pcement 2003 560O n t w e r p t r i b u n e - e l e m e n tBij het ontwikkelen van destandaardelementen op het rasteris nog een aanpassing nodig.Wanneer de tribune-elementenonder een hoek worden geplaatst,zal de horizontale projectie nietmeer op het raster passen. Dit kanondervangen worden door de on-dersteunende kolommen te latenhellen. De kolommen beginnendan bij het rasterpunt en gaanonder een hoek met de normaalnaar de positie van de hoeken vande elementen.Bij het doorsteken van kolommenzou er te weinig ruimte zijn voorde elementen. De elementen wor-den daarom verkleind ten opzich-te van de rasterlijnen (fig. 9, 10, 11en 12).Door de elementen binnen de on-dersteuningentebrengen,ontstaater ruimte tussen de tribunedelendie gebruikt kan worden voor hetdoorvoeren van elektra en anderetoekomstige leidingen.De toevoer van geconditioneerdelucht vanuit de kolommen naar het plenum gebeurt op de hoek-punten van de tribune-elemente-nen (fig. 13 en 14).O p b o u w t r i b u n e - e l e m e n tDe betonnen tribunevloer bestaatuit een aantal elementen (fig. 14):? lange gesloten liggers;? korte geperforeerde liggers;? onderplaten;? bovenplaten.De korte liggers worden bij elkaargebracht en gemonteerd tot eendriehoek. De lange liggers wor-den aangebracht tegen de drie-hoek en vormen zelf een omhul-lende driehoek. Vervolgens wor-den de onderplaten aangebracht,daarna volgen de bovenplaten.Luchttoevoer naar de binnenstedriehoek is mogelijk via de geper-foreerde lijven. De tribune-ele-menten kunnen nu in de juistepositieindezaalwordengehesen.D a k c o n s t r u c t i eVanuit akoestisch oogpunt is ge-kozen voor een convex plafond,wat ook in de constructie totuiting is gebracht. Stalen vak-werk-lensliggers overspannen re-spectievelijk 60 m en 40 m. Erworden twee typen toegepast metoverspanningen van 60 m en van40 m (fig. 15).I n t e g r a t i eIn het hier behandelde ontwerp isgetracht een concertzaal te ont-wikkelen waarin optimaal geluis-terd kan worden naar muziek ineen aangenaam bouwfysisch kli-maat. Dit is vertaald in een ont-9 | Zaalvorm met gebouw-asOverhellen van kolommen11-12 | Verkleinen van de tribune-elementen10 | Doorsteken van kolommen13 | Invoer lucht in tribune-elementenO n d e r z o e k & t e c h n o l o g i eO nt wer pcement 2003 5 61werp waarin zowel visuele engeluidstechnische aspecten, als-mede constructie, bouwkundigeen installatietechnische invullingvolledig zijn ge?ntegreerd. Deconstructie vormt daarbij een es-sentieel onderdeel van de instal-latie en verzorgt tevens de juisteverstrooiing en gewenste reflec-ties. Er is een synergie bereiktvan functionaliteit en architec-tuur. 14 | Assemblage tribune-element (bovenplaat ontbreekt) 15 | Plafond grote zaal en schijfwerking in dakconstructieD o e l s y m p o s i u mIn de vorm van lezingen wordtsprekers de gelegenheid gegevenervaring en kennis, opgedaandoor hun betrokkenheid bij inno-vatieve bouwprojecten, met dedeelnemers te delen. Het thema isgericht op innovatie in de beton-wereld en de samenhang tussenvorm en uitvoering in de beton-bouw. Tijdens dit symposiumworden markante punten belichtvan innovatieve projecten, waarzoveel mogelijk nieuwe technie-ken zijn gebruikt in relatie tot be-ton. Beton is nog altijd het meestgebruikte constructiemateriaal enbiedt ongelimiteerde mogelijkhe-den in ontwerp en uitvoering.P r o f e s s o r V o sHet thema van dit Symposium isgekoppeld aan het onderwerp datwijlen prof.ir.Ch.J.Vos in zijnloopbaan aan de universiteit en inhet bedrijfsleven na aan het hartlag. Aangezien hij twee jaar ge-leden, enkele maanden voor zijnafscheid van de universiteit over-leed, heeft hij zijn uittreerede nietkunnen houden. Op de dag vanhet Symposium zal deze uittree-rede in boekvorm verschijnenonder de titel `De Taal van onsbouwen 2'. Hierin komen uitvoe-ringstechnieken in het bouwpro-ces voor het voetlicht, zoals pro-fessor Vos die zag en overdacht.Alledeelnemersaandezedagont-vangen een exemplaar.H e t p r o g r a m m a13:00 uur Inlooplunch.14:00 uur Opening door prof.dr.ir. J.C. Walraven, dagvoor-zitter (hoofd van de sectieBetonconstructies van defaculteit CiTG, TU Delft).14:10 uur `Bouwproces van Be-tonconstructies: de com-plexheid van bouwproces-sen', door ir. A.Q.C. vander Horst, directeur DeltaMarine Consultants.14:30 uur `Boren in Amsterdam:niet zonder consequenties',Betondispuut-Symposium 23 september 2003, TU DelftInnovatief BetonOp dinsdagmiddag 23 september 2003 heeft op de Technische UniversiteitDelft het Symposium `Innovatief Beton' plaats. Organisator is het Beton-dispuut, een studievereniging aan de subfaculteit Civiele Techniek.prof. ir. J.C. Bosch, hoofdvan de sectie OndergrondsBouwen op de faculteitCiTG, TU Delft en bouw-manager NoordZuid lijn.14:50 uur Een tunnel door hethart: Den Haag leefbaarmaken en houden, voor-dracht over de HaagscheTramtunnel, ir. S.F. deRonde, ARCADIS Infra.15:10 uur Overhandiging eersteexemplaar uittreerede vanwijlen professor Vos.15:20 uur Pauze (presentatie vanhet werk van professor Vos).15:40 uur voordracht door ir.W.J. Bouwmeester-Vanden Bosch, materiaaltech-noloog DMC.16:00 uur `Schoon Beton, estheti-sche aspecten bij ontwerp,uitvoering en reparatie',J.H.M. Oude Kempers,raadgevend ingenieur bijABT te Velp16:20 uur Slotwoord door de dag-voorzitter.16:30 uur Borrel.Voor meer informatie zie:www.betondispuut@citg.tudelft.nl. Hier vindt u tevens eenmogelijkheid tot inschrijving.Betondispuut TU Delft telefoon:015-278 47 69, e-mail:Betondispuut@citg.tudelft.nl