C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2005 2 45De onderdoorgang Snippeling isgerealiseerd ter vervanging van deoverweg Douwelerkolkweg in despoorlijn Deventer ? Almelo.Deze tunnel voor fietsers en voet-gangers bedient het doorgaandefietsverkeer tussen de Douwe-lerkolk, Colmschate, Snippelingen het centrum van Deventer. Deonderdoorgang heeft een inwendi-ge tunnelbreedte van 4,50 m eneen vrije doorrijhoogte van mini-maal 2,50 m.De op staal gefundeerde onder-doorgang bestaat uit twee kortetoeritten en een gesloten tunnel-deel met een lengte van 13,50 m.Uit oogpunt van sociale veiligheiden om de fietstunnel visueel aan-trekkelijker te maken, zijn de toe-ritten en het gesloten tunneldeelvoorzien van schuine wanden diemet keramische tegels zijn afge-werkt (fig. 1).Bij het gesloten tunneldeel heefthet tunneldek in dwarsrichtingeen gewelfd plafond. Door dezeboogwerking wordt de betonafme-ting van de betonconstructie geop-timaliseerd. Het hoogste punt vande boog ligt in het midden van deonderdoorgang en bevindt zich2,77 m boven het wegdek. De bin-nenzijde van de tunnelwanden isin eerste instantie verticaalgemaakt. Na het gereedkomenvan het gesloten tunneldeel wer-den hellende voorzetwandentegen de verticale tunnelwandenin het werk gestort. Het geslotentunneldeel is aan weerszijdenvoorzien van tl-armaturen.B u i z e n d a kHet gesloten deel van de onder-doorgang werd, zonder buiten-dienststelling van het spoor enzonder hinder voor het treinver-keer, onder een in de spoorbaangeformeerd buizendak gebouwd.Dit dak bestond uit 27 stalen bui-zen die met een bestuurbaar boor-systeem horizontaal in de spoor-baan werden geboord. De boven-kant van het buizendak lag circa1 m onder de bovenkant van hetspoor. Vanwege de bouwwijze iservoor gekozen de gesloten tunnel-moot op te bouwen uit negen pre-fab tunnelsegmenten. Door debeperkte werkruimte onder hetbuizendak en de mogelijkheid omelk tunnelsegment op de juistehoogte te kunnen stellen, werd elktunnelsegment opgebouwd uit eendak- en een vloerelement (foto 2).Het buizendak rustte aan de ont-gravingszijde bij de start op drietunnelsegmenten die als tijdelijkeFietstunnel Snippeling in DeventerInnovatie in techniek encontract werpt vruchten afing. J. Ing en ing. Th. Wildeboer, Holland RailconsultHet probleem was helder: er moest een fietstunnel worden aangelegd onderde spoorbaan zonder hinder voor de treinenloop. De oplossing was bijzonder,zowel voor de techniek als voor de contractvorm. De buizendakmethode werdingezet in een projectaanpak waarbij alle risico's bij de combinatie aannemer- ingenieursbureau lagen. Het resultaat: zonder hinder voor het treinverkeerwerd in acht maanden een onderdoorgang aangelegd. Dankzij de succesvol-le samenwerking tussen opdrachtgever ProRail en de uitvoeringscombinatieBuizendaktunnel Snippeling vof.1 |Aanzicht onderdoorgangSnippelingC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2005 246ondersteuning werden gebruikt.Aan de andere zijde steunde hetbuizendak op het nog af te gravengrondlichaam en op het dam-wandscherm van de perskuip. Nahet plaatsen van de tijdelijkeondersteuningen en het opleggenvan de stalen buizen op deze tijde-lijke ondersteuningen, werd eendeel van de grond onder de bui-zen met minigravers ontgraven.Hierna kon worden begonnenmet het monteren van het eerstedefinitieve tunnelsegment.Het plaatsen van de tunnelseg-menten werd in een cyclus van??n dag uitgevoerd. Na het gedeel-telijk ontgraven van de grondonder het buizendak werd als eer-ste het vloerelement geplaatst. Deondergrond werd voorafgaandnauwkeurig afgewerkt en verdicht.Het talud direct naast het ge-plaatste segment werd onder eennatuurlijk talud ontgraven. Na hetaanbrengen van het vloerelementwerd het dakelement met borg-moervijzels in de hoogterichtinggepositioneerd. Tussen het bui-zendak en het dakelement is eenuitvulling geplaatst. Om de borg-moervijzels voor volgende tunnel-segmenten te kunnen hergebrui-ken, werden vier hulpkolommentussen het dak- en het vloerele-ment aangebracht, waarna deborgmoervijzels konden wordenverwijderd. Voordat de ontgravingvoor het volgende tunnelsegmentonder de buizentunnel plaatshad,moest de stabiliteit van de buizen-tunnel zowel in horizontale als inverticale richting worden geborgd.Het dakelement, het vloerelementen de daartussen geplaatste hulp-kolommen waren in de bouwfasetijdelijke ondersteuningen van debuizentunnel.De cyclus werd herhaald totdat deandere zijde van het baanlichaamwerd bereikt. Na het plaatsen vanalle dak- en vloerelementen werdeen monoliete verbinding vangewapend beton tussen de dakele-menten en de vloerelementengemaakt. Ten slotte werden allestalen buizen en de ruimte tussende buizentunnel en het monoliete(prefab) gesloten tunneldeelgevuld met d?mmer.W a t e r d i c h t i n g e nHet gesloten tunneldeel werd meteen lichte bemaling gebouwd. Omde waterdichtheid van de onder-doorgang te waarborgen, is de vol-gende oplossing bedacht: hetgesloten deel bestaat uit negenprefab tunnelsegmenten met eenlengte van 1480 mm. Elk tunnel-segment bestaat uit een dakele-ment, een vloerelement en mono-liete verbindingen van gewapendbeton. De voegen tussen alle tun-nelsegmenten zijn voorzien vanvoegprofielen van DV10U.Aan de bovenzijde van het vloer-element en de onderzijde van hetdakelement zijn bij de monolieteverbinding staalplaten ingestortdie worden verbonden met hetbandstaal van de voegprofielen.Als extra voorzorg werden op destortnaden injectieslangen inge-stort. Daarnaast werden de mono-lietverbindingen tussen de prefabtunnelelementen in de lengterich-ting van de tunnel in ??n keergestort om naast waterdichtingook zettingsverschillen tussen deelementen te voorkomen (foto 3).S a m e n s p e lTijdens de grondontgraving onderde buizentunnel droegen de bui-zen het gewicht van de spoorbaanen de spoorbelastingen evenwijdig3 |Aanzicht binnenzijdetunnelwand2 |Dak- en vloerelementC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gBouwtechniekcement 2005 2 47aan de tunnelas (foto 4). Aan dekant van de ontgravingen rusttende buizen op de aangebrachte tun-nelsegmenten en aan de anderezijde op het nog af te gravengrondlichaam en op het damwand-scherm van de perskuip. Om ver-vorming van de spoorbaan tijdensde ontgraving te minimaliseren,moet de overspanning van hetdoor sporen belaste deel zo veelmogelijk worden beperkt. Door hetdakelement in boogvorm te maken,ontstaat een gunstige boogwerkingin de betonconstructie en is deveerstijfheid in het dakelement ver-sterkt. Dit beperkt de zetting van despoorbaan in de eindfase.Bij de berekeningen van de totaleconstructie is onderscheid ge-maakt tussen een doorbuigingsbe-rekening en een sterktebereke-ning. De doorbuigingsberekeningis in Plaxis uitgevoerd, de sterkte-berekening in een 3-D schaalpro-gramma. Uit de berekeningenbleek dat de doorbuigingen percyclus als gevolg van het eigengewicht dusdanig waren, dat naelk aangebracht element de spoor-baan dermate vervormd zou wor-den dat bij het uitvoeren van devolgende cyclus niet aan de regel-geving kon worden voldaan. Deontstane zetting moest wordenopgeheven door het spoor teonderstoppen.De Plaxisberekening gaf bij elkefaseringsstap de te verwachtenzetting van de tunnelsegmentenbij twee belaste sporen. Hierbij iseen maximale doorbuiging van17 mm berekend. De scheluwtevan de sporen is berekend opmaximaal 4 mm. Op basis van dezettingen werd de maximalebelastingafdracht vanuit de sporenop het tunnelsegment bepaald.Met deze berekende belastingenen de reactiekrachten op het tun-nelsegment door de rustendebelastingen, is het ontwerp van detunnelsegmenten en de staalko-lommen onder het dakelement ende afdrachtconstructie tussen hettunnelsegment en de buizentun-nel verder uitgewerkt.Om de dwarskrachtwapening ende splijtwapening in het dak- envloerelement te minimaliseren, isgekozen voor betonsterkteklasseB 55 voor de gewapende tunnel-segmenten. In de eindsituatie isde hoofddraagrichting van hettunnelsegment loodrecht op detunnelas. Hierdoor was geenoptimalisatie mogelijk door desterkte van de buizen mee tenemen in de definitieve situatie.Wel werden de buizen voor deeindsituatie gevuld met d?mmer,waardoor een zekere spreidingvan de bovenbelasting uit de bui-zen over alle tunnelsegmentenplaatsheeft.Bouwmethode voor de toekomst?Door deze innovatieve bouwme-thode is het mogelijk geweest eenonderdoorgang onder de spoor-baan te bouwen waar de treinenen reizigers niets van hebbengemerkt. Bovendien heeft debouwmethode voordelen voor deomwonenden van het spoor, aan-gezien de werkzaamheden over-dag zijn uitgevoerd. Voor ProRailkan dit wel eens een bouwmetho-de voor de toekomst worden. Projectgevensopdrachtgever:ProRailuitvoering:Combinatie Buizendaktunnel Snippe-ling vof? Strukton Infratechnieken? Heijmans Beton- en Waterbouw? Civiele technieken De Boer? Ingenieurs- en adviesbureauHolland RailconsultI n n o v a t i e f c o n t r a c tDe buizendakmethode is een voor Nederland nieuwe techniek om eenonderdoorgang onder de spoorbaan mogelijk te maken zonder hinder voorhet treinverkeer. Om de mogelijkheden van deze techniek te beproeven,besteedde ProRail een uitgebreid onderzoek uit aan Holland Railconsultdat Strukton Infratechnieken, Heijmans Beton- en Waterbouw en Civieletechnieken De Boer inschakelde als onderaannemers. Tijdens dit vooronder-zoek werden alle onzekerheden en risico's zo goed mogelijk in kaartgebracht. Bij het definitief ontwerp en de uitvoering werd gekozen voor eenopvallende aanpak.Eigenlijk hoort een project als dit openbaar te worden aanbesteed. In ditgeval hadden de partijen die het vooronderzoek uitvoerden al zoveel speci-fieke kennis ontwikkeld, dat het onlogisch zou zijn om de uitvoering aaneen andere bouwcombinatie over te laten. Daarom heeft de Tenderboardvan ProRail bij uitzondering toestemming verleend om de opdracht recht-streeks te gunnen aan de partijen die het vooronderzoek uitvoerden. Aan deuitvoeringsscombinatie is een UAV GC opdracht gegund op basis van eenprijsopgave van het uitgewerkte ontwerp en de bijbehorende risico's. Binnenhet contract zijn ongebruikelijke afspraken gemaakt: de ontwerpverant-woordelijkheid inclusief alle risico's ? zelfs die normaliter door de opdracht-gever worden gedragen, zoals omgevingsrisico's ? lag bij de uitvoerende par-tijen.4 |Staal hulpkolom en zijde-lingse fixatie