Om de constructieve veiligheid in de bouw te verbeteren, is er in het verbeterprogramma 'Veiligheid in de Bouw' onder meer gekeken naar de rol van de constructeur. Een werkgroep Constructieve Veiligheid is in 2021 gestart met de opvolging van eerdere acties. Een daarvan is de implementatie van de versterkte rol van de coördinerend constructeur.

Naast het ontwerpen en berekenen is het borgen van constructieve veiligheid de kern van het vak van de constructeur. Diverse incidenten van de afgelopen jaren hebben laten zien dat het bereiken van constructieve veiligheid in het gefragmenteerde bouwproces in Nederland niet vanzelfsprekend is en soms zelfs faalt. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) trok stevige conclusies in 2018, naar aanleiding van de instorting van de parkeergarage in Eindhoven [1]. De bouw heeft nog onvoldoende lessen geleerd en te weinig verbetering laten zien om deze incidenten te voorkomen. In de aanbevelingen van de OVV werd met name aangedrongen op een meer heldere verdeling van verantwoordelijkheden, het inrichten van professionele tegenspraak en het vergroten van het lerend vermogen. Het ging hen niet alleen om de parkeergarage Eindhoven, maar het was een optelsom van verschillende incidenten zoals Theater Schouwburg Het Park in Hoorn, het parkeerdek van het Van der Valkhotel in Tiel, de balkons van het woongebouw Patio Sevilla in Maastricht, de galerij van de studentenwoningen in Lent, het stadion van AZ in Alkmaar, de parkeergarage Bos & Lommerplein in Amsterdam en meer recent (2021) Stadion De Goffert in Nijmegen.

Zoals in het eerste artikel van deze serie ‘Werken aan constructieve veiligheid’ [2] is aangegeven, hebben de vijf partijen die door de OVV zijn aangeschreven (VNconstructeurs, Koninklijke NLingenieurs, Koninklijke Bouwend Nederland, Governance Code Veiligheid in de Bouw, en het Opdrachtgeversforum in de Bouw) naar aanleiding van de oproep de handen ineen geslagen. Samen zijn ze het verbeterprogramma ‘Veiligheid in de Bouw’ gestart. Om het programma te implementeren hebben deze vijf partijen gezamenlijk een stuurgroep, kerncoalitie en werkgroepen ingericht, waaronder de eerdergenoemde werkgroep Constructieve Veiligheid. In het programma is onder andere gekeken naar de rol van de constructeur bij de verbetering van de constructieve veiligheid in alle fasen van de bouw.

Een deel van het gedachtegoed van het verbeterprogramma heeft inmiddels zijn weg gevonden naar de BRL 5022: ‘Engineering van bouwwerken in de woning- en utiliteitsbouw door de coördinerend constructeur’ [3].

De belangrijkste door de stuurgroep van het verbeterprogramma ‘Veiligheid in de Bouw’ vastgestelde voorstellen ten aanzien van het borgen van de constructieve veiligheid zijn:

• Eén eindverantwoordelijke op constructieve veiligheid in elke fase van het ontwerp
• Resultaatverantwoordelijkheid voor de coördinerend constructeur
• Eisen aan kennis en competenties van constructeurs

Deze voorstellen worden in dit artikel nader toegelicht, soms aangevuld met relevante passages uit de BRL 5022 [3].

Eén eindverantwoordelijke op constructieve veiligheid in elke fase van het ontwerp

De OVV constateert in zijn onderzoek naar constructieve veiligheid [1] onder andere dat de versnippering in de bouwketen een organisatorische complexiteit met zich meebrengt, die de kans op veiligheidsgebreken vergroot. Dit is jaren door de bouwsector als een gegeven beschouwd. De OVV beargumenteert dat opdrachtgevers en opdrachtnemers zich moeten realiseren dat bij elk project opnieuw een keuze moet worden gemaakt in de mate van complexiteit van het proces. Een opdrachtgever kan bijvoorbeeld voorwaarden stellen aan de mate van onderaanneming en uitbesteding. Een opdrachtnemer op zijn beurt kan ook zelf besluiten dat het vanwege de complexiteit van een project beter is de constructieve taken niet in onderaanneming op te splitsen.

Veiligheid is gebaat bij duidelijke taak- en rolverdelingen en daarmee ook bij zo min mogelijk versnippering van taken en werkzaamheden en dus het beperken van overdrachtsmomenten.

Ten aanzien van de rol van de constructeur zien we deze versnippering ook. In figuur 2 is een schema getekend dat de rol van de constructeur toont in veel projecten van de afgelopen jaren. Over deze rol is het volgende te zeggen:

• De ontwerpend constructeur, vaak aangesteld door de opdrachtgever, stelt het constructief ontwerp op. Maar vanaf een bepaald moment deelt hij deze taak met de coördinerend constructeur, vaak aangesteld door het bouwbedrijf.
• Het bouwbedrijf stelt een aantal deelconstructeurs aan, ieder verantwoordelijk voor deelaspecten zoals staalberekeningen of berekeningen van betonnen producten.
• De coördinerend constructeur heeft geen ontwerpverantwoordelijkheid. De ontwerpend constructeur kan zijn ontwerp niet tot in uitvoering borgen.
• In de overlap tussen beide rollen zijn er leemtes en dubbelingen. Dit is een potentiële bron van onveiligheid.