C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 6 47Het Runshopping Centre (RSC)Noorderveld te Wormerveer be-staat uit zes bouwdelen (fig. 1).De bouwdelen 1, 3, 5 en 6 heb-ben twee bouwlagen; de bouwde-len 2 en 4 ??n bouwlaag. De ge-bouwhoogte bedraagt circa 10 m.De hoofddraagconstructie is tezien als een IFD-bouwsysteemmet als basis een ge?ntegreerdontwerp dat alle relevante bouw-disciplines zoals beton, staal,gevels, daken, installaties eninfra omvat. Er zijn voornamelijkgestandaardiseerde betonele-menten toegepast; een doordach-te manier van bouwen, vergelijk-baar met de wijze waarop we alle-maal wel eens met de bekendeLEGO-blokjes hebben gespeeld.De hoofddraagconstructie omvatbalken, vrijdragende vloeren eneen uitgekiend stelsel van leiding-kokers voor de technische installa-ties. De elementen zijn zodanig teverschuiven en uit te wisselen, datmen trapgaten, tussenvloeren,vides en dergelijke naar de wen-sen van toekomstige gebruikerskan inpassen. Het systeem is ookontwikkeld om maximale flexibili-teit te garanderen. Verbouwingenbij veranderend gebruik zijn een-voudig te realiseren.B o u w d e l e n 1 , 3 , 5 e n 6De constructie van de tweelaagsebouw (foto 2) haalt zijn stabiliteithorizontaal uit de schijfwerking indak en vloeren en verticaal uit deinklemming van de kolommen.Het dak bestaat uit stalen liggersh.o.h. 7,20 m met daaroverheengordingen h.o.h. 3,60 m. Dezegordingen dragen de dakhuid,bestaande uit isolerende sand-wichpanelen met een kunststofdakbedekking. In het dakvlak zijnstabiliteitsverbanden gesitueerd.Voor de verdiepingsvloeren zijnkanaalplaten (d = 320 mm) toe-gepast met een overspanningvan 14,40 m. In combinatie metde monoliet afgewerkte druklaagvan circa 80 mm vormt dit eentotaal constructiepakket van 400mm met een veranderlijke belas-ting van 5 kN/m2. De druklaagverzorgt mede de schijfwerking.Langs de randen van de ver-diepingsvloer zijn prefab beton-balken toegepast. De verdiepings-vloeren worden ondersteunddoor omgekeerde T-balken (foto3). De balklengte is gekozen opbasis van de momentennulpun-ten, waardoor een zogenoemdeGerberligger-balkenstructuur ont-staat. Evenals de betonconstructieworden de balken van het dakondersteund door kolommenvierkant 500 mm die in de funde-ring zijn ingeklemd. De kolom-men staan in een stramien van7,20 x 14,40 m2. Dit stramien isgebaseerd op het optimaal benut-ten van de systeemvloer in com-binatie met de vloerbelasting.Voor de begane-grondvloer zijn320 mm dikke kanaalplaten toe-gepast. Door het aanbrengen vantwee prefab betonnen funde-ringsbalken h.o.h. 2,5 m heeft dekanaalplaat hier een geringereoverspanning (ca. 12 m), zodat incombinatie met een monolietafgewerkte druklaag van circa 80mm een vloerbelasting van 10kN/m2mogelijk wordt. De ruim-te tussen de twee funderingsbal-Runshopping Centre Noorderveld WormerveerHoe ICT in een IFD-bouwprojectwordt ingezeting. A. Heerink, Ingenieursbureau Bartelsdr.ir. R. Los, Senior CAD Systems BV*) Onder de AKB de Boele groep ressorteert een aantal bedrijven (Ockenburgh, MBVN projectbouw BV, BuildingSystems the Netherlands, Senior Cad Systems BV, Runshopping Centre Consultancy BV, Automotive BuildingServices en BBB Beheer). Met een groep vaste partners/toeleveranciers zoals Ingenieursbureau Bartels en VanOudenallen is in Nederland al een aantal Runshopping Centres gerealiseerd en er staan nog projecten op stapel.AKB de Boele*) heeft in Wormerveer recent het Runshopping CentreNoorderveld gebouwd. Deze Periferieke Detailhandelsvestiging (PDV) met eenoppervlakte van 46 000 m2is vrijwel volledig opgetrokken uit prefab-beton-elementen. AKB de Boele is een bouwcombinatie die van projectinitiatief toten met exploitatie het bouwproces beheerst. Daardoor kan moderne ICT-ondersteuning veel beter worden benut dan te doen gebruikelijk. Een beschou-wing over wat voor de organisatie van een bouwproject binnenkort gemeen-goed zou kunnen zijn.1 | Gebouwindeling vanhet Runshopping CentreNoorderveld inWormerveerC o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 648ken wordt benut voor technischeinstallaties. Deze zogenoemde`slagader' is afgedekt met eenkanaalplaat dik 150 mm en voor-zien van standaard vloerluiken.De randbalken zijn eveneens uit-gevoerd in prefab beton. Allefunderingsbalken rusten op inhet werk gestorte, meerpaalsbetonpoeren. De prefab betonpa-len hebben een lengte vangemiddeld 22 m.B o u w d e l e n 2 e n 4De stabiliteit van de ??nlaagsebouw (foto 3) wordt verzorgddoor schijfwerking in het dak incombinatie met ingeklemde ko-lommen. Het dak bestaat uitschaalvormige voorgespannenprefab betonliggers h.o.h. 7,20 mmet een overspanning van 25,2m. De prefab betonkolommenzijn aan de bovenzijde voorzienvan een gekromd hamerstuk omde dakelementen te ondersteu-nen. De schaalbreedte bedraagt3,0 m waardoor een tussenruim-te van 4,2 m tussen de schalenontstaat. De rand van de schalendient als oplegging voor de dak-platen, bestaande uit isolerendesandwichpanelen met een kunst-stof dakbedekking.Voor de begane-grondvloer zijnkanaalplaten (d = 320 mm) toe-gepast. Het aanbrengen van tweeprefab betonnen funderingsbal-ken h.o.h. 2,5 m om de 14,40 men een tussensteunpunt van eenenkele prefab betonbalk op 7,20m maakt, in combinatie met eenmonoliet afgewerkte druklaagvan circa 80 mm, een verander-lijke vloerbelasting van 20 kN/m2mogelijk.De prefab elementen van de`slagaders' zijn identiek aan deelementen in de overige bouwde-len. De randbalken zijn ook uit-gevoerd in prefab beton. De fun-dering is verder identiek aan deoverige bouwdelen.C A D - o m g e v i n g e nb o u w d e l e n b i b l i o t h e e kHet leuke van de Runshopping-projecten is dat ze constructieferg veel op elkaar lijken. Zebestaan vaak uit prefab beton-constructies die op elkaar wor-den gestapeld. Met behulp vaneen 4D IFD-bouwwijze kan zon-der aannemer aanzienlijk snelleren effici?nter worden gebouwd.Aangezien de Groep het bouw-proces van begin tot eindbeheerst is het mogelijk om veelbeter gebruik te maken vanmoderne ICT-ondersteuning dante doen gebruikelijk. In principewordt het totale ontwerp volledigin een 3D-ontwerpomgevingopgezet met het systeem STAR-Archi. Dit is een ontwerpomge-ving die vooral in Belgi? zeerpopulair is. STAR-Archi werktvanuit een bibliotheek van bouw-elementen waarmee bijna fysiekeen gebouw in elkaar kan wor-den gezet cq. gestapeld. Dezebouwelementen zijn elektroni-sche representaties van prefabbetonelementen. Daarnaast istevens een bibliotheek van stan-daard constructieve oplossingenontwikkeld. Deze constructieve`details' kunnen in elk gebouwopnieuw worden toegepast. Zezijn zeer ver uitontwikkeld enmaken gebruik van de standaardbouwelementen.In STAR-Archi wordt het com-plete ontwerp van de gebouwenvastgelegd, waarna de benodigdetekeningen vanuit het modelworden gegenereerd door zoge-noemde doorsnedeberekenin-gen. Deze doorsneden zijn dedetails. Ze worden onder meergebruikt in de bouwaanvraag envoor constructieve berekeningen.De tekeningen van de bouwele-menten worden kortgeslotenmet de toeleveranciers zodat diedaarmee hun gereedschappen(gietmallen, bekistingen enz.)kunnen maken. In de toekomstzouden de toeleveranciers de 3D-modellen vanuit STAR-Archi viaeen neutrale interface moetenkunnen overnemen.D e p r a k t i j kIn de praktijk is het nog niet zoeenvoudig om volledig in een3D-omgeving te werken. Hetblijkt dat ontwerpers moetengroeien in het gebruik van eendergelijke omgeving en het 2D-tekenen moeten afleren. Verderis de voortgang van het `teken-werk' op de tekenkamer moeilijkmeetbaar. Je bent immers bezigeen compleet gebouw te model-leren en de tekeningen zijn alle-maal tegelijk klaar met een `drukop de knop'. Voor tekenkamer-managers is het lastig de voort-gang van het werk te monitoren.Daarom zijn er methodes ont-wikkeld om toch de voortgang tekunnen bepalen.Bovendien blijkt dat er erg veelinspanning moet worden gele-2 | Volledig prefab draag-constructie tweelaagsegebouwdelen (boven)3 | Kanaalplaten voor ver-diepingsvloeren liggenop omgekeerde T-balken(onder)C o n s t r u c t i e & u i t v o e r i n gU t i l i tei t sb o u wcement 2002 6 49verd om vanuit het 3D CAD-sys-teem de nodige 2D-tekeningenvan voldoende kwaliteit te genere-ren. Vaak is nabewerking in bij-voorbeeld AutoCAD noodzake-lijk. Je krijgt dan een beheerspro-bleem: wijzigingen die je inAutoCAD aan het ontwerp door-voert moet je ook in het 3D-modeldoorvoeren. Eigenlijk zou je de2D-tekeningen in AutoCADalleen mogen `opleuken', met bij-voorbeeld betere arceringen, bij-schriften en maatvoeringen. Deconclusie is dat je gebruik moetmaken van een goed ElektronischDocumentenbeheerssysteem omhet totaal consistent te houden.Wil je de tekeningen ook nog uit-wisselen met partners (en dat wil-len we), dan is een op Internetgebaseerde oplossing noodzake-lijk. File2Share is een goede optie.W e r k e n v a n u i tb o u w d e e l b i b l i o t h e k e nOp dit moment moet de geome-trie van nieuwe bouwdelen in hetCAD-systeem worden ingevoerd.Hoewel slechts eenmalig, is hettoch een hele klus. Niet alleen degeometrie moet worden inge-voerd, ook moet worden vastge-legd op welke wijze de bouwdelenop de tekening moeten wordengerepresenteerd, afhankelijk vande gebruikte schaal en toepassing.Verder wil je niet afhankelijk zijnvan ??n CAD-omgeving. Maar, alsje gegevens wilt gaan delen, wil jeals individueel bedrijf je eigenkeuze kunnen maken voor je ICT-omgeving. Daarom is het noodza-kelijk gebruik te maken van neu-trale standaarden. Helaas zijn debekendste tussenstandaarden noglang niet genoeg `af' om in depraktijk zonder veel problemen teworden toegepast. Het verlies aaninformatie tijdens de uitwisselingis nog te groot.Koppeling aan de planningDoordat alle bouwelementen ineen database zitten die naarAutoCAD kan worden ge?xpor-teerd, kunnen we de planningkoppelen aan de bouwelemen-ten. Hiervoor is in de program-meertaal van AutoCAD en hetspreadsheetprogramma EXCELeen speciaal toepassingspro-gramma geschreven. De `toege-paste' bouwelementen krijgendaarmee een vierde dimensie,namelijk de tijd. We kunnen nuhet hele montageproces simule-ren. Het uiteindelijke resultaat isdat voor het hele assemblagepro-ces een draaiboek kan wordengegenereerd. Natuurlijk moetendeze draaiboeken regelmatigworden geactualiseerd aan dewerkelijke bouwvoortgang. Tenslotte geldt nog steeds, dat "hoenauwkeuriger je plant, des teharder het toeval toeslaat".Voordeel van het werken metdraaiboeken is dat de toeleveran-ciers, die steeds de dagelijks bij-gewerkte draaiboeken krijgen,hun toeleverlogistiek kunnenaanpassen aan de bouwvoort-gang en dat er `just-in-time' kanworden geleverd (fig. 4, foto 5).Extra spin-offDe bibliotheek van bouwelemen-ten, standaarddetails en plannin-gen vormt een compleet infor-matiemodel van waaruit met allebetrokkenen wordt gecommuni-ceerd. Ook in het voor- (verkoop)en natraject (park-management)hebben we veel voordeel van ditinformatiemodel. We kunnen ineen vroeg stadium met potenti?-le klanten, huurders, overhedenen andere betrokkenen `door hette bouwen object' lopen en snelconsensus over het ontwerpbereiken. Het model is na debouw bruikbaar om beheersge-gevens aan vast te knopen dienuttig zijn voor het monitorenvan bijvoorbeeld energiegebruiken beveiliging.C o n c l u s i e sWe hebben een bouwmethodeontwikkeld waarmee snel, effi-ci?nt en met weinig faalkostenzogenaamde periferieke detail-handelsvestigingen (PDV's) inprefab beton kunnen wordengerealiseerd. Het bouwproces ophet werk is gereduceerd tot eenassemblageproces dat groten-deels door de toeleveranciers kanworden uitgevoerd. Door slimmeoplossingen te standaardiserenkunnen we bij elk nieuw projectvoortbouwen op wat we hebbenen daarmee bouwtijd en kostensteeds verder terugbrengen, danwel veel extra's bieden aan degebruikers, voor hetzelfde geld.De toepassing van ICT biedt veelextra mogelijkheden. We gebrui-ken de computer niet meer alspotlood, maar bouwen in decomputer een model op waaruitwe tekeningen genereren dievoor de communicatie met onzeomgeving nodig zijn. Koppelenvan het CAD-model aan de plan-ning levert montagedraaiboekenop waardoor het bouwproces veeleenvoudiger wordt en beterbeheersbaar.Uit een goede samenwerkingmet een groep vaste toeleveran-ciers zijn voor alle betrokkenenveel voordelen te behalen. 4 | Simulatie van de mon-tage binnen het digitaledraaiboek (boven)5 | De werkelijke situatiekomt goed overeen metde voorspelde (onder)