? ? ?In zijnjaarrede op de Betondagvan 1995 schetste ir. H.J.C. Oud, voorzitter van de Beton-vereniging de ontwikkelingen op de bouwmarkt. Het karakter van deze markt verandert.Opdrachtgevers eisen ??n aanspreekpunt, integrale kwaliteit en dito garanties. Boven-dien hebben ze zelf steeds minder deskundigheid in huis. Ze moeten daarom niet alleende capaciteit inkopen, maar steeds vaker ook de kennis. Turn key- en prestatie-contrac-ten zijn populair. De vraag verandert, toch geldt nog steeds dat het bedrijf dat deze vraaghet best bevredigt het meest succesvol is. Dit biedt de bouwwereld nieuwe kansen voorhet verwerven van een betere concurrentiepositie. Innovatie is daarbij belangrijk, maarals voorwaarde geldt danweldat de vernieuwingen marktgericht zijn. De hoofdlijnen vande jaarrede.HETGELIJKVANDEMARKTInnovatiesTotnu toe waren de innovaties in de bouwwe-reld voornamelijk procesgericht, kleinschaligen nauwelijks herhaalbaar. Vernieuwing ken-merkt zich door kleine stapjes vooruit, gelei-delijkheid en risicomijding. Tachtig procentvan de innovaties komt uit de toeleverendeindustrie. Dus nietvan architecten, construc-teurs en bouwbedrijven. Driekwart van de in-novaties gebeurt vanuit een technisch mo-tief,slechts een kwart heeft een marktmo-tief. Oud: 'We ontwikkelen dus geen dingenomdater behoefte aan is, maarwe ontwikke-len dingen omdatwe hetzogoed kunnen. Debouw, goed voor ca. 15%van het BrutoNatio-naal Produkt, levert slechts een marginalebijdrage aan het totale aantal octrooien.'Volgens Oud is dit misschien merkwaardigmaar niet onlogisch: 'Elk bouwproject isuniek, elke bouwplaats is een nieuwe open-lucht fabriek. Hierdoor treden er nauwelijksschaaleffecten op en wordt er relatiefweiniggeleerd van ervaringen.' Bovendien bevin-deninnovaties zich op de bouwplaats in hetzicht en kunnen dus door iedereen wordennagebootst. Als belangrijkste factor noemtOud de prijsconcurrentie: 'Bedrijven in demarkt kunnen zich nauwelijks onderschei-den op kwaliteit of deskundigheid,alleeneen lage prijs geeft een competitief voor-deel.'Lage prijzen en geringe marges leiden vol-gens Oud automatisch tot procesinnovatie:'Optimalisatie van produktieprocessendrukt de kostprijs, terwijl grootschalige inves-teringen in kennis en nieuwe produkten dekostprijs verhogen:Bedrijven weten bovendien niet wat er in demarkt leeft. Oud: 'De kwaliteit is vastgelegdin bestekken, de enige uitdagingis deze kwa-ir.H.J.C. Oud, voorzitter van de Betonvereni-ging, hier tijdens zijn jaarrede op de Beton-dag 1994. De jaarrede van 1995 had als ti-tel: 'Het gelijk van de markt'.54 CEMENT1995/12doen we ze onrecht als we alleen daarop wij"zen. De sectorheeft heel goed gekeken naarde markt. Hetwordtbouwbedrijven haaston-mogelijkgemaakt om geen kalkzandsteen tegebr!Jiken. Er is ??n aanspreekpunt waar ie~dereen met vragen terechtkan en er is eenuitgekiende marketing. De produktontwikke-ling is afgestemd op de wensen van demarkt.'Hij haalt hetvoorbeeld aan van hoge sterktebeton (HSB). Een produktinnovatie van debetonmorteIindustrie bedoeld voor hoge,superslanke constructies. Oud: 'De aanne-merij vond dat relatief onbelangrijk. Zoveelhoogbouw wordt er in Nederland niet ge-bouwd. Wel bleken de snelle verharding ende hoge vloeibaarheid van belang. Dit resul-teerde in geheel nieuwe uitvoeringsproces-sen en bekistingsinzet. In die kringen wordthoge sterkte beton daarom ook wel 'hogesnelheid beton' genoemd.'De markt krijgt gelijkVolgens Oud kan de betonwereld hier veelvan leren. Succes ligt niet perse in detechni-scheperfectievan het produkt. Oud: 'Zoals uweet, heeft het produkt kalkzandsteen welenkele nadelen. In technologisch opzicht isbeton verreweg superieur en toch slagen weer blijkbaar onvoldoende in om dat op demarkt verkopen.'Oud noemt de voortschrijdende inzichten ophet gebied van de betontechnologie van we-zenlijk belang, maar vraagt zich af of de be-tonsector niet teveel op de technologie is'gefocust'.Naast de technologische prestaties van be-ton zal de betonsectorde problemen van op-drachtgevers en bouwbedrijven moeten ken-nen. Omgekeerd krijgt de markt wat zij Ver-dient. Oud: 'Een markt die prijsconcurrentievraagt, krijgt alleen goedkope produkten. Dekans is groot dat daar mindere kwaliteit tus-senzit. Een markt waarin opdrachtgevershun wensen in functionele zin voorschrijven,kan rekenen op veel creativiteit uit het be-drijfsleven. Als u erin slaagt om de proble-men van de klant goed te analyseren en dieproblemen met slimme technologie?n op-lost, gaat u een mooie toekomst tegemoet.De markt krijgt tenslotte altijd gelijk!'?RedactieSleutel tot succesDe bouw vertoont steeds meer trekken vanandere sectoren in de Nederlandse indus-trie.ln deze sectoren zijn succesvolle en mis-lukte innovatieprojecten diepgaand bestu-deerd. Daarbij bleek dat succesvolle innova-torsgebruik makenvan bestaande kennis enhet innovatieproject laten trekken door eenmulti~disciplinair team, waarin voldoendekennis en ervaring aanwezig is. De meestsuccesvolle innovators hadden bovendieneen beterbegrip van de wensen van de klant.Het open karakter van de bouwplaats en hetfeit dat kleinschalige procesinnovatie nau-welijks te octrooieren is, vormen voor veelbedrijven een barri?re om te vernieuwen. Zijzien geheimhouding en octrooiering als deenige middelen om een voorsprong te be-schermen.Innovatoren hebben zelf inderdaad niet hetmeeste voordeel van hun inspanning, datkomt terecht bij de klant. Ook namakers - be-drijven die nabootsen en perfectioneren -profiteren. Toch ziet Oud voordelen voor in-novatoren: 'Verstand van zaken, in de zin vankennis, vaardigheden en systemen en pro-cedures, is nog altijd lastig te kopi?ren. Ietsnamaken is ??n, maar weten waarom, hoeen wanneer het te gebruiken, is iets heel an-ders.'Oud noemt de kalkzandsteenindustrie alsvoorbeeld van een bedrijfstak die deze fac-toren goed heeftgehanteerd: 'Als we hetsuc-ces van deze sector analyseren, is de prijsnatuurlijk een belangrijke succesfactor. Tochmeerdere situaties worden gebruikt. Inves-teringen in produktontwikkeling krijgen daar-door een beter economisch fundament.'Oud haalde in zijn rede ook het onderzoekvan Rogers aan.Dezestelt dat een innovatiepas wordt geaccepteerd als de markt eenduidelijk voordeel ziet. Daarbij is het niet zo-zeer belangrijk dat het voordeel objectiefmeetbaar is, maar dat er een perceptie isvan het voordeel. Marketing is dus heel be-langrijk. Een andere voorwaarde is dat detechnologische vernieuwing past binnen deheersende cultuurvan opdrachtgevers en ei-gen organisatie. Ten slotte staat of valt eeninnovatie volgens Rogers met de 'triability',de experimenteerbaarheid.KansenDeze ontwikkelingbiedt kansen. Oud: 'Door-dat de bouwopgaven steeds minder tech-nisch gedetailleerd worden voorgeschreven,kunnen bedrijven investeren in herhaalbareconcepten. Waar vroeger technische oplos-singen puur projectgebonden waren, kaneen bepaalde oplossing tegenwoordig inAparte contracten voor ontwerp- en uitvoe-ring zijn steeds vaker ongewenst. Opdracht-gevers willen ??n aanspreekpunt voor hethele bouwproces en integrale garanties. Datbetekent dat er totaal-produkten moetenworden aangeboden. 'Op zich niets nieuws',zegt Oud, 'de bouw roept dat ai jaren. Maarnu vraagt de markt er om en het gaat heelhard.'De markt vraagt dus integratie van ontwerpen uitvoering. Traditioneel zitde kennis daar~over bij verschillende partijen: architecten,constructeurs en bouwbedrijven. Er zal dusmoeten worden samengewerkt. De co?rdi-natiefunctie zal daarbij in toenemende matedoor ??n marktpartij worden ingevuld. Decontractuele zekerheden voor opdrachtge"vers nemen dan toe, evenals de contractue-le risico's voor marktpartijen.VeranderingenToch verandert de markt in snel tempo. Be-drijven gaan terug naar hun 'core business'.Facilitaire diensten, huisvestings- en ont-werpafdelingen worden afgestoten. Op-drachtgevers worden steeds minderdeskun-dig en moeten niet alleenbouwcapaciteit in-kopen, maar ook deskundigheid. Ze vol-staan steeds meer met een functioneel pro-gramma van eisen en laten de technische in-vulling aan de markt over. De gebruikte tech-nieken doen er voor de opdrachtgever niettoe. Als heteindproduktmaarvoldoet aan deverwachtingen. Oud: 'Het is niet voor nietsdat hetaantal turn-keyofdesign &construct-projecten op de bouwmarkt spectaculairstijgt.'Iiteit zo goedkoop mogelijk te realiseren. Be"drijvenrichten zich dan volledig op hun eigenprocessen. Dat is het domein van de techni-cus en daarom is de bouw zo 'technologiege-dreven'. We weten weinig van de markt. Datis logisch bij een markt die alleen om een la-ge prijs vraagt. Wat de marktvraagt, zal zij krij-gen!'CEMENT1995/12 55